داخلی
»مطالب کتابداری
»گاهی دور گاهی نزدیک
(لیزنا، گاهی دور/ گاهی نزدیک ۱۹1): مریم نظری، نویسنده کتاب پژوهش مولد و ماندگار: پژوهش فرایند نظامند پاسخ به پرسشی است که با مطالعه چند کتاب و مقاله قابل پاسخ دادن نیست. این پرسش می‌تواند توسط دانشی که در علوم یا رشته‌های مختلف تولید شده پاسخ داده شود. یعنی علوم و رشته‌های مختلف این قابلیت را دارند که به یک پرسش مشابه پاسخ دهند لیکن هر رشته و علم از منظر ویژه‌ای به این پرسش نگاه می‌کند و به آن پاسخ می‌دهد.
به عنوان مثال مسائلی مانند بیکاری، اعتیاد، تورم، ترک تحصیل، کاهش فروش، ریزش مشتری، کاهش میزان مطالعه، بیماری، بحران آب و ... می‌توانند از منظر علوم گوناگون مانند جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، پزشکی، علوم اجتماعی، علوم سیاسی، مدیریت، محیط زیست، علم اطلاعات و ... مورد بررسی قرار گیرند و هر علم هم با تکیه به اصول و نظریه‌هایش قادر است راه‌حل‌های گوناگون و موثری برای حل این مسائل ارائه دهد. به عنوان مثال مسئله بیکاری هم توسط علم جامعه‌شناسی، و هم علوم روان‌شناسی، علوم اجتماعی، علم اطلاعات، مدیریت و حتی علوم سیاسی قابل بررسی و مطالعه است.
به همین دلیل لازم است تا در هر پژوهش موضع نظری و دریچه نگاه پژوهش به مسئله دقیقا مشخص شود تا خواننده بداند می‌تواند چه توقعی از پژوهش داشته باشد و از آن چه چیزی بیاموزد. بدین منظور لازم است تا پژوهشگر در بخش مبانی نظری پژوهشش به پرسش‌های زیر پاسخ دهد:
--قرار است برای حل مسئله پژوهشم از چه علم، رشته یا موضوعی کمک بگیرم؟
--در این رشته یا علم می‌خواهم از دریچه یا به کمک چه اصل، نظریه یا مدلی به پرسش پژوهشم پاسخ دهم؟
با پاسخ به این دو پرسش می‌توانید قوی‌تر و امن‌تر پژوهش کنید چون:
--مبانی نظری موضع و جایگاه علمی‌تان را در پژوهش مشخص می‌کند.
--می‌توانید محدوده مطالعاتی خود را به لحاظ موضوعی دقیق مرزبندی کنید.
--این به شما کمک می‌کند درست استاد راهنمایتان را انتخاب کنید.
--می‌توانید استراتژی جستجویتان را دقیق طراحی کنید.
--منابع مناسب و مرتبط را برای مطالعه‌تان انتخاب کنید و خارج از محدوده رشته یا علم موردنظر حرکت نکنید.
--اگر از مطلب مرتبطی که در رشته‌ها یا علوم دیگر منتشر شده استفاده کردید بدانید چگونه موضع آن مطلب را به موضع پژوهشتان ربط دهید یا متمایز کنید.
--با شفاف‌سازی حدومرز موضوعی و علمی پژوهشتان مجبور نیستید هر مطلب مرتبط منتشر شده در هر رشته‌ای را در مبانی نظری خود بگنجانید.
--می‌توانید با تسلط موضوعی در حوزه‌ای کاملا مشخص، سریعتر در حوزه پژوهشتان به عنوان مرجع شناخته شوید.
--و بالاخره می‌توانید قوی و بی‌دردسر دفاع کنید چون با فهم فلسفه مبانی نظری می‌توانید به اساتید دیگر رشته‌ها توضیح دهید چگونه پژوهشتان را مرزبندی موضوعی کرده‌اید و اینکه چرا مطالب منتشر شده در علوم دیگر (در عین مفید بودن) با موضع انتخابی پژوهشتان سازگار نیستید و بنابراین نیازی نیست به همه آنها در پژوهشتان اشاره کنید.
پرسش پژوهش شما چیست و قصد دارید از منظر چه رشته، موضوع، نظریه یا مدلی آن را پژوهش کنید؟
آیا امکان آن هست نمونه های برجسته ای از کتب روش تحقیق(خواه به زبان انگلیسی) آنچنانکه خود تجربه کرده اید، معرفی فرمایید، ضمن اینکه مایلم بدانم غیر از کتب روش تحقیقی که منابع شناخت را صرفا به حواس پنجگانه منحصر می کنند، آیا منابع علمی و اصیل دیگری را می شناسید که دایره ابزار شناخت را به ابزارهای انتزاعی نظیر قلب و عقل گسترده باشند؟ سپاس از بردباری شما
در کنار این منبع غنی پیشنهاد میکنم آموزه‌های بخش «طرحی پژوهش» پژوهش‌کار و منابع پیشنهادی آن را دنبال کنید:
http://research.irandoc.ac.ir/
و برای یافتن منابع روش تحقیق در موضوع مدنظرتان آموزه‌های این نوشته را دنبال بفرمایید:
http://maryamnazari.com/%d8%b3%d9%87-%d9%87%d9%86%d8%b1-%d9%88-%d8%b3%d9%87-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4-%d9%85%d9%88%d8%b1%d8%af%d9%86%db%8c%d8%a7%d8%b2-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%ae%d9%88%d8%af%d8%aa%d9%88%d8%a7%d9%86%d9%85/
درباره پرسش دوم پیشنهاد میکنم متون حوزه فلسفه، دین و عرفان را دنبال بفرمایید. با مراجعه به کتابخانه‌ها یا کتابفروشی‌ها پرسشتان را مطرح بفرمایید شما را به قفسه مربوطه ارجاع می‌دهند.
به هر صورت لازم است که کارتان را با مطالعه یک منبع کلیدی و عمومی شروع کنید و بعد از اینکه دایره لغت و دایره دانش موضوعی‌تان درباره موضوع مدنظرتان افزایش یافت می‌توانید پرسشتان را دقیق‌تر مطرح کنید و منابع تخصصی‌تر و مشخص‌تری هم بیابید که شما را به هدفتان می‌رساند. برای یادگیری این روش جستجو پیشنهاد میکنم آموزه‌های این صفحه: http://research.irandoc.ac.ir/?cat=9&subcat=4&id=25&catTitle=%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4&subcatTitle=%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C%20%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4&Title=%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%20%D9%88%20%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%20%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%20%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C یا فصل 7 کتاب پژوهش مولد و ماندگار را مطالعه بفرمایید.
موفق و سلامت باشید : )
از گویا، عمیق و اندازه بودن مطلبتان بسیار لذت بردم.
و اما پاسخ به پرسش شما دوست عزیز؛
اگر درست متوجه شده باشم پرسش شما دو بخش دارد:
بخش اول: "آیا منبع یا منابعی هست که در خصوص ریشه های اصلی و مبانی نظری پژوهش به معنای عام (نه صرفا پژوهش دانشگاهی بلکه کشف حقیقت) مطالبی ارائه کرده باشد؟
- بله متون روش تحقیق؛ آنجایی که مفهوم و مبانی پژوهش را تشریح می‌کنند منتها باید دقیقا با همین پرسشی که اینجا مطرح کردید این متون را بخوانید و سعی کنید متون اصیل را مطالعه کنید نه ترجمه‌ای را. یا متون ترجمه‌ای را مطالعه کنید که توسط یک متخصص ترجمه شده‌اند که در حوزه پژوهش صاحب دیدگاه و قلم است.
بخش دوم: آیا منبع یا منابعی هست که "نقش هریک از علوم در پاسخگویی به پرسش های بشر (خصوصا پرسش های اصلی بشر در حوزه هستی شناسی) مطالبی ارائه کرده باشد؟"
- بله دایره‌المعارف‌ها تا حدی این کار را انجام می‌دهند. البته بسته به پرسش مدنظرتان لازم است تا عمیق‌تر و جامع‌تر متون مرتبط را بررسی کنید.
و برای اینکه بتوانید به دو پرسش بالا پاسخ دهید باید سعی کنید پرسش‌های خوب از متون و منابع موجود بپرسید یعنی وقتی مقاله، کتاب یا مدخلی در دایره‌المعارف را مطالعه می‌کنید سعی کنید با سه پرسش چیستی، چرایی و چگونگی موضوع مدنظرتان را مطالعه کنید و دریافت‌هایتان را به زبان ساده بنویسید. چون تقریبا درباره هر چیزی که فکرش را بکنید دانش وجود دارد.
البته توجه داشته باشید دادن پاسخ کامل و دقیق به پرسش‌هایی از نوع چیستی و چرایی معمولا زمان‌بر است به همین دلیل برای رسیدن به پاسخ باید خیلی علاقه‌مند و کنجکاو باشید و سعی کنید در هر موقعیتی کنجکاوانه به دانش موجود (تولید شده توسط رشته‌ها و علوم) و کارکرد آنها در زندگی بشر بیاندیشید و مطالعه کنید.
موفق و سلامت باشید : )
مثل همیشه، کوتاه، عمیق، چالش برانگیز و بسیار گویا.
امیدوارم بیشتر بنویسید خانم دکتر، اهالی این سرزمین تشنه نوشته های عمیق شما در حوزه پژوهش هستند، یادآوری اصولی که بنا به بسیاری دلایل فراموش شده و لذت خواندن یک پژوهش عمیق و شکاف پر کن را از دوستداران دانش سلب کرده است.
در پناه خداباشید.