مشق تحقیق یا تحقیق

لیزنا، سید ابراهیم عمرانی، رئیس کتابخانه مرکزی پردیس علوم دانشگاه تهران: ممکن است همين كه شروع کنم  بگویید در این موضوع قبلا صحبت شده.  ولی  من فکر می کنم هنوز جای صحبت هست، و البته بیشتر درباره وجوهی از ماجرا که قبلا کمتر به آن پرداخته شده است. زمانی که همه اعم از برگزار کننده و برگزار شونده، استاد و دانشجو  از شدت همایش زدگی زبان به اعتراض گشودند، اتحادیه انجمنهای علمی دانشجویی همایشي درباره همایش (= متاهمایشی) ‌برای آسیب شناسی همایشها هم برگزار کرد و در آن  هر کسی از ظن خود به سود و زیان کار اشاره کردند و چاره اندیشیدند. البته چیزی که بعد از آن اتفاق افتاد،  فکر می کنم کاهش تعداد همایشها بود که نمی خواهم آن را نتیجه برگزاری آن متا همایش بدانم. چون مسایل و محدودیتهای مختلفی در کم شدن تعداد همایشها موثر بود. اما در اینجا قرار نیست  به آن بپردازیم.

چیزی که در اینجا قصد طرح دارم نکات دیگری از همایشهای به ویژه دانشجویی است که تا کنون کمتر بدان پرداخته شده است

قبل از همه ببینیم چه تعریفی از یک همایش دانشجویی داریم:

همایشی  است که برگزار کنندگان آن دانشجویان هستند  ؟

همایشی است که مقاله های آن را دانشجویان ارایه كنند؟

همایشی است که در آن حاصل تحقیق ارایه می شود ؟

همایشی است که در آن مشق تحقیق انجام می شود؟

تعریف چیست؟ اگر تعریف دوم از تعاریف مورد نظر ماست پس دانشجو را هم تعریف کنیم. آیا دانشجوی هر مقطعی مورد نظر است؟ آیا دانشجویان تحصیلات تکمیلی هم  می توانند مقاله های خود را به این گونه همایشها بفرستند؟ حتی دانشجویان دکتری؟

از نظر من همایش دانشجویی  مشق تحقیق است و باید به دانشجویان تازه کار در مقطع کارشناسی اجازه داده شود که کارهای خود را مطرح کنند. و دانشجویان مقاطع بالا باید مشقهایشان را انجام داده باشند و در مقاطع تحصیلات تکمیلی دیگر باید به تحقیق بپردازند . به ویژه دانشجویان مقطع دکتری.

همایشهای اول دانشجویان الزهرا را به یاد دارید. همایشهایی ساده و صمیمی. من در بیشتر سالها افتخار شنیدن صحبتهای تعدادی از دانشجویان را داشته ام.  احساس من از مقاله هایی که ارایه می شد، بیشتر از آنکه بخواهم چیز تازه ای بیاموزم، که در موارد متعددی بسیار آموختم نیز، حس گرمی و شیرینی بود از تولد بچه محققهای تازه گام به عرصه نهاده. سخنرانیهایشان را به گوش جان می شنیدم ، به عیان می دیدم که با وجود داوری هنوز از نظر روش شناسی اندک مشکلاتی دارند و از نظر علمی هم چندان پخته و محکم به نظر نمی رسند ولی بسیار خوب بودند و نوید بخش. بعضی اسامی سخنرانان آن روزها را بعد از آن بارها و بارها شنیدم.  یاد خانم فتاحی  و دوستانشان را گرامی می دارم و آرزو می کنم که باز هم  همایشهای دانشجویی محیط مشق تحقیق باشد و فرصتی فراهم شود برای ارایه ایده ها و اندیشه های نسل جدید و بالا بردن اعتماد به نفس جوانان حوزه.

1-       چنین همایشی می تواند با ساده ترین امکانات برگزار گردد. برای داشتن چنین همایشی نیاز نیست که حتما مجموعه مقاله های همایش همزمان با افتتاح همایش منتشر شود .

2-       نیاز به زدن پوستر چهار رنگ و ارسال کارت دعوتهای چاپی رنگی نیست.

3-       اگرنام بزرگوار پوری سلطانی، و عباس حری در لیست همکاران و داوران نبود، چیزی از ارزش همایش دانشجویی کاسته نمی شود

4-       اگر در هیات داوران از دانشجویان تحصیلات تکمیلی استفاده شود بسیار هم خوب است .

5-       تلاش شود محیطی فراهم شود که دانشجویان کارشناسی بدون هول و اضطراب، تحقیق و ارایه آن را تمرین کنند.

6- تلاش شود که به جای داوری علمی، داوران نقش مشاوران علمی را بازی کنند.

7-       اساتید دانشجویان را کمک و تشویق به تکمیل و ارسال تحقیقهای خوب کلاسی به همایشهای دانشجویی کنند

8-       محیط صمیمی و مهربان همایشهای دانشجویی را حفظ کنند تا دانشجویان از تحقیق خاطره خوب داشته باشند

9-       از ایجاد محیط رقابتی با دادن القاب مقاله برتر و محقق برتر و اینها پرهیز کنند، انشاالله بزرگتر شدند به اندازه کافی وقت دارند که به ISI بازی (با استفاده مفید از چکیده های استنادی اشتباه نشود) بپردازند و در رقابتهای بی تاثیر ضریب تاثیر شرکت کنند. من البته با برگزاری این قبیل مسابقه ها به شکلی که در سالهای اخیر شاهد بوده ام، موافق نیستم. با جایزه دادن و تشویق موافقم، ولی اینکه یک نفر برتر از دیگران معرفی می شود برایم دلپذیر نیست. حد اقل ملاک و معیارهایی که در چند سال گذشته دیده ام و نحوه این انتخابها را در همینجا زیر سوال می برم.  در مورد همایشهای دانشجویی هم فکر می کنم همینکه هر مقاله ای که پذیرفته می شود، شایستگی نویسنده مقاله را به اثبات می رساند و لازم است همه پذیرفته شدگان تشویق شوند و از ایشان قدردانی گردد.

10-   و  از همه شاخصتر، دانشجویان محترم تحصیلات تکمیلی از زخمی کردن موضوعهای جدید پرهیز کنند و مقاله های ارزشمند خود را برای همایشهای رسمی (منظور غیر دانشجویی) بفرستند:

یکی از اتفاقهایی که در همایشهای غیر صمیمی بارها افتاده ، زخمی شدن موضوعات تازه و پیچیده به دست برخی جویندگان نام است. این کار  اگر توسط یکی از دانشجویان کارشناسی انجام شود، قابل تحمل است، باز هم مشق و تمرین محسوب خواهد شد ولی وقتی این کار توسط یک دانشجوی تحصیلات تکمیلی انجام می شود، انتظار است که آن قدر قابل اعتماد باشد که بدان استناد شود و به عنوان متنی تازه در زمینه مورد بحث تلقی گردد. حال آنکه در اغلب موارد ورود به این مباحث نیازمند دانش کافی و حتی تجربه قابل قبول است، لیکن تازه وارد عزیز ما که دیر آمده و قصد دارد زود هم به نتیجه برسد، بعضا عجولانه و با امید ثبت موفقیت به نام خود، با ترجمه و سرهم بندی و استفاده از مهارتهای ویژه کات اند پیست بلایی بر سر سوژه آورده است که بعد از آن وقتی با موضوع آشنا می شوی، متوجه می شوید که مطلب چیز دیگری بوده است و مقاله ی ساخته شده را (با مقاله تحقیق شده و نوشته شده تقاوت دارد) برای اولین همایش دانشجویی در حال برگزاری می فرستد تا سری میان سرها راست کند. حواله دانشجویان تحصیلات تکمیلی به همایشهای رسمی شاید از این قبیل ضایعات نیز بکاهد.

امیدوارم ادکا و پیش کسوت آنها انجمن علمی دانشجویی گرامی دانشگاه الزهرا، تلاش کنند محیط صمیمی همایشهای دانشجویی را به آن بازگردانند.

عمرانی، ابراهیم. «مشق تحقیق یا تحقیق» پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا). سخن هفته شماره 14. 18 بهمن 1389.