پاسخ به یادداشت «بازهم چالش‌های آموزش»

لیزنا، دکتر جعفر مهراد، رئيس کميته برنامه ريزی کتابداری و اطلاع رسانی شورای گسترش و برنامه ريزی آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوری: در دور اول که از مهرماه 1386 آغاز و تا شهريور ماه 1389 به طول انجاميد گام های مؤثری برای بازبينی و تدوين برنامه های درسی در رشته های وابسته به علوم کتابداری و اطلاع رسانی برداشته شد.

يکی از مهمترين کارهايی که در دور اول انجام گرفت تدوين برنامه جديد دوره کارشناسی علوم کتابداری و اطلاع رسانی بود که اين برنامه با تلاش و همکاری ارزشمند اعضای کميته برنامه ريزی کتابداری و اطلاع رسانی در مدتی در حدود يکسال تهيه شد. مصوب کردن اين برنامه در گروه برنامه ريزی علوم اجتماعی و سپس در شورای عالی برنامه ريزی و آنگاه امضای برنامه توسط وزير علوم، تحقيقات و فناوری نيز تقريباً شش ماه به طول کشيد و لاجرم جهت اجراء به دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور ابلاغ شد .

علاوه بر اين برنامه، برنامه هايی نيز در سطح کارشناسی ارشد که مورد نياز دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشور بود در دستور کار دوره اول قرار گرفت.

تدوين برنامه کارشناسی ارشد دانشنامه نگاری، کارشناسی ارشد مطالعات آرشيو، کارشناسی ارشد مديريت و سازماندهی نسخه های خطی و کارشناسی ارشد علم سنجی از برنامه های ديگری است که اعضای کميته برنامه ريزی در طول دوره فعاليت خود در اين کميته به تدوين اين برنامه ها اهتمام ورزيدند.

در طول دوره اول، علاوه بر انجام خدمات ياد شده بررسی، مطالعه و موافقت با تأسيس دوره کارشناسی ارشد اين رشته در دانشگاه های شاهد، يزد و تربيت معلم تهران از جمله خدماتی است که لازم است به آن اشاره کنم. انجام مصاحبه با تعدادی از اعضای هيئت علمی گروه های آموزش کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور جهت استخدام يا تبديل وضعيت نيز از ساير خدمات کميته برنامه ريزی است که درخور توجه است.

دور دوم فعاليت کميته برنامه ريزی کتابداری و اطلاع رسانی که از اسفند ماه 1389 آغاز گرديده است دارای برنامه هايی است که مايلم به اين برنامه ها اشاره کنم. توجه به اين موضوع از آن جهت حائز اهميت است که سخن هفته شماره 17 مورخ 9 اسفند 1389 ليزنا مطلبی را ذيل عنوان "باز هم چالش های آموزش" از دکتر عليپور حافظی منتشر کرده است که جا دارد با استفاده از برخی از نکات آن مطالبی را جهت آگاهی همکاران و دانشجويان اين رشته بيان کنم.

از نخستين جلسه دور دوم فعاليت کميته کتابداری و اطلاع رسانی برنامه ريزی رشته ها يا گرايش های دوره کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی در 4 رشته يا گرايش آغاز شد، شايد خيلی از همکاران و دانشجويان اطلاع ندارند که برنامه ای که در سطح کارشناسی ارشد در دانشگاههای کشور در 4 گرايش اجرا می شود حاصل خدمات من در شورای عالی انقلاب فرهنگی در اوايل دهه 1360 شمسی است.

بضاعت و توانايی من در آن دوره همين برنامه بود که پس از ارائه و تصويب جهت اجرا به دانشگاهها ابلاغ شد. اما، واقعيت تلخ آن است که اين برنامه با گرايش های چهارگانه کهنه و منسوخ است و به جزء ايجاد تغيير در تعداد اندکی از واحدهای درسی ، آنچه امروز در دانشگاهها تدريس می شود متناسب با نيازهای واقعی علمی و تحقيقاتی کشور نيست. اين برنامه مستلزم تغييرات اساسی است.

همکاران من در کميته برنامه ريزی به اين مسأله توجه کرده و همواره رسيدگی به اين مسأله را مد نظر قرار دارند. ايجاد زيرساخت لازم يعنی تدوين برنامه دوره کارشناسی و اجرايی کردن آن در دانشگاهها مهمترين مسأله بود که خوشبختانه اين موضوع تا آنجا که ميسر بود مورد توجه قرار گرفت.

اکنون نوبت دوره کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی است. توجه به سيستم ها و مديريت کتابخانه های عمومی ، آموزشگاهی و دانشگاهی و برنامه ريزی درسی برای حوزه های ياد شده به طوری که پيش تر گفتم از همان جلسه اول و با تقسيم کار ميان همکاران آغاز شده و اميدوارم نتيجه نهايی تا خرداد ماه 1390 جهت تصويب به شورای عالی برنامه ريزی ارجاع شود. اعضای کميته برنامه ريزی بر اين باور هستند که در اين برنامه ريزی می توانيم به جای گرايش اطلاع رسانی برنامه مديريت اطلاعات را جايگزين کنيم که در اين باره اتفاق نظر وجود دارد و برنامه ريزی آن با مشارکت صاحبنظران آغاز شده و سعی خواهيم کرد که در فواصل زمانی کوتاه خبرهای مربوط به اين فعاليت ها را از طريق پايگاه خبری کتابداری ايران به اطلاع جامعه کتابداری و اطلاع رسانی برسانم.

نکته ديگری که در يادداشت دکتر عليپور حافظی بود اشاره به بازنگری مستمر برنامه های آموزشی در دست اجرا داشت.

بازنگری در برنامه های آموزشی در همه رشته ها چه در ايران و چه در ساير کشورهای جهان امری طبيعی است. مشکل عمده در عدم بازبينی برنامه ها يا عدم تجديد نظر در برنامه معطوف به اين مهم است که تا سه سال پيش کميته ای در سطح وزارت برای برنامه ريزی رشته کتابداری و اطلاع رسانی وجود نداشت و علت کهنگی برنامه ها هم به اين موضوع  بر می گردد.

گرچه وزارت علوم، تحقيقات و فناوری به دانشگاههای دارای هيئت مميزه اين اختيار را داده است که تا حدودی در برنامه ها تجديد نظر به عمل آورده و تعدادی از دانشگاهها نيز به همين روال عمل کرده اند، با وجود اين بازبينی و تهيه برنامه ها مستلزم اقدامات اساسی و بنيادی است که آن نيز جزو مسئوليتهای کميته برنامه ريزی کتابداری و اطلاع رسانی می باشد.

اين اطمينان را به جامعه بزرگ کتابداری و اطلاع رسانی ايران می دهم که در کوتاهترين زمان ممکن برنامه ها را روزآمد خواهيم کرد و اين برنامه ها آن گونه که انتظار می رود متناسب با نياز جامعه خواهد بود.

دو برنامه ديگر در سطح کارشناسی ارشد يکی در زمينه کتابخانه های ديجيتال و ديگری در قلمرو دايره المعارف نگاری و فرهنگ نويسی به کميته برنامه ريزی رسيده است که اين برنامه ها نيز در زمان مناسب مورد رسيدگی قرار خواهند گرفت.

مهراد، جعفر. «پاسخ به یادداشت باز هم  چالشهای آموزش». پایگاه تحلیلی خبری لیزنا. سخن هفته شماره 18. 16 اسفند 1389.