پژوهش و سياستگذاری

لیزنا، دکتر حميدرضا جمالي مهموئي، عضو هيأت علمي دانشگاه تربيت معلم تهران: يكي از كاربردهاي اصلي يافته‌هاي پژوهش استفاده از آنها توسط سياستگذاران و تصمیم گیرندگان است. كاربست نتايج پژوهش در تدوين خط‌مشي‌ها و سياست‌ها يكي از نشانه‌ها و شواهد اصلي اثرگذار بودن پژوهش است.

اصطلاح «مبتنی بر شواهد» که بیشتر در حوزه پزشکی به کار می رود در مورد سیاستگذاری نیز کاربرد دارد. در حوزه سیاستگذاری نیز دو نوع سیاستگذاری مبتنی بر عقیده و نظر و سیاستگذاری مبتنی بر شواهد می توان قائل شد (Gray, 1997). سیاستگذاری مبتنی بر شواهد یعنی این که در کنار تجربه ها، تخصص ها و قضاوتهای فردی و جمعی، از شواهد حاصل از پژوهش نظام مند نیز برای سیاستگذاری استفاده شود.

دولتمرد و سياستگذار لزوماً پژوهشگر نيست اما از وي انتظار مي‌رود كه از پژوهشگران به عنوان بازوي فكري خويش استفاده کند. در نظام حكومتي اكثر كشورها و از جمله ايران، سازوكارهايي براي اطمينان از به كارگيري اطلاعات دقيق و روزآمد در تصميم‌گيري‌ها در سطوح کلان در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال مجلس ايران داراي «مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي» است  که وظيفه آن ارائه نظر كارشناسي مبتني بر پژوهش و ارائه اطلاعات دقيق براي پشتيباني از فرايندهاي تصميم‌گيري و قانونگذاري در مجلس است. دولت نيز داراي معاونت‌ها و كارگروه‌هاي متعددی است كه كم و بيش چنين نقشي دارند. اين نوع مراكز و معاونت‌ها يا خود داراي پژوهشگر هستند و يا واسطه‌اي هستند ميان تصميم‌گيران و پژوهشگران.

در کشورهای توسعه یافته، از آنجا که دولت ها به سمت کوچک شدن حرکت می کنند، ممکن است که یک نهاد تصمیم گیر و سیاستگذار خود دارای پژوهشگر نباشد اما هر زمان که لازم شد از پژوهشگران خارج از دولت بهره می برد. این پژوهشگران ممکن است دانشگاهی باشند و یا ممکن است در قالب یک شرکت خصوصی فعالیت کنند. به همین دلیل نهادهای پژوهشی متعددی را در کشورهای توسعه یافته می توان یافت که بنا به درخواست سازمانهای دولتی اقدام به پژوهش و تهیه گزارش در موضوعات خاص می کنند. نمونه بارز استفاده از پژوهش در سیاستگذاری را می توان در مجلس عوام بریتانیا دید که تا کنون به درخواست آن، گزارشهای پژوهشی متعددی تهیه شده است.

در ایران به دلایل مختلف، جای چندانی برای شرکتهای پژوهشی خصوصی وجود ندارد و عمده نیروی پژوهشی کشور در دانشگاه ها و پژوهشگاه ها متمرکز شده است. مراکزی که در سازمانهای دولتی به نوعی نقش پژوهشی را برای سازمان مادر خود ایفا می کنند از لحاظ کیفیت و ظرفیت قابل مقایسه با دانشگاه ها و پژوهشگاه ها نیستند. در این شرایط لازم است علاوه بر توجه بیشتر دولتمردان به استفاده از پژوهش در تصمیمات خود، در مورد چگونگی برقراری ارتباط مؤثر میان سیاستگذاران و پژوهشگران بازاندیشی شود.

Gray, J.A.M. 1997. Evidence-Based Health Care: How to Make Health Policy and Management Decisions, New York and London, Churchill Livingstone, 1997.

جمالی مهموئی، حمیدرضا. « پژوهش و سياستگذاری». پایگاه تحلیلی خبری لیزنا. سخن هفته شماره 42.  7 شهریور 1390.