موافق نیستم برای کتابخانه ها برنامه ریزی راهبردی شود

به گزارش خبرنگار لیزنا، در ادامه گفتگو با متخصصان حوزه مدیریت و علم اطلاعات دربارۀ «پیاده‌سازی و اجرای برنامه‌های راهبردی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی»، این بار در گفتگویی، نظرات و دیدگاههای سید ابراهیم عمرانی، دبير و نايب رئيس شوراي سياست‌گذاري و تامين منابع علمي كشور را جویا شده ایم.

لیزنا: چرا برنامه‌ريزي راهبردی در سازمانها انجام می دهیم؟ ضرورت انجام این کار چیست؟

عمرانی: پاسخ این سوال در واقع تعریف برنامه ریزی کاربردی است که در کتابها انواع و اقسامش آمده. من فقط در اینجا می توانم بگویم که من هم بر اساس همان تعاریف می خواهم از درگیری با مسایل فوری و روز مره کمی خودم را بیرون بکشم و نگاهی کمی دورتر بیندازم. البته اگر شناخت از جایی که در آن قرار گرفته ام داشته باشم، مسلما و با توجه به اساسنامه  باید برای خودم هدفی تعیین کنم و بعد برای رسیدن به آن هدف نقاط قوت و ضعف خودم را شناسایی کنم تا بتوانم از تهدیدها هم فرصت بسازم و در همان جهت جلو بروم. اگر شرط اصلی را نداشته باشم، یعنی ندانم که کجا ایستاده ام و چه کاری به من سپرده شده، مجبورم تیمهایی بیاورم که برایم برنامه راهبردی بنویسند و خودم در جریان این برنامه ریزی خیلی نقشی نداشته باشم که  در آن صورت بستگی به خیلی جوانب دیگر پیدا خواهد کرد.

لیزنا: وظايف گروه برنامه‌ريزي راهبردی چیست؟ آیا پیاده نشدن راهبردها از کاستی ها و ضعفهای تیم برنامه ریزی ناشی نمی شود؟

عمرانی: در چند برنامه ریزی استراتژیک شرکت داشته ام. یکی از آنها خوب بود و بقیه را کلیشه ای می دیدم. عده ای نشسته بودند که ما را به قول خودشان سوات SWOT  کنند و دستمزدشان را بگیرند و بروند. بنابراین تیمها هم ضعفهایی دارند، و اجرا هم ضعفهایی. مهمترین ضعف اجرا تغییرات مدیریتی است و عمر کوتاه مدیریتها که برنامه نیمه کاره می ماند و نفر بعدی تیم برنامه ریزی خودش را می آورد که از اول برایش برنامه بنویسند.

لیزنا: با توجه به اینکه بر طبق گزارش‌ها، بيش از ۹۰درصد از استراتژي ‌ها با شكست مواجه مي شوند و از دست يابي به اهداف اساسي خود باز مي مانند، به نظر شما علت این مسأله در سازمان‌ها چیست؟

عمرانی: با توجه به اینکه این پرسشنامه برنامه ریزی استراتژیک است پاسخ می دهم و دادم که یک ضعف آن تیمهای کلیشه ای برنامه ریزی استراتژیک هستند که کارشان را گاهی خوب بلد نیستند و اسیر دست کارشناسان قلابی می شوند که از طرف سازمان به آنها معرفی می شوند و کل برنامه را به خطا می برند. گاهی سازمان هم نمی داند که این کارشناسش توان چندانی ندارد و چون یگانه سازمان است در اختیار تیم قرار می گیرد.

اجرا را هم عرض کردم مشکلاتش زیاد است. اولینش مدیریتهای کوتاه مدت و به سرعت تعویض شونده است و دومینش مشکلات بودجه است که هر بار تغییر می کند و سومش نداشتن نیروی انسانی خوب برای اجرا و استفاده از استخدامی هایی که بدون ضابطه استخدام می شوند.

لیزنا: مطالعات انجام شده در این زمینه مشخص کرده كه بيش از 70 درصد علت شكست استراتژي ها در مرحله پياده سازي آنها نهفته است، این موضوع را چگونه تبیین می فرمائید؟

عمرانی: کسانی که این آمار را می دهند، احتمالا هر کاری را که با برنامه سوات اجرا شود، کامل می دانند و بعد می ماند فقط اجرا. من به همان دلیل بالا عرض می کنم که همانها موجب این شکستها هستند.

لیزنا: آیا دلیل عدم پیاده سازی این موضوع نیست که الگوي تبديل استراتژي به عمل يك الگوي اجرايي مناسبی در سازمان های کشور درنظر گرفته نمی شوند و وارداتی هستند؟ نظر شما در این زمینه چیست؟

عمرانی: اینکه برنامه ریزی استراتژیک هم یک مد است و الآن همه باید برنامه راهبردی داشته باشند و قاب کنند و بگذارند گوشه طاقچه حرفی ندارم. سازمانها برنامه را می نویسند و اصلا از روی آن و اهداف و برنامه ها و اقدامهای به دست آمده در آن حرکت نمی کنند. اینکه این برنامه ریزی وارداتی است درست ولی کلا علم برنامه ریزی وارداتی است.

لیزنا: شفاف‌سازي وظايف و مسئوليت‌هاي سازمانی تا چه میزان در پیاده شدن برنامه های راهبردی تأثیر گذار خواهند بود؟

عمرانی: به نظرم خوب است ولی این شفاف سازی هم اگر تعریف بشود خوب است.

لیزنا: با این تفاسیر و با توجه به اینکه حوزه تخصص شما کتابداری است، و سالها ریاست کتابخانه دانشگاهی را بر عهده داشته اید و اکنون رئیس ایرانداک هستید. وضعیت حال حاضر کتابخانه بویژه کتابخانه های دانشگاهی را در سازمان های فعلی را چگونه ارزیابی می کنید؟

عمرانی: کتابخانه های دانشگاهی خوش اقبال ترین نوع کتابخانه های ایران است که به خاطر نظام مدرک جویی، بچه ها باید قبول شوند و مدرک بگیرند و لذا باید کتاب امانت بگیرند و بخوانند و ...  نهایتا کتابخانه های دانشگاهی تقریبا نهادی شده و تعطیل کردنش سوال بر می انگیزد. جایگاه کتابخانه دانشگاهی در نظام دانشگاه کاملا به میران فعالیت آن بستگی دارد.

وقتی این موضوع را به کتابداران می گوئید اعتراض می کنند. بلاقاصله مشکلات کار و بودجه را پیش می کشند. شده قصه مرغ و تخم مرغ که کدام اول است. مسئولان دانشگاه می گویند هزار کار داریم و بودجه را بدیم دست این ندانم کارها نفله کنند. کتابداران می گویند اینها کار ما را نمی فهمند و بودجه لازم برای کار به ما نمی دهند.  شاید هر کتابخانه ای به یک فداکار نیاز دارد که کاری را آغاز کند و دانشگاه بتواند تصوری از فعالیت جد کتابخانه داشته باشد و بعد از آن شروع کنند در کتابخانه خرج کردن ولی نشستن و منتظر بودجه ماندن چیزی را حل نمی کند و امکان هر گونه برنامه ریزی را از آدم می گیرد. همانطور که نبود بودجه هم امکان برنامه ریزی را از بین می برد. خلاصه معتقدم که کتابخانه ها می توانند جایگاه خوبی در کتابخانه ها داشته باشند، اما به شرط.

لیزنا: ضرورت تدوین برنامه های راهبردی در کتابخانه‌های دانشگاهی چیست؟

عمرانی: اصلا موافق نیستم که برای کتابخانه ها برنامه ریزی راهبردی شود. باید برای دانشگاه برنامه ریزی راهبردی شود و نقش کتابخانه در مجموعه دیده شود.

لیزنا: نبود برنامه ریزی راهبردی در کتابخانه های دانشگاهی چه پیامدهایی در پی خواهد داشت؟

عمرانی: اگر موسسه مادر برنامه راهبردی درستی داشته باشد و کتابخانه ها را در ذیل آن دیده باشد، همین کافی خواهد بود.

لیزنا: تیم برنامه ریز راهبردی در کتابخانه ها چه کسانی باید باشند؟

عمرانی: در برنامه ریزی راهبردی موسسه مادر در بخش مربوط به منابع و کتابخانه ها مسلما باید از تیمهای کتابخانه ای دانشگاه نیز عده ای دعوت شوند و به برنامه ریزی دقیق کمک کنند.

لیزنا: لطفا درباره علت عدم پیاده سازی برنامه های راهبردی در کتابخانه های ایران توضیح فرمائید؟

عمرانی: برنامه ریزی ندارند، چرا که اصلا بودجه مستقلی ندارند. کتابخانه های مرکزی دانشگاههای بزرگ هم که بودجه مستقل دارند، تحت تاثیر مسائل جانبی برنامه ریزی های دراز مدت خود را از دست می دهند و همان کارهای فوتی و فوری را انجام می دهند و بس. تازه در همانها هم مشکل دارند.

لیزنا: نقش کتابداران را چه میزان در پیاده شدن یا نشدن راهبردها موثر می دانید؟

عمرانی: کتابداران هم مثل استادان و کارکنان دیگر بخشها و مدیران می توانند مثبت باشند و می توانند بی تفاوت باشند.

لیزنا: با تشکر از فرصتی که برای انجام این گفتگو در اختیارمان گذاشتید.

عمرانی: من هم از شما سپاسگزارم.