ترویج کتابخوانی فعالیتی قلبی است، در راه آن بکوشیم

آیین پایانی دومین جام باشگاه های کتابخوانی در سال 1396 روز پنج شنبه، ۲۱ دی ماه با معرفی برگزیدگان و شایستگان تقدیر در باغ کتاب تهران برگزار شد.

در این مراسم برگزیدگان و شایستگان تقدیر در بخش های مختلف معرفی و تجلیل شدند.

خبرنگار لیزنا با مسئولین و مربیان برخی از این باشگاه ها گفت و گویی کوتاه کرد تا با اهداف و فعالیت های آنان آشنا شود.

دسترسی به کتاب حسرت دوران کودکی من بود

باشگاه کتابخوانی «استی» از روستای ابویسان، در شهرستان جغتای خراسان رضوی، به‌عنوان باشگاه برگزیدۀ دومین دورۀ جام باشگاه های کتابخوانی کودک و نوجوان معرفی شد.

فاطمه ابویسانی، کارشناس ادبیات فارسی و مدرس ادبیات کودک و مربی در مورد فعالیت‌های این باشگاه توضیح داد: کودکان ما در این مدت حدود ۹۰ کتاب را مطالعه کردند و ۷۸ نامه برای نویسندگان مورد علاقه خود نوشتند. فیلم های کوتاهی نیز برای معرفی کتاب ساخته شده است. هچنین جلسات نقد، جمع خوانی و بلند خوانی کتاب، برگزاری نمایش های رادیویی و ساخت کتاب صوتی، برگزاری نمایشگاه های آیینی در مناسبت های مختلف و غیره  برنامه هایی است که در جهت ترویج کتابخوانی در این روستا انجام گرفته است.

او در مورد آغاز فعالیت های خود در راستای ترویج کتابخوانی گفت: 10 سال پیش زمانی که به اتفاق خواهرم به کتابخانه قدیمی روستای خود برای یافتن یک کتاب مراجعه کردیم تعداد کمی کتاب دیدیم که در میان گرد و خاک تلمبار شده بودند.  این کتابخانه در سال ۱۳۵۷ تاسیس شده و تمام این سال‌ها بدون استفاده باقی مانده بود.  آنجا بود که تصمیم گرفتیم تا این کتابخانه را دوباره احیا کنیم و با لطف خدا بدون کمک هیچ نهاد و ارگانی توانستیم این کار خود را عملی نماییم. هزینه این کار از طریق کمک‌های خیرین تامین شد. در حال حاضر ما کتابخانه بسیار خوبی را در روستا ساخته ایم که زیر نظر هیچ نهادی نیست و به عنوان کتابخانه ای مستقل و عمومی فعالیت می کند.

ابویسانی با ابراز تاسف از عدم وجود کتابخانه در بسیاری از روستاهای کشور گفت: روستای ما نیز کتابخانه نداشت. فعالیت های کتابخوانی آرزو و حسرت دوران کودکی خود من بود. در حال حاضر بسیار خوشحالم زیرا آرزوی کودکی خودم برآورده شده است.  زمانی که وارد دانشگاه شدم  و  در قفسه های کتابخانه دانشگاه کتاب های نخوانده را ‌دیدم با حسرت به آنها نگاه می‌کردم؛ زیرا در تمام سال های گذشته دغدغه کتاب خواندن و دستیابی به کتاب را داشتم.

وی افزود: سه سال پیش که اولین مسابقه روستاهای دوستدار کتاب برگزار شد، فعالیت های ما نیز در همین راستا قرار گرفت و ادامه این فعالیت ها امسال برگزیده جام باشگاه های کتابخوانی شناخته شدیم.

او با اشاره بر کمک های نهاد کتابخانه های عمومی در زمینه تامین هزینه ها، افزود: نهاد قول این را داده است تا کتابخانه روستای ما را زیر نظر مجموعه خود ببرد. در حال حاضر تامین هزینه های کتابخانه روستای ما به دلیل گستردگی آن برای من امکان پذیر نیست. خواهرم هانیه ابویسانی 10 سال است که بدون دریافت هیچ مبلغی به عنوان کتابدار در این کتابخانه فعالیت می نمایند.  اگر نهاد کتابخانه ها ما را زیر مجموعه خود بپذیرد مسلما برای ما و کتابخانه بسیار خوب خواهد شد.

او در پایان سخنان خود بیان کرد: از تشکیل جام باشگاه های کتابخوانی بسیار خوشحالم زیرا با این طرح به ترویج کتاب و کتابخوانی در همه مناطق ایران و مناطق دوردست توجه می شود. کودکانی این مناطق اگر به کتاب دسترسی پیدا کنند و کتابخوان شوند مسلماً در آینده نیز علاقه مند به کتاب و دریافت دانش و اطلاعات خواهند بود.

عشق، علاقه و انگیزه عامل موفقیت باشگاه ماست

لیلا مرادیان مربی و سرپرست باشگاه کتابخوانی «تشکوه و کاکایوسف»، برنده نشانه استمرار جام باشگاه‌های کتابخوانی در مورد فعالیت‌های این باشگاه گفت: رامهرمز در سال ۱۳۹۴ شهر دوستان کتاب شناخته شد و به همین دلیل ۴۰ باشگاه در این شهر شکل یافت. یکی از آنها باشگاه «تشکوه و کاکایوسف»بود که به عنوان باشگاه برگزیده انتخاب شد.

مرادیان که کارمند اداره ارشاد است در مورد چگونگی آغاز فعالیت های خود در راستای ترویج کتابخوانی گفت: سال گذشته بامراجعه عزت‌الله الوندی و جعفر توزنده جانی به شهر ما با باشگاه های کتابخوانی آشنا شدم و باشگاه کتابخوانی «تشکوه و کاکایوسف» را راه اندازی کردم.

به گفته مرادیان او  در کارگاه های مختلف تسهیل گری در تهران شرکت کرده و سپس این آموزش ها را به مربیان دیگر آموخته است.

او عشق و علاقه و انگیزه خود را عامل موفقیت این باشگاه عنوان کرد و افزود: در مدت یک سال و نیم گذشته حتی یک لحظه  از طرح ترویج کتابخوانی غافل نبودم و دائما در فکر این هستم تا طرح و برنامه جدیدی را اجرا کنم.  در حالی که قبل از آشنایی با این طرح حتی نمی‌دانستنم چگونه خواندن را به کودکان خودم آموزش دهم.

 وی با بیان اینکه امسال ۵۸ نشست کتابخوانی در باشگاه وی برگزار شده است، گفت: هر کدام از این نشست ها کاملا متفاوت بود و هیچ شباهتی به نشست قبلی نداشت. تشکیل جلسات خاطره گویی طنز در جهت مثبت اندیشی،  جمع خوانی و بلند خوانی،  اجرای نمایش و سرود، برگزاری کارگاه های مختلف، نقد و بررسی کتاب به صورت کامل یعنی از جلد کتاب ها تا قیمت آن  از دیگر برنامه‌های این باشگاه است.

وی از دیگر طرح‌های مهم این باشگاه را درگیر کردن والدین اعضای آن در برنامه های کتابخوانی عنوان کرد و ادامه داد: این طرح با استقبال بسیار خوب والدین مواجه شده است. زیرا  والدین همه دوست دارند که بچه هایشان کتابخوان باشند ولی راه و روش آن را بلد نیستند.  آنها نتیجه فعالیت های ما در باشگاه های کتابخوانی را دیده اند و به همین دلیل به ما اعتماد و اطمینان دارند. از طرف دیگر تلاش می‌کنم تا برنامه‌ها را به‌گونه‌ای اجرا نمایم که به درس بچه ها لطمه نزند.

مرادیان در مورد تفاوت میان کودکانی که عضو این باشگاه هستند با  دیگران توضیح داد: اعتماد به نفس اعضای باشگاه ها بسیار بالاست. روان خوانی این دانش آموزان هم عالی است.  خلاقیت، نوآوری، ابتکار آن چیزی است که باعث شد بچه های باشگاه کتابخوانی «تشکوه و کاکایوسف» برگزیده شناخته شوند. ما در نشست های خود خلاقیت بسیار زیادی داریم و در هر برنامه خود طرح جدیدی را اجرا می‌کنیم.

به گفته او اعضای این باشگاه همراه با والدین خود که بیش از ۶۰ نفر بودند در خیابان های شهر با در دست داشتن پلاکارتهایی با موضوع ترویج فرهنگ کتابخوانی راهپیمایی کردند، به کتابفروشی‌ها رفتند و کتابخانه خریدند. این طرح در ترویج کتابخوانی در میانه کودکان دیگر و تشویق آنان به خرید کتاب بسیار تاثیرگذار بود. همچنین مغازه داران نیز کودکان را برای خرید کتاب ها تشویق می کردند.

مرادیان آشنایی کودکان با نویسندگان منطقه را از دیگر برنامه های باشگاه «تشکوه و کاکایوسف» برشمرد و گفت: کودکان با در دست داشتن پلاکاردهایی با این جمله که «به خانه نویسندگان می رویم» همراه با کادو و گل و شیرینی به دیدار اهالی قلم منطقه رفتند. شهر ما هرچند کوچک است ولی کودکان خیال می‌کردند که نویسندگان در دوردست ها قرار دادند و امکان دیدن آنان وجود ندارد. با اجرای این طرح کودکان  توانستند با نویسندگان از نزدیک گفتگو کنند.

این مربی با توجه به تجربه ای که اجرای طرح دیدار با نویسندگان داشت، نامه ای را به وزارت آموزش و پرورش نوشته و درخواست داده تا برنامه دیدار با نویسندگان به یکی از اردوهای فرهنگی مدارس تبدیل شود. در حال حاضر بسیاری از باشگاه‌ها شهر رامهرمز نیز این طرح و  و طرح «داریم می‌رویم کتاب بخریم» را انجام می دهند.

او با بیان اینکه در سال ۱۳۹۵ تا به حال در شهر رامهرمز یک انقلاب فرهنگی ایجاد شده است، از علی اصغر سیدآبادی، رئیس دفتر مطالعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکر کرد و گفت: با توجه به فعالیت خود در باشگاه‌های کتابخوانی باید بگویم این برنامه پرثمرترین طرحی است که تا به حال برای ترویج کتابخوانی در بین کودکان و نوجوانان اجرا شده است.

خانواده ها از فعالیت های ما استقبال می کنند

از باشگاه «شهدای باصدی» این روستا که در منطقه رامهرمز استان خوزستان  مقام اول را کسب کرده و به مرحله نهایی جام باشگاه‌های کتابخوانی راه یافته بود، در آیین اختتامیه جشنواره جام باشگاه های کتابخوانی تقدیر شد.

معصومه موسوی، مربی این باشگاه در مورد چگونگی آغاز فعالیت های خود در راستای ترویج کتابخوانی گفت: من معلم هستم و حدود ۲۰ سال سابقه کار در آموزش و پرورش را دارم. پسر من عضو باشگاه «تشکوه و کاکایوسف» بود و تشویق مربی این باشگاه و مشاهده فعالیت های آن در حوزه ترویج کتابخوانی و تاثیر آن بر روی  فرزند خودم تصمیم گرفتم این طرح را در روستای خودمان نیز اجرا کنم.

او افزود: این کار را با همکاری بچه های مدرسه روستای خود در مقطع ابتدایی آغاز کردم. در روستای ما منطقه‌ای به نام جا‌خرمنی وجود دارد که متعلق به همه اهالی روستاست. ما جلسات کتابخوانی خود را آنجا برگزار می‌کنیم. با همکاری یکی از بچه‌ها که به  کلاس شاهنامه خوانی رفته بود در این محل هفته ای دو بار برنامه نقالی اجرا می شود. همچنین بچه های این مدرسه به در خانه ها و منازل روستایی مراجعه کردند و  با اهدای کتاب مردم را به کتابخوانی دعوت نمودند. 

به گفته موسوی ارائه کتاب در تیکه های ماه محرم، ایجاد ایستگاه صلواتی، مراجعه کودکان به  مهد کودک ها، بلند خوانی و جمع خوانی کتاب و خلاصه نوسی از دیگر طرح هایی است که دانش آموزان این مدرسه اجرا می کنند. در روستا حدود 100 نفر از دانش آموزان مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان در اجرای این طرح ها مشارکت دارند. همچنین مرکز بهداشت روستا، شرکت تعاونی، مدارس و آموزش و پرورش در تشکیل باشگاه های کتابخوانی همکاری دارند.

وی در مورد تاثیر عضویت دانش آموزان در جام باشگاه‌های کتابخوانی توضیح داد: با توجه به کمبود امکانات آموزشی در روستا، دانش آموزان در روان خوانی مشکل داشتند. همچنین نمی توانستند به خوبی انشا و املا بنویسند.  در حال حاضر پیشرفت بسیار خوبی در این زمینه ها دارند و از هر نظر عالی هستند؛ چنانچه یکی از فعالان باشگاه ما در مسابقه انشاء منطقه رامهرمز مقام سوم را کسب کرد هرچند  با دانش آموزان مدارس نمونه دولتی و مدارس خاص و پیشرفته رقابت می کرد. البته من یقین دارم که اگر امکان شرکت تعداد بیشتری است از دانش آموزان روستای ما در این مسابقه وجود داشت، مقام‌های بیشتری هم کسب می کردیم.

موسوی در مورد تاثیر فعالیت های باشگاه های کتابخانه برای خانواده های اعضای این باشگاه نیز گفت: در روستا ها به خصوص در فصل تابستان امکانات زیادی برای گذراندن اوقات فراغت وجود ندارد. به همین دلیل مردم از برنامه‌های باشگاه های کتابخوانی بسیار استقبال کردند. در تابستان بچه ها را در مساجد جمع و برای آنان قصه یا کتاب های گویا پخش می‌کردیم و یا خود این کودکان کتاب‌ها را برای دیگران می خواندند.

او با تقدیر از فعالیت های مربی باشگاه «تشکوه و کاکایوسف» که مشوق وی در راه اندازی باشگاه کتابخوانی در روستای خود بود، گفت: به عنوان  مادر یکی از اعضای این باشگاه ها باید بگویم لیلا مرادیان  برنامه های بسیار خوبی را اجرا می کند و واقعا بر روی طرح باشگاه‌های کتابخوانی وقت می‌گذارد. او جهت گسترش باشگاه‌های کتابخوانی در مدارس مختلف به عنوان سفیر کتاب فعالیت می کند. من نیز با آشنایی با ایشان باشگاه کتابخوانی را در روستای خود را بنا نهادم.

در حوزه کتاب هایی به زبان مادری کودکان کمبود داریم

مهسا یغمایی، تسهیل‌‎گر برگزیده جام باشگاه ها از کتابخانه مرکزی شهر تبریز در مورد فعالیت های خود گفت:  من 7 باشگاه کتابخانه با اسم های دانش، خرد، آفتاب، مهتاب، سنجاقک، شاپرک و نرگس را راه اندازی کرده ام.  در این باشگاه ها فعالیت های بسیار زیادی مانند ساخت کاردستی، جمع خوانی، برگزاری نشست های کتابخوانی، دیدار با نویسندگان، نمایشنامه خوانی و اجرای نمایش از قصه های کتاب ها و حضور در نمایشگاه بین المللی کتاب اجرا می شود.

به گفته او کودکان با دیدن نویسندگان شهرشان و شنیدن داستان چگونگی نویسنده شدن آنان، خود نیز به نوشتن علاقه پیدا می کردند. آن ها نوشته های خود را با نویسندگان می‌دادند تا برایشان تصیحح کنند.

یغمایی گفت: اگر حتی دو باشگاه برای برنامه دیدار با نویسنده دعوت می شدند، اعضای دیگر باشگاه‌ها هم حضور می یافتند تا نویسنده مورد علاقه خود را از نزدیک ببینند.

طبق توضیحات وی بعد از تشکیل باشگاه های کتابخوانی تعداد اعضای کودک کتابخانه مرکزی تبریز بسیار افزایش یافته است و این کودکان این درخواست را دارند که هر روز طرح و برنامه‌ای در کتابخانه اجرایی شود.

او با بیان اینکه ما در تبریز در حوزه کتاب‌های کودک به زبان مادری آنان کمبود داریم، گفت: ما به زبان ترکی کتاب نداریم و به همین دلیل برای جلب بسیاری از این کودکان که زبان فارسی را بلد نیستند، مجبور هستیم کتاب ها را خود مطالعه کنیم و آن را به زبان مادری بچه ها برای آنان بازگو نماییم. اگر کتاب‌هایی به زبان خود این کودکان وجود داشت، مسلماً ترویج کتابخوانی نیز راحتتر بود.

او در بیان این مشکل توضیح داد: در باشگاه ها جلساتی داریم که در آن بچه‌ها آنچه را که از قصه و داستان می شنوند و درک می کنند به صورت نقاشی پیاده می نمایند.  زمانی که قصه مبهم است نقاشی آنان نیز مبهم می‌شود. اما زمانی که داستان را به زبان ترکی برای آنان بازگو می‌کنیم، اشتیاق بیشتری برای شنیدن آن دارند و با ما همراهی می‌کنند و نقاشی آنان نیز دارای مفهوم می شود.

به بچه ها پیشنهاد می کنم کتاب های ایرانی بخوانند

عبدالحکیم بهار، مربی باشگاه کتابخوانی روستایی «رمین» از شهرستان چابهار در استان سیستان و بلوچستان که در بخش فیلم کوتاه معرفی کتاب برگزیده شناخته شده است، گفت:  در روستای ما ۸ باشگاه با ۱۱۲ عضو فعالیت می کنند که از میان آنان باشگاه «با بال های کتاب در آسمان دانایی» به عنوان باشگاه برگزیده منطقه به جام باشگاه های کتابخوانی راه یافت و فیلم کوتاه ساخته شده در این باشگاه نیز مورد تقدیر قرار گرفت.

او که کارمند اداره بهداشت این منطقه است گفت: به دلیل ارتباطی که با خانواده‌ها دارم توانستم در کنار تزریق واکسن به جسم کودکان کتاب را نیز بر فکر آنان تزریق کنم. به نظر من همه بخش ها و سازمان ها می توانند در ترویج کتابخوانی کمک کنند به شرطی که کار فرهنگی را فقط در قالب حقوق و مزایا نبینند بلکه بدانند که ترویج کتابخوانی فعالیتی قلبی است.

به گفته او در باشگاه های کتابخوانی کتاب در میان همه اعضای باشگاه می چرخید و بچه ها همه کتاب ها را مطالعه می کردند. در پایان هفته در جلسات بلند خوانی و معرفی این کتاب توسط همه اعضای باشگاه بررسی می‌شود.  همچنین تصاویر، مطالب، عنوان و نقاط ضعف و قوت کتاب نقد می شود.

بهار که خود شاعر و نویسنده حوزه کودک است، در مورد فعالیت‌هایش گفت: حدود ۵ سال است که در حوزه ترویج کتاب و کتابخوانی فعالیت می کنم. توانستیم دوسال در جشنواره دوستدار کتاب مشارکت کنیم و امسال نیز در جام باشگاه‌های کتابخوانی شایسته تقدیر شناخته شدیم.

او در مورد تفاوت میان اعضای باشگاه های کتابخوانی با دیگر کودکان توضیح داد: در جام باشگاه کتابخوانی برنامه ای با عنوان «قصه ای برای دریا» را اجرا می‌کردیم. در این طرح در فصل تابستان بچه های کتابخوان در کنار دریا دور هم جمع می شدند تا کتاب بخوانند. بچه های دیگری که در کنار دریا بازی می کردند با دیدن بچه های گروه ما کنجکاو شدند و با آشنایی با فعالیت های ما به گروهمان پیوستند. به این طریق اعضای باشگاه کتابخانه ما بسیار بیشتر شد به طوری که در حال حاضر 112 نفر عضو فعال باشگاه های ما هستند که همه آن ها هر روز به کتابخانه مراجعه می کنند.

به گفته بهار این بچه‌ها بیشتر به رمان نوجوان علاقه دارند. البته با توجه به حضور خود او در حوزه ادبیات و شناختی که از کتاب ها دارد، سعی  می کنند تا این کودکان را به سمت مطالعه کتاب های مفید سوق دهد.  بهار توضیح داد: نویسندگان شاخص حوزه ادبیات کودک را می شناسم و سعی می کنم تا کودکان ما با این نویسندگان از طریق کتاب هایشان آشنا شود تا زمانی را که به مطالعه کتاب اختصاص می‌دهند، زمانی مفید و آموزنده باشد.

وی افزود: به بچه ها پیشنهاد می کنم بیشتر کتاب‌های ایرانی نوشته شده در حوزه کودک و نوجوان را مطالعه کنند. برای مثال یکی از کتاب هایی که بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرد کتاب «غریبه و دریا» نوشته جمال الدین اکرامی است که از طرف اعضای باشگاه نیز به عنوان کتاب برگزیده انتخاب شده است. کتاب در مورد خود چابهار و روستا و منطقه ما نوشته شده است. این موضوع باعث شد تا این کتاب دست به دست  بین کودکان بچرخد و همه آن را بخوانند. کتاب هایی که در مورد قصه یک منطقه نوشته شده باشد و قهرمان آن از جامعه خودمان باشد بسیار مورد استقبال قرار می گیرد.

او در ادامه با درخواست نوشتن کتاب‌های به زبان بلوچی گفت: زبان اصلی این بچه‌ها زبان بلوچی است.  زمانی که شروع به درس خواندن می‌کنند همزمان یک زبان دیگر را هم می آموزد. این دو کار همزمان باعث می شود تا دیرتر با کار نوشتن آشنا شوند.

بهار با اشاره به انتشار کتاب های به زبان اقوام توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گفت: من تا به حال کتابی به زبان بلوچی ندیدم. اما باید گفت برگرداندن قصه به زبان خود کودک در فهمیدن و درک آن کمک می کند. اگر کتاب‌هایی به زبان بلوچی به شکل مصور و در قالب کودکانه وجود داشته باشد مسلما مورد استقبال قرار خواهد گرفت.

او در پایان با تشکر از همکاری اداره ارشاد این شهرستان در ترویج کتابخوانی و کمک به باشگاه های این منطقه گفت: اگر کمک و همکاری اعضای اداره ارشاد نبود ما نمی توانستیم به آنچه که در جام باشگاه کتابخوانی انتظار می رفت دست یابیم.  امیدوارم دیگر سازمان ها و نهادهای منطقه مانند آموزش و پرورش نیز فعالیت های خود در این زمینه را افزایش دهند.