نشست کتاب‌خوان تخصصی مطالعات فضای مجازی برگزار شد

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، نشست کتابخوان تخصصی مطالعات فضای مجازی ۲۵ تیر ماه با حضور عبدالحسین کلانتری، استاد دانشگاه، محمدحسین ساعی، رییس دانشکده ارتباطات صداوسیما و محسن ردادی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در تالار علامه جعفری این پژوهشگاه برگزار شد.

ارزش زنجیره‌ای

در ابتدای نشست عبدالحسین کلانتری با معرفی کتاب «فضای مجازی، اجتماع و فرهنگ» طی سخنانی عنوان کرد: در این کتاب نگاه توسعه‌ای در بحث فضای مجازی وجود دارد و توسعه متمرکز، درون زا و برون نگر تشریح می‌شود.

وی درادامه افزود: این خیال خام است که عده‌ای تصور می‌کنند در غرب نسبت به فضای مجازی برنامه‌ریزی صورت نگرفته است، بلکه در سطوح مختلف نظارت و کنترل در حال انجام است و اهمیت اقتصادی استارت آپ ها برای نظام‌های غربی بسیار زیاد است.

کلانتری با بیان اینکه بسیاری از متخصصان ارتباطات به این بحث می‌پردازند که چرا اقتصاد کلان به اقتصاد خرد تغییر پیدا کرده و سرمایه داری وارد عرصه جدیدی شده و چرخش سرمایه صورت گرفته است، اظهار داشت: تا زمانی که ارزش زنجیره‌ای به وجود نیاید استارت آپ‌ها به اهداف خود نمی‌رسند.

وی با اشاره به دولت الکترونیک گفت: یکی از نکات مهم در بحث حقوق شهروندی احراز هویت در فضای مجازی است و پیرامون این بحث که اساسا آیا باید احراز هویت صورت بگیرد یا خیر مسائل مختلفی مطرح شده است. همچنین در این موضوع این سوال طرح می‌شود که آیا همه کنش‌های اقتصادی و امنیتی باید احراز هویت شود یا خیر؟ در نهایت این پرسش‌ها به بحث همگرایی می‌پردازد و مشخص می‌شود که اگر درک درستی از فضای مجازی نداشته باشیم هیچ یک از این فعالیت‌ها به نتیجه نمی‌رسند.

کلانتری سپس یادآورشد: بحث اصلی این است که بررسی کنیم فضای مجازی جدا از فضای واقعی است. فضای مجازی، فضای واقعی را می‌بلعد و افق جدیدی را پیش رو قرار می‌دهد.

وی با اشاره به کتاب «فضای مجازی؛ اجتماع و فرهنگ» گفت: جذاب ترین قسمت این کتاب تقریری از اطلاعات بازی است که تکنوسرمایه داری را توضیح می‌دهد و مشخص می‌شود که چگونه از ادغام بین سرمایه داری و تکنولوژی اطلاعات به نتیجه می‌رسد.

این استاد دانشگاه توضیح داد: بخشی از مشکلی که ما در فهم فضای مجازی داریم این است که هنوز در حال تلاش هستیم تا به فهمی منسجم دست پیدا کنیم اما در عین حال مشغول بررسی تک گزاره‌ها هستیم تا فهم کلی به دست آید.

آیا ابزار تولید، جهان را تغییر می‌دهد؟

در ادامه نشست فرهنگ سایبر، محمدحسین ساعی رییس دانشگاه ارتباطات دانشکده صدا و سیما نیز طی سخنانی گفت: کتابی که من انتخاب کردم «شبکه‌های خشم و امید؛ جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت» تألیف مانوئل کاستلز است نویسنده دراین  کتاب سعی درابداع مفهوم جدیدی دارد.

وی در ادامه افزود: پیش از این چند مفهوم جدی در حوزه فضای مجازی داشتیم که یکی از آنها جامعه اطلاعاتی و جهانی شدن بود. این موضوع دردهه هشتاد بسیار مطرح می‌شد که از نیمه دوم دهه نود این بحث‌ها افت کرد. نویسنده در این کتاب مفهوم جامعه شبکه‌ای را مطرح می‌کند که بعدها یکی از پرارجاع ترین مفاهیمی می‌شود که در آکادمی‌ها درباره آن بحث می‌کنند.

ساعی با اشاره به اینکه چپ‌ها ذاتا به تحول تاریخی مستمر اعتقاد داشتند، گفت: اینجا چند سوال مطرح می‌شود. آیا جامعه امروز با جامعه ۵۰ سال قبل متفاوت است؟ اگر جواب مثبت است عامل این تغییر چه می‌تواند باشد؟

وی یادآور شد: در دوره پساصنعتی دوره تاریخی جدیدی به وجود آمد که با دوره‌های گذشته متفاوت بود و سی آی ای  به شدت از این اندیشه‌ها حمایت می‌کرد چرا که نظام سرمایه داری در آن دوره تاریخی دچار چالش بود و مردم باید فکر می‌کردند که جامعه جدیدی به وجود آمده است و به این ترتیب نظام سرمایه داری توانست افسردگی ناشی از دو جنگ جهانی را از بین ببرد و به مقابله با جریان رقیب جدی چون کمونیسم بپردازد.

رئیس دانشکده ارتباطات صدا و سیما ادامه داد: الگور،  پدر اینترنت بود که بزرگراه اطلاعاتی را پیشنهاد کرد که در زمان خود هزار میلیارد دلار دولت آمریکا که معادل ۲ الی ۳ هزار میلیارد دلار امروز است هزینه توسعه اینترنت در جهان و کشورش می‌کند. اگر به سخنرانی او گوش کنید، متوجه می‌شوید که می‌گوید با آمدن اینترنت فقر در جهان از بین می‌رود.

وی ادامه داد: مانوئل کاستلز در نظریه جامعه شبکه‌ای از تغییر ابزار تولید صحبت می‌کند و معتقد است ابزار تولید است که تغییرات در جهان ایجاد می‌کند. در این کتاب کاستلز معتقد است مفهوم قدرت در حال تغییر است. او می‌گوید: دوران مدرنیته دوران انبوه‌سازی است و با اینترنت با توده مردم می‌توان ارتباط برقرار کرد این ارتباط دارای خود مختاری است که هم بدون رهبر و هم دارای خود مختاری است.

ساعی ادامه داد: کاستلز معتقد است جنبش جدید براساس یک خشم شروع می‌شود. شبکه در ابتدا جنبش خشم ایجاد می‌کند و بعد از ایجاد خشم، شبکه‌ای از امید ایجاد می‌کند که بی‌رهبر و بی‌برنامه است. چنین جنبش‌هایی در تاریخ بشر وجود ندارد و شبکه‌ها یک شبکه عصبی ایجاد می‌کنند که در پی آن معنای تولید شده نیز از عقلانیت یک نفر خارج است.

وی با انتقاد از تفکر کاستلز بیان داشت: اندیشه‌های کاستلز بسیار آرمانگرایانه است فضای مجازی دنیای جدیدی ایجاد کرده است اما این سرمایه‌داری است که فضای جدید ایجاد کرده است. در فضای مجازی مهمترین فضا زیرساخت است. حال پرسش اینجاست که زیرساخت را چه کسی ایجاد کرده است؟ اگر زیر ساخت را دراختیار داشته باشیم همه عوامل را مشاهده می‌کنیم.

شهری که می‌شناسیم

محسن ردادی عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از دیگر سخنرانان برنامه بود که به معرفی کتاب «رویای شهر» پرداخت و افزود: این کتاب یک فرا تحلیل است که بیشتر برای علاقمندان مسایل فنی قابل استفاده است تا دانش پژوهان علوم انسانی.

وی افزود: این کتاب نوشته اولیویه ژوناس با ترجمه محمود قلعه‌نویی است که ناشر آن دانشگاه تهران است. این کتاب از شهر اوهام به شهر دیجیتالی می‌رسد و از این منظر اهمیت دارد که نشان دهنده شهر آینده‌ای است که می‌شناسیم. فیلسوفان قدیم مانند افلاطون نیز نمونه‌هایی از این شهر را برای ما به تصویر کشیده‌اند و از آرمان‌شهری صحبت کرده اند که امروز نیز وجود دارد.

ردادی با بیان اینکه فرهنگ مجازی ما تحت‌تاثیر آرمان‌ها و اسطوره‌های ماست. گفت: شهر و تمدن رابطه وثیقی با هم دارند. تجربه شهر خیالی در نوشته‌های جی رولکینک نویسنده ارباب حلقه‌ها وجود دارد که شهر فانتزی است و در آن شهر، آدم‌های خاصی زندگی می‌کنند.

وی گفت: اگر این شهر فانتزی شهر خیالی نباشد و شهر آرمانی ما باشد چه نوع شهری و با چه ویژگی‌های است؟ در این شهر ریاضیات حاکم است و در آن شهر سعی می‌شود امپراطوری انسان‌ها قوی باشدو بتن و کریستال حاکم است و از گیاه و آسمان فاصله دارد. همچنین در این شهر علم و فناوری حاکم است.

ردادی ادامه داد: این کتاب شهری را می‌سازد که مقدمات شهر آرمانی را فراهم می‌کند که استراحت و کار و تفریح نیز در آن مشخص است. همچنین زمینه شهر سایبری نیز مشخص است.