به گزارش لیزنا، دومین نشست کارنامه نشر سرای اهل قلم از پنجمین روز بیست و پنجمین نمایشگاه کتاب با عنوان «بحران کتابسازی و تولید محتوا در نشر علمی و دانشگاهی»، با حضور دکتر داریوش مطلبی (سرپرست معاونت فن‌آوری اطلاعات موسسه خانه کتاب و  سردبیر نشریه کتاب ماه کلیات)، دکتر عباس حری (استاد پیشکسوت کتابداری و اطلاع رسانی)، دکتر ابراهیم افشار زنجانی (عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه اصفهان)، دکتر حمیدرضا جمالی مهموئی (مدیر گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه خوارزمی) برگزار گردید.

در ابتدای نشست، جمالی گفت: پیشنهاد من این است که دراین نشست روی دو وجه صحبت شود: عرضه و تقاضا از دید اقتصاد نشر و فرآیند علمی و ملزومات تولید.

مطلبی گفت: درخصوص بحث کتابسازی سالهاست که بحث می شود و پدیده جدیدی نیست. کتابسازی به اشکال مختلف اتفاق می افتد و اکثر اوقات افرادی که بدون هیچ تخصصی هستند، دست به کتابسازی می زنند که البته درحوزه کتابداری هم معمول است.

سپس وی به تعریفی از کتابسازی پرداخت و بیان کرد: کتابسازی فرآیندی است که درآن یک شخص غیرمتخصص با گردآوری آثار دیگران با عنوان جدیدی بدون تخصص خود در آن حوزه، کتابی به چاپ می رساند. کتاب جزء کالاهای تجربی است و تا ورق نزنید محتوای آن را نخواهید فهمید و این نشان می دهد که کتابسازان خود دانش خوبی در این زمینه دارند.

در ادامه حری گفت: امروزه کتابسازی توسط افرادی صورت می گیرد که حتی تورقی هم در کتاب های پیشین خود نداشته اند.

سپس به تاریخچه علم اشاره کرد و گفت: هیچ گاه علم از اخلاق جدا نبوده است.

انگیزه کتابسازی نام است یا نان؟

سپس افشار بیان کرد: وقتی به بازار کتاب نگاه می کنیم می بینیم که عده ای اصرار زیادی در کتاب نوشتن دارند و این کتاب تولید کردن ها با انگیزه نام یا نان صورت می گیرد.

وی افزود: اگر تولید کتاب دانشگاهی باشد برای ارتقاء و حقوق بیشتر است و دیگر محتوا اهمیت ندارد و سبب به وجود آمدن آلودگی اطلاعات می شود بدون اینکه تخصصی داشته باشد، که من خودِ دانشگاه ها را مقصر می دانم که اعضای هیأت علمی را مجبور می کنند که کتاب بنویسند بدون اینکه آگاهی لازم را داشته باشند.

ابراهیم افشار تصریح کرد: در زمینه انتشارات عمومی انگیزه سود مطرح است که مقصر آن نهادهای دولتی هستند مانند: نهاد کتابخانه های عمومی و وزارت ارشاد که این کتاب ها را می خرند و بازار کاذب ایجاد می کنند. بسیاری از ناشران عمومی اقتصاد نشرشان با خرید نهاد و وزارت ارشاد صورت می گیرد.

وی افزود: بیش از آنکه کتابساز را مزمت کنند باید ناشر را مزمت کرد. متأسفانه این مکانیزم های معیوب به کتابسازی دامن می زند که به نظر من باید سیاست ها اصلاح شود، این وضعیتی نامطلوب است.

چه حلقه ای درسیستم بازار ما گم شده که کتابسازی رواج یافته است؟

جمالی ادامه داد: در خارج از کشور هم زمینه این پدیده فراهم است به دلیل اینکه ناشران برای کاهش هزینه‌ی تولید به دنبال مؤلف می گردند. ولی چه حلقه ای درسیستم بازار ما گم شده که کتابسازی رواج یافته است؟

در واقع نشر ایران بخشی به عنوان ویرایش ندارد و یا کمتر دیده می شود.

مطلبی گفت: درفرآیند ارتباط بین اعضای هیأت علمی پدیده ای به عنوان ارتباط غیر علمی هم رواج پیدا کرده که حتی گاهی این روند بین اساتید و دانشجویان هم است و گاهی برحسب اینکه فردی نویسنده همکار باشد نامش روی کتاب ثبت می شود. البته ناشران ما برای فروش کتب خود راههای مختلفی را پی می گیرند. در واقع نشر ایران بخشی به عنوان ویرایش ندارد و یا کمتر دیده می شود.

دکتر افشار گفت: تا وقتی این بازار کاذب وجود دارد کتابسازان هم سود می برند که اگر خریدار این دسته کتابسازان (سازمان های دولتی و بودجه عمومی) نبود بازار کاذب هم جمع می شد.

جمالی گفت: بخش زیادی از کتب ما گردآوری شده است. چه اشکالی دارد که کتاب گردآوری شده نوشت؟

دکتر حری پاسخ داد: یکی از مشکل ترین کارها تدوین درسنامه است یعنی کسی که خواست مسیر یک اندیشه را پیگیری کند با مطالعه درسنامه به هدفش می رسد که این از نظر نگرش سیستمی غیرعلمی است و درسنامه را با گردآوری نباید اشتباه گرفت.

وی افزود: گردآوری یعنی جمع آوری مطالبی که تقدس آنها مشخص شده؛ من گردآوری را در هیچ مقوله ای چیز قابل توجیهی نمی دانم.

حری تصریح کرد: ما درمورد مقاله صحبت از داوری همطراز می کنیم ولی در کتاب به جز تعداد معدودی (کمتر از انگشتان دست) داوری صورت می گیرد.

جمالی گفت: چرا درکشور ما کتاب نوشتن آسان جلوه می کند؟

افشار این مشکل را در این عواملی دید و پاسخ داد:  این عوامل عبارتند از: پایین بودن استاندارد ها، نداشتن بخشی به نام نقد، سهولت چاپ ( هزینه، سرعت چاپ،...)

ما در کتابخانه هایمان کتابدار داریم ولی کتابشناس کم داریم.

مطلبی گفت: چرا ما کتابداران دقت نمی کنیم و می گذاریم این کتاب ها به بازار بیایند؟ و ادامه داد: کتابسازان هوش سرشاری و همچنین شناخت خوبی از بازار و مراکز نهاد های دولتی و غیردولتی دارند. ما در کتابخانه هایمان کتابدار داریم ولی کتابشناس کم داریم.

وی افزود: مشکل بعدی این است که در بین اساتید هم کسانی که منابع مرجع و هسته رشته خود را بشناسند کم داریم.

حری در پایان گفت: کتابساز را کتاب‌خر می سازد. ناشر درجامعه ما به جز موارد کمی درست مثل کسی که سرمایه سرگردانی در دست دارد؛ است و سرمایه گذار فرهنگی نیست. اینگونه خلق شدن ناشر صدمه بزرگی به علم و فرهنگ جامعه است.

نشست «بحران کتابسازی و تولید محتوا در نشر علمی و دانشگاهی» که از ساعت 16 روز یکشنبه 17 اردیبهشت 1391 آغاز شده بود؛ در ساعت 17:30 به پایان رسید.

نشستهای کارنامه نشر سرای اهل قلم بيست ‌و پنجمين نمايشگاه بين ‌المللي كتاب تهران در مصلی امام خمینی (ره)، شبستان اصلي، نيم طبقه دوم، انتهاي سالن ناشران خارجي، سراي كارنامه نشر برگزار می شوند و شرکت در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.

گزارش: مهدیه میرحسینی