لیزنا: تلفن همراه، به يك همراه هميشگي در زندگي انسان‌ها تبديل شده است اين دستگاه همانند كيف پول يا كليد منزل نزد افراد، با امكانات و كارايي‌هاي بسيار از جمله تماس تلفني، گشت‌زني در اينترنت، ارسال و دريافت اي‌ميل‌ها و پيامك‌ها، گرفتن عكس يا فيلم، گوش دادن به موزيك، سيستم ناوبري، تجارت و كاربردهاي بسيار ديگر، همراه تمام لحظات انسان‌ها در زندگي است. با تلفن همراه، كاربران در هر زمان و هر مكاني در دسترس هستند.
در عمل ثابت شده كه مشتركان، بيشتر تمايل به دريافت اطلاعات از طريق تلفن همراه دارند. پژوهشگران به اين نتيجه رسيده‌اند كه گشت‌زني از طريق تلفن همراه به‌تدريج محبوب‌تر از گشت زني با رايانه شده است. تلفن همراه همواره روشن است و كاربر مي‌تواند به سرعت اطلاعات را دريافت كند.
مزاياي خدمات مبتنی بر تلفن همراه
وابسته نبودن به يك مكان، قابليت در دسترس بودن، سرعت دستگاه‌هاي تلفن همراه، احراز هویت کاربر، سادگی کار و شخصی بودن، از مزایای این خدمات است.
وابسته نبودن به يك مكان: مهمترين مزيت خدمات تلفن همراه اين است كه كاربر در هر مكاني قادر به دریافت خدمات است و نياز به يك رايانه مستقر شده ندارد. كاربر مي‌تواند با هر دستگاهي در حال پياده‌روي يا در قطار در هنگام سفر اطلاعات را دريافت كند و فرايند تراكنش را انجام دهد. او مي‌تواند به‌طور مثال، بر سهام خود در بورس نظارت كند و به‌سرعت سهام را بخرد يا به فروش برساند یا اطلاعاتی را مرور کند یا خدمات دانشجویی خود را انجام دهد.
قابليت در دسترس بودن: به اين معني است كه كاربر در هر زمان و در هر مكاني در دسترس است و مي‌تواند اطلاعات را از طرق مختف دريافت كند و به اين ترتيب قادر به نشان دادن سريع واكنش نسبت به وقايع است.
سرعت دستگاه‌هاي تلفن همراه: بر خلاف PCها، دستگاه‌هاي تلفن همراه همواره روشن و قابل استفاده هستند. با افزايش پهناي باند، گشت‌زني در اينترنت به سادگي صورت مي‌گيرد. اطلاعات با سرعت به اطلاع كاربران رسيده و توسط آنها پردازش و ارسال مي‌شوند. كاربر مطمئن است كه اطلاعات ارسالي او به سرعت به‌طور مثال توسط SMS به مقصد ارسال شده است.
به‌دليل وجود سيم كارت، معتبر بودن هويت كاربر احراز مي‌شود.
سادگي كار: تلفن همراه در سطح وسيعي در دسترس است. به‌دليل ساده‌بودن كار با تلفن همراه به‌طور مثال تراكنش با تلفن همراه ساده‌تر از اينترنت است.
شخصي بودن: به معني اين است كه كاربر با ارسال شماره تلفن خود به طور واضح شناسايي مي‌شود. از اين طريق مي‌توان اطلاعات مختص يك كاربر را در هر مكان و در هر زماني به او ارسال كرد.
انواع خدمات کتابخانه ای با استفاده از تلفن همراه
پرسش اولی که مطرح می شود این است که آیا استقرار خدمات کتابخانه بر روی موبایل سودمند است و کتابخانه ها از استقرار این خدمات چه هدفی را دنبال می کنند؟
عبور از محدوديتهاي زماني و مكاني (ارتباط غير حضوري با كاربران كتابخانه)، صرفه‌جويي در هزينه‌ها (نياز كمتر به سخت‌افزارهايي مانند رايانه‌ها)، افزايش ضريب نفوذ و اثرگذاري (گستردگي فناوري تلفن همراه در بين عموم)، افزايش دامنه فعاليت كتابداران، انعطاف‌پذيري در ارائه خدمات به كاربران، گسترش و غناي خدمات وب كتابخانه، سهولت دسترسي به منابع تمام متن كتابخانه از اصلی ترین اهداف کتابخانه ها است.
كتابخانه‌ها بايد به سمت استفاده بيشتر از فناوري گسترش يافته و شناخته شده‌اي مانند تلفن همراه حركت كنند. در اين راستا، بايد با فراهم كردن دسته جديدي از خدمات، مشتريان دائم خود را در بهره‌گيري از منابع و خدمات كتابخانه با استفاده از اين ابزار كارآ پشتيباني كنند. كتابخانه‌ها با به كارگيري فناوري مورد استفاده كاربران خود مي‌توانند به صورت كارآمدي خدمات جديد خود را به آنها ارائه دهند، بدون آنكه نياز باشد كاربران جايگاه راحت خود را ترك كنند. از طرفي، ارائه اين نوع از خدمات سيّار، خدمات كتابخانه‌اي را با زندگي روزانه مردم پيوند مي‌دهد.
این خدمات به شش دسته کلی تقسیم می شوند :
1. نسخه Opac تلفن همراه
شمار زيادي از كتابخانه‌ها در غرب، نسخه تلفن همراه وب‌سايت خود را براي مشتريانشان ايجاد كرده‌اند. در اين وب‌سايت، آنها اطلاعاتي در مورد خدمات كتابخانه، مجموعه، دسترسي به جستجو در فهرست كتابخانه، اطلاعات نمايشگاهي، راهنماهاي موضوعي، نشريه‌هاي الكترونيكي و ساعتهاي كار كتابخانه، كه همگي داراي فرمت قابل ارائه بر روي صفحات كوچك تلفن همراه هستند، ارائه داده‌اند.
2. نسخه کتابخانه الکترونیک تلفن همراه
اين مجموعه‌ها مي‌تواند شامل كتابهاي صوتي كتابهاي الكترونيكي فايلهاي تصويري و فايلهاي موسيقي باشد. موارد زير مي‌توانند نمونه‌هايي در همين رابطه باشند:
ارائه مجموعه‌هاي رسانه‌اي ديجيتال به كاربران كه آنها بتوانند از راه دور از آنها استفاده كنند، مانند كتابهاي صوتي و يا كتابخانه‌هاي دانشكده‌هاي موسيقي، مي‌تواند منابع شنيداري معرفي شده توسط استاد را در اختيار دانشجويان دوره‌هاي مربوط قرار دهد.
3. آموزش كتابخانه‌اي با استفاده از تلفن همراه
كاربراني كه فرصت يا تمايل ندارند به صورت حضوري در كارگاه‌هاي آموزشي كتابخانه شركت كنند، مي‌توانند از اين طريق به اغلب منابع كتابخانه‌اي، كلاسها و تدريسها بر روي دستگاه تلفن همراه خود دسترسي داشته باشند. اين كار مي‌تواند از طريق نظامهاي MP3 و فايلهاي ويدئويي كه كاربران مي‌توانند آنها را دريافت كنند، انجام شود.
4. پايگاه‌هاي اطلاعاتي بر روي تلفن همراه
علاوه بر دانشگاه‌ها ، تهيه كنندگان پايگاه‌ها نيز به طور روزافزون خدماتشان را از طريق تلفن همراه ارائه مي‌كنند که این خدمات در کنار خدمات کتابخانه ای می تواند در خدمت کتابخانه ها قرار گیرد
5. آگاهي‌رساني كتابخانه‌اي با استفاده ازخدمات پيام كوتاه متني
اخطارهاي پيام متني به صاحبان گرفتار تلفن همراه، اخبار كوتاه و پيامهايي را درباره وقايع مهم يا ارائه اطلاعات درخواستي، عرضه ميكند. كتابخانه‌ها آغازگر ارائه چنين آگاهي‌رساني سريع به عنوان فهرستي اضافي به كاربران بوده‌اند. اطلاع‌رساني به دانشجويان در مورد اينكه چه زماني كتابداران متخصص جستجو در كتابخانه هستند و براي ارائه خدمات مرجع آماده‌اند، مثالي از اين مورد است.
6. خدمات مرجع با استفاده از خدمات پيام كوتاه متني
خدمات مرجع در كتابخانه امروزه به صورت روزافزوني به سوي مجازي شدن در حركت است و كتابخانه‌ها خدمات خود را به محققان از راه دور ارائه مي‌دهند. فناوريهاي مختلفي در اين راه مورد استفاده قرار گرفته است. پيام‌رساني فوري، پست الكترونيك و امروزه پيام كوتاه متني اين كار را براي كتابداران به منظور ارائه خدمات مرجع به كاربران گرفتار خود، فراهم كرده است.
نحوه استقرار این خدمات بیشتر بر پایه دو روش است
1. از طریق اینترنت و IP Valid
در این روش استقرار، کتابخانه ها هیچ هزینه اضافی را برای استقرار پورتال پرداخت نمی کنند و خدمات مبتنی بر موبایل در آدرس mobile/ آدرس اینترنتی کتابخانه//:http موجود و قابل استفاده است.
2. استقرار خدمات کتابخانه با Wi-Fi
Wi-Fi مخفف كلمات Wireless Fidelity مي باشد و در حقيقت يك شبكه بي سيم است كه مانند امواج راديو و تلويزيون و سيستم هاي تلفن همراه از امواج راديويي استفاده مي كند. برقراري ارتباط با شبكه بي سيم شباهت زيادي به يك ارتباط راديويي دو طرفه (مانند بي سيم بليس) دارد.
آنچه رخ مي دهد به اين شكل است:
يك مبدل بي سيم اطلاعات را به سيگنالهاي راديويي ترجمه ميكند و آنها را ارسال مي كند.
يك روتر (router) بي سيم سيگنالها را دريافت و رمز گشايي مي كند و تبديل به اطلاعات مي كند. حال اين اطلاعات با استفاده از يك اتصال سيمي اترنت به اينترنت فرستاده مي شود.
در این روش کتابخانه فقط یک دستگاه با نام Access Point را خریداری و در کتابخانه نصب می کند.
هر دو روش بالا بسیار ارزان قیمت و بسادگی می تواند در اختیار کاربران قرار گیرند.
آباقری،محمد،حدیقه سرشت، یاشار.(شرکت پارس آذرخش).«خدمات کتابخانه ای مبتنی بر موبایل در عصر جدید اطلاع رسانی».پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا). 26 آذر 1389