دکتر رحمت الله فتاحی، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد در گفتگو با خبرنگار لیزنا درخصوص علت تجمیع کتابخانه‌های دانشکده‌ها در کتابخانه مرکزی این دانشگاه بیان کرد: "امروزه تحولاتی در سازمان‌ها روی می‌دهد که باعث ایجاد برنامه‌هایی از جمله برنامه راهبردی می‌باشد. تلاش‌هایی که سازمان‌ها در پیشبرد این برنامه‌ها دارند این است که بهره‌وری را بالا ببرند. "

وی افزود: "بهره‌وری به این معناست که با مشخص كردن هدفها و كاركردهاي بخش هاي مختلف يك سازمان، لازم است ساختار مناسبتري را به وجود آورد تا حداكثر بهره گيري از منابع موجود از جمله نیروی انسانی را محقق نمود. در نتیجه بیشتر سازمان‌ها بخصوص در این دهه اخیر به سمت ايجاد انسجام بيشتر در ساختار خود حركت كرده اند. در اين راستا، يكي از بحثهاي مطرح، تمركز است. در جريان تمركز مي توان استفاده بهتري از نيروها نمود. شايد يكي از رويكردهاي مورد نظر سازمانها در اين زمينه تعدیل نیروی انسانی كم بازده باشد و این بدان معنی نیست که فعالیت‌ها و کارها کمتر شود بلکه بهره وري افزایش ‌یابد. بديهي است سازمانها از جمله دانشگاهها مايل نيستند نيروهاي متخصص و كارآزموده خود را از دست بدهند."

• تجمیع به معنای انتقال کامل همه کتابخانه ها به کتابخانه مرکزی نیست.

فتاحی بیان کرد: "تجمیع به معنای انتقال کامل همه کتابخانه ها به کتابخانه مرکزی نیست. تجمیع کتابخانه ها به مفهوم ساختاري و درست آن باعث هدفمندي و انسجام بیشتر در فعالیت های دانشگاه می‌شود و هزینه کمتری را برای دانشگاه دربردارد. از طرف دیگر وجود بسیاری از پایگاه‌های اطلاعاتی به صورت آنلاین، همچنین تمرکز در دسترسی به منابع باعث تقویت چنین برداشتی شده است که یک کتابخانه مجتمع یا مرکزی می‌تواند پاسخگوی نیازها باشد. در نتیجه دانشگاه برای تجمیع کتابخانه‌ها برنامه‌ریزی‌هایی انجام داد. البته در این زمینه ديدگاههايي نیز وجود دارد. "

استاد گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه افزود: "از جمله گروه هايي كه ديدگاه خاصي در اين مورد دارند کتابداران هستند، دلایلی که آنها ذکر می‌کنند این است که ما خدمات تخصصی‌تری می‌توانیم به دانشکده خودمان، اعضاي هيأت علمي و دانشجویان ارائه دهیم. نکته دوم این که ما شخصاً مراجعین را می‌شناسیم، کسانی که هر روز یا هر هفته وارد کتابخانه دانشکده می‌شوند و با ما ارتباط برقرار می‌کنند در نتیجه می‌توانیم نيازها و رفتارهاي آنها بهتر بشناسيم و تعامل بهتری با آنها داشته باشیم. از طرف دیگر اعضای هیأت علمی نیز تمایل بیشتری دارند که کتابخانه نزدیک خود و دانشجویانشان باشد و ناچار نباشند برای به دست آوردن منابع زمان زیادی را صرف کنند. "

دکتر فتاحی درخصوص فضای دانشگاه فردوسی مشهد گفت: "اگر پردیس دانشگاه فضای کوچک و کم مساحتی را تشکیل می‌داد و پيمودن فاصله بین دانشکده‌ها و کتابخانه مرکزی، مثلاً به سه دقیقه کاهش پیدا می‌کرد شاید مشکلات کمتر بود ولی پردیس دانشگاه فردوسی نسبتاً بزرگ است بیش از 380 هکتار و فاصله برخی دانشکده‌ها تا کتابخانه مرکزی جدید زیاد است. نکته دیگر اینکه وقتی کلاسی تعطیل می‌شود دانشجویان می توانند بلافاصله در عرض یک دقیقه به کتابخانه دانشکده خود مراجعه کنند و نیاز خود را تأمین کنند اما زمانی که ناچار باشند به کتابخانه مرکزی مراجعه كنند، مثلا در حد فاصل تشکیل دو کلاس و یا يك فراغت کوتاه مدت، آنها نمی‌توانند از کتابخانه استفاده کنند در نتیجه ممکن است میزان مراجعه آنها به کتابخانه مرکزی کاهش پیدا کند. "

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان داشت: "در عین حال، دانشگاه نیز سیاست و برنامه خود را دارد و به خاطر بهره وری بیشتر مجبور است هزینه‌ها را کاهش دهد. انسجام در فعالیت‌ها یکی از دستاوردهای تجمیع می‌تواند باشد. "

• شناسایی و حذف منابع تکراری و وجین آنها باعث احاطه بیشتر کتابداران به مجموعه خود می شود.

دکتر رحمت الله فتاحی گفت: "دانشگاه براساس نظر برخی روسای دانشکده‌ها به این نتیجه رسیده است که بعضی از کتابخانه‌ها ابزار کار رشته‌های آموزشی هستند مثل کتابخانه دانشکده علوم تربیتی که ابزار کار دانشجویان کتابداری است و می تواند در جای خود باقی بماند و یا بخشی از مجموعه کاملاً تخصصی هر دانشکده در جای خود باقی بماند. اما بعضی از قسمت‌های مجموعه همانند منابع مرجع عمومی، و منابع غیرپایه را می‌توانند در کتابخانه مرکزی تجمیع کنند و زمانی که این اتفاق بیفتد منابع تکراری شناسایی می شوند، مورد وجین قرار مي گيرند و کتابداران احاطه بیشتری نسبت به مجموعه خود خواهند داشت."

وی در ادامه افزود: "سرمایه گذاری متمرکز، توسعه فناوری به شکل متمرکز، آموزش‌های متمرکز و خدمات منسجم می‌تواند به سود دانشگاه باشد اما به لحاظ ارائه خدمات تخصصی به جامعه باید بررسی شود كه کتابخانه‌هایی که تجمیع خواهند شد چگونه این خدمات را می‌توانند به بهترین نحو ممکن به اعضای هیأت علمی و دانشجویان ارائه دهند.  "

دکتر فتاحی در پایان توصیه کرد: "تجمیع می تواند با همفکری و همکاری کتابداران همه دانشکده ها و بر اساس یک مطالعه و بررسی عمیق صورت گیرد تا کار تجمیع پیامدهای منفی در بر نداشته باشد."

گفتنی است، دکتر علیرضا عاشوری، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد در گزارش منتشر شده ای از تجميع کتابخانه هاي دانشگاه فردوسی مشهد خبر داده بود.

خبرنگار: خدیجه عروجی