به گزارش لیزنا، نشست سوم کارنامه نشر سرای اهل قلم در اولین روز نمایشگاه بین المللی کتاب، با عنوان «اشتراک گذاری ملی منابع خطی دیجیتال» از ساعت 18 روز چهارشنبه 13 اردیبهشت 1391، با حضور عبدالحسین طالعی (عضو هیأت علمی گروه کتابداری قم)- دکتر حبیب الله عظیمی(معاون سازمان اسناد و کتابخانه ملی)- ناصر گلباز (تهیه کننده بانک اطلاعات سایت آقابزرگ)- سهراب یکه زارع (مدیر بخش خطی کتابخانه مجلس) آغاز شد.

• نسخ خطی سرمایه گذشته ماست و تجدید ناپذیرند.

ابتدا طالعی تعریفی از اشتراک گذاری نسخ خطی دیجیتال ارائه داد وگفت: نسخه های خطی شناخته شده است (منابعی تجدید ناپذیرکه سرمایه گذشته ماست و برعکس کتاب های چاپی قابل تجدید نیست.) دیجیتال که می شوند یعنی به حالت جدید و مجازی درآمده اند. اشتراک گذاری یعنی استفاده از فضای ارتباط محور در جامعه دانش مدار بین الملل.

سپس عظیمی ادامه داد که در تولید دانش منابع اطلاعاتی وکتابخانه ای جایگاه خاصی دارند.

گلباز در ادامه گفت: ازآنجا که ذخیره سازی اطلاعات نسخ خطی که اشیائی قدیمی هستند وسندی مبنی بر هویت ما می باشند، دارای ارزش بسیاری هستند و محتوای داخل آن هم دارای ارزش است. با این حال نسخ برای نسل جدید کمتر قابل دسترس و متن قابل خواندن آن کمتر یافت می شود. در بحث نسخ خطی نسبت به کشورهای دیگر بسیار مدرن بوده ایم. ولی ناهماهنگی در به روز رسانی و در هم کرد اطلاعات و اتصال به جامعه جهانی ( بقیه مراکز حفظ نسخ خطی) مثل کشورهای همسایه (ترکیه وکشورهای عربی) از مشکلات ماست. ما در این بحث نیاز به یک هماهنگی داریم چون اصل کار انجام شده و الان که در عصر انفجار اطلاعات هستیم نیاز داریم که آن بخش از نسخ که فهرست نشده را حتما فهرست کنیم.

• به دلیل جلوگیری از بلایای طبیعی ما نیاز به فهرست کردن نسخ خطی به حالت دیجیتال داریم

وی افزود: از آنجا که بیشتر در معرض خطر حوادث طبیعی هستیم نیاز به فهرست کردن این نسخ به حالت دیجیتال وجود دارد.

• پیشگامی کتابخانه مجلس در دسترس گذاردن نسخ خطی دیجیتال در چند سال اخیر

یکه زارع درادامه گفت: کتابخانه مجلس در چند سال اخیر پیشگام در دسترس گذاردن نسخ خطی دیجیتال بوده است و ارائه اطلاعات به مراجعین بزرگترین مشکل برخی کتابخانه هاست چراکه که برخی کتابخانه ها تمایل به اشتراک گذاری منابع ندارند.

وی همچنین به تاریخچه اشتراک گذاری منابع خطی دیجیتال اشاره کرد وافزود: بخش خطی کتابخانه مجلس از 30 -40 سال قبل بخش دیجیتال سازی را داشته واز سال 87 که دکتر جعفریان، رئیس کتابخانه مجلس شدند تأکید کردند که هرچه زودتربه دلایلی نظیر «سهولت ارائه به نیازمندان اطلاعاتی (داخل یا خارج ازکشور)»، «مسأله آسیب و بلایای طبیعی» و «قابلیت دسترسی به منابع دیجیتالی شده روی وب (اشاعه اطلاعات همراه با حفظ اطلاعات)» تصویربرداری شوند.

عبدالحسین طالعی پرسید: آیا در دسترس گذاشتن روی وب در گسترش مجموعه اثرداشته یا نه؟

یکه زارع در ادامه گفت: از طریق بازخوردی که از مراجعان داشتیم که بیشترین مراجعان مربوط به بخش (ادبیات فارسی، فقه واصول، پزشکی) بودند؛ این اثر گذاری نشان داده شده است.

سپس طالعی در سوالی دیگر پرسید: تجربه ایران با تجربه های دیگر جهان چه نکاتی را بیان می کند؟

عظیمی در پاسخ گفت: قبل از به اشتراک گذاری منابع، تهیه فهرست یک منبع لازم است. جمع آوری اطلاعات پایگاه نسخ خطی شیخ آقا بزرگ طهرانی نمونه بارز آن است. همچنین در حیطه به اشتراک گذاری منابع دیجیتال، تشکیل کنسرسیوم محتوای ملی تجربه ای دیگر بود که موجودی این منابع هم جمع آوری شده است.

• ما در بخش هماهنگی قوی نیستیم

گلباز در ادامه افزود: ما در بخش هماهنگی قوی نیستیم وحرکت این فرآیند نسبت به قبل کندتر و یا گاهی متوقف می شود. در بحث دیجیتال سازی، کشور ترکیه کتابخانه های متفرقه را متمرکز کرد و نسخ خطی را در کتابخانه سلیمانیه جمع کرد  و این در حالی است که از ایران دیرتر شروع کردند ولی زودتر به سرانجام رسیدند و دلیل آن همان داشتن هماهنگی بود.

• سرعت عمل در ذخیره سازی امری اورژانسی است و باید سریع عمل شود و مراکز اقدام کنند و به سرعت نسخ خطی را دیجیتالی نمایند.

یکه زارع گفت: در زمینه اشتراک گذاری منابع دیجیتالی، نسخ خطی بسیاری دیجیتالی شده اند وتصاویرآنها مهیا شده است.

گلباز به معرفی و توضیح سایت آقا بزرگ پرداخت وگفت: این سایت مجموعه فهارس نسخ خطی است که به صورت تمام متن می باشد و در حال گسترش آن هستیم که هر پژوهشگر جواب خود را از فهرست تمام کتابخانه های جهان دریافت کند. این سایت هم اکنون فعال است و پشتیبانی فنی آن توسط خانه کتاب روی وب است.

طالعی در ادامه بحث افزود: ما مثلث داریم که دارای سه رأس: منابع- محققان- پژوهش می باشد و مرکز ثقل آن توسعه فرهنگی ،دینی و... است. حال این سؤال مطرح است که آیا در بخش نسخ خطی روی چنین مثلثی کار شده است؟

• هرنسخه خطی یک منبع پژوهش است

عظیمی گفت: ما معتقدیم هر نسخه خطی یک منبع پژوهش است. با خطی که در نسخ آمده می توان به روانشناسی فرد نویسنده پی برد. محقق باید ازاین منابع استفاده کند و به توسعه دانش برسد.

گلباز اضافه کرد: در موقع اشتراک گذاری ها مشکل زبان داریم که آوانگاری راه حلی است که هرکس می تواند با هر زبانی ازآن استفاده کند و بخاطر استانداردهای جهانی که درمورد آوانگاری صورت گرفته مشکلات تاحدی رفع شده است.

• لزوم بررسی مسأله وقف نسخ خطی در سمیناری ویژه

طالعی در پایان نشست به مسأله وقف نسخ خطی اشاره کرد وگفت: مسأله وقف و بررسی جنبه های مختلف آن و اینکه وقف خوب است صور گیرد یا نه، چنان وسیع است که بایستی طی یک سمینار بررسی شود.

نشست «اشتراک گذاری ملی منابع خطی دیجیتال» در ساعت 19:45 به پایان رسید.

نشستهای کارنامه نشر سرای اهل قلم بيست ‌و پنجمين نمايشگاه بين ‌المللي كتاب تهران در مصلی امام خمینی (ره)، شبستان اصلي، نيم طبقه دوم، انتهاي سالن ناشران خارجي، سراي كارنامه نشر برگزار می شوند و شرکت در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.

گزارش: مهدیه میرحسینی