به گزارش لیزنا، نشست «پخش کتاب کودک» چهارشنبه 20 اردیبهشت 1391 در کارنامه نشر سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه کتاب، با حضور  دکتر لیلا (رویا) مکتبی فرد (عضو هیأت علمی گروه کتابداری دانشگاه خوارزمی)، سید کاظم حافظیان رضوی (عضو هیأت رئیسه انجمن کتابداری و اطلاع رسانی)، سید علی کاشف خوانساری (نویسنده و روزنامه نگار)، رضا هاشمی نژاد (مدیر نشر افق) از ساعت 16 آغاز شد.

کودکان نمی خوانند چون مطالب مورد علاقه خود را نمی یابند

در ابتدای جلسه مکتبی فرد اظهار داشت: مبحثی در کتابداری به نام ترویج خواندن وجود دارد که با ادبیات کودک مرتبط است. افرادی را که در نظر داریم، تشویق به خواندن شوند قرار است چه بخوانند؟ آیا مطالب مورد نیاز را در اختیارشان می گذاریم؟ کودکان نمی خوانند چون مطالب مورد علاقه خود را نمی یابند. پخش به شکل ضعیفی انجام می شود. کتابها به دست مخاطب نمی رسند خیلی اوقات من به عنوان یک پژوهشگر کتابدار وقتی کتابی را می خواهم باید مستقیم از ناشر تهیه کنم.

حافظیان در ادامه بیان کرد: در بحث کتاب کودک و نشر و توزیع و آنچه که حول این محور قرار است صحبت شود جدا از نشر عام کشور نیست. ما در سرزمینی زندگی می کنیم که تقریباً هیچ چیز را سیستمی نپذیرفته ایم؛ در کشور ما ناشر، کتاب فروش هم هست. در یک نشر سیستماتیک، هر کس جای خود را دارد؛ ناشر، نویسنده، کتابفروش، کتابخانه ها و مردم به عنوان استفاده کننده ی عام. جامعه این اصل را پذیرفته که کتاب را باید خرید و خواند پس کتابخانه چه کاره است؟

اهل مطالعه نیستیم چون آموزش و پرورش برای آن وقت نگذاشته است.

وی افزود: در کشور هلند که یک کشور کتابخانه دار و  کتاب خوان است و در نشر حرفی برای گفتن دارد، ابتدا کتابخانه ها، کتابهای ناشران را می خرند. در کشور ما هنوز ساختار انتشارات و نشر آنگونه که باید شکل نگرفته است ما دقیقاً می دانیم سیستم توزیع در کشور ما مشکلات بسیاری دارد. ما اتفاقاً جز کشورهایی هستیم که خوب درباره ی کتاب، صحبت می کنیم؛ جملات قشنگی می گوییم؛ آدم های بزرگ معاصر و گذشته حرف های خوبی زده اند ما آنها را تکرار می کنیم این تکرار دلیل نیست که از کتاب استفاده کنیم. اهل مطالعه نیستیم چون آموزش و پرورش برای آن وقت نگذاشته است.

مهمترین مشکلات در مورد نشر کودک و جدایی آن از کتابهای بزرگسالان، به ویترین کتاب کودک بر می گردد

هاشمی نژاد درباره ابعاد دیگر مسأله تصریح کرد: مهمترین مشکلات در مورد نشر کودک و جدایی آن از کتابهای بزرگسالان، به ویترین کتاب کودک بر می گردد. گروهی از بزرگسالان برای خرید کتاب به دنبال کتاب خاصی می گردند؛ گروهی دیگر به دنبال کتاب خوب می گردند و قدرت تشخیص دارند اما کودک خود به کتابفروشی نمی رود و والدین باید در کنارش باشند. بچه تا سنین راهنمایی از هفتگی یا پول جیبی خود باید کتاب بخرد.

کودکان ما آموزش و فرهنگ کافی که بتوانند کتاب خودشان را پیدا کنند، ندارند.

هاشمی نژاد افزود: کتاب کودک جای زیادی می گیرد؛ کتاب کودک باید از مقابل نمایش داده شود تا به فروش برسد. کتاب کودک و نوجوان تصویر دارد و جلد در فروش کتاب خیلی تاثیر می گذارد. در مورد کتابهای رمان کودکان، نمی توان با دیدن عطف فهمید این چه کتابی است اما یک بزرگسال ممکن است از اسم کتاب تشخیص دهد. کودک یا کارشناسی نمی داند یا حق کارشناسی به او نمی دهند. کودکان ما آموزش و فرهنگ کافی که بتوانند کتاب خودشان را پیدا کنند، ندارند. بچه ها روی جلد را می بینند و بزرگسالان پشت جلد (قیمت) را. قیمت کتاب کودک نسبت به کتاب بزرگسال ارزان تر است اما سطح زیادی از فروشگاه را می گیرد. کتابفروشی ها برای جوری جنس  کتاب کودک می آورند نه اینکه به حد کمال کتاب داشته باشند.

کتاب کودک به ویترین نیاز دارد چه در کتابفروشی، چه در کتابخانه و چه در سازمان های فرهنگی

وی در ادامه گفت: اگر کسی با بچه اش به کتابفروشی آمده، عموماً نیامده با دقت کتاب تهیه کند بلکه می خواهد یک کتاب بخرد و راحت شود.

هاشمی ادامه داد: زحمت تولید کتاب کودک بیشتر از بزرگسال است. یک کتاب کودک زحمتش از 5 کتاب بزرگسال بیشتر است. کتاب کودک به ویترین نیاز دارد چه در کتابفروشی، چه در کتابخانه و چه در سازمان های فرهنگی.

مکتبی فرد در ادامه گفت: برداشت من این است که توزیع کتاب متفاوت است. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با شعبه های متعدد به راحتی می تواند توزیعش را انجام دهد. یک ناشر مستقل 3000 در تیراژ اول دارد ولی کانون 15000 تیراژ دارد. ناشران دیگر امکان توزیع کانون را ندارند و این باعث عدم توازن در توزیع می شود.

کتابفروشی تخصصی کودک به جز چند مورد نداریم

کاشف خوانساری در مورد بحث توزیع به دو دغدغه اشاره نمود. یکی در دسترس قرار گرفتن کتاب و دیگری اینکه به عنوان کتاب پژوه نیاز به کتاب داریم که هیچ جا پیدا نمی شود.

خریدهای دولتی با ملاحظات غیر کتابدارانه صورت می گیرد و بازار ناسالم در عرصه کتاب کودک وجود دارد.

کاشف خوانساری ادامه داد: باید چند پیش فرض را درک کنیم: تعداد کتابفروشی نسبت به ناشران کمتر است چون حرفه پرسود و پردرآمد نیست. متراژ کتابفروشی ها نسبت به خارج کمتر است. کتابفروشی تخصصی کودک به جز چند مورد نداریم. 80 درصد پخش مربوط به 5 پخش بزرگ است که دسترسی به مسئولین آن بسیار مشکل است. باید به دنبال راه های دیگری برای دسترسی باشیم. خریدهای دولتی با ملاحظات غیر کتابدارانه صورت می گیرد و بازار ناسالم در عرصه کتاب کودک وجود دارد. باید به دنبال سیستم های اطلاع رسانی و شبکه های خاص توزیع برای کتابهای خاص باشیم باید به مکان های جدید عرضه کتاب بیندیشیم.

چه چیزی در جریان است که ناشر کتاب به کتابفروش نمی دهد و کتابفروش هم علاقه ای به فروش کتاب کودک ندارد؟

کاشف خوانساری پاسخ داد: به دلیل نظام عرضه و تقاضای بازار و دلایل اقتصادی نتیجه این شده است. ناشران چون سیستم های جایگزینی بهتری دارند خود را وارد چرخه یک ساله چک نمی کنند.

مکتبی فرد بیان کرد: با تمام ضعف های و قوت ها سالانه فهرست گزینشی از کتابهایی در حوزه های کتاب کودک منتشر می شود. فرض کنید که این فهرست را به دست مخاطب برسانیم مسأله این است که در کتابفروشی پیدا نمی شود. باید راهی پیدا کرد.

هاشمی نژاد در پاسخ گفت: در خصوص کتاب کودک مشکل اقتصاد عادی و خصوصی است پس باید دقت و اقبال و حسن نظر مردم بیشتر شود. اگر دغدغه چیزی باشد، مشکلاتش هم حل می شود. کتابفروشی در تمام دنیا شغل پرسودی نیست. فقط شهرداری ها، شهرسازی و معماری کاربردی تعریف کرده اند.

وی تصریح کرد: کتابخانه هایی هستند که کتاب دانلود شده کودکان را در اختیار می گذارند و عرضه کتب الکترونیک از کتابخانه های خارجی یا داخلی وجود دارد. برای عرضه کتب باید آموزش و پرورش نیز همکاری کند.

حافظیان ادامه داد: من معتقدم که دولت نباید ناشر باشد و نباید در مسائل نشر دخالت کند چون انسان های فرهنگی در بازار نشر کار می کنند لذا ما باید به ناشران اعتماد کنیم و فروش کتاب را در کتابخانه به عنوان یک داروی ذهن داشته باشیم. ما باید مجموعه سازی در کتابخانه های عمومی را تبلیغ کنیم. من کاملاً موافقم که اجازه دهیم بخش خصوصی فعالیتهایش را کمی  گسترده تر انجام دهد. ما باید هنر کتاب فروختن را هم آموزش دهیم.

این نشست در ساعت 18به پایان رسید.

نشستهای کارنامه نشر سرای اهل قلم بيست ‌و پنجمين نمايشگاه بين ‌المللي كتاب تهران در مصلی امام خمینی (ره)، شبستان اصلي، نيم طبقه دوم، انتهاي سالن ناشران خارجي، سراي كارنامه نشر برگزار می شوند و شرکت در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.

گزارش: نجمه اسکندریان