به گزارش لیزنا، چهارمین همایش ملی «آرشیو برای همه» با موضوع حفاظت و نگهداری اسناد و میراث مکتوب عصر روز سه­شنبه 19 اردیبهشت 1391 همزمان با روز اسناد و میراث مکتوب و با حضور مسئولان سازمان­های آرشیوی و علاقمندان به اسناد در سالن همایش های کتابخانه ملی از ساعت 14:45 آغاز شد.

این برنامه به­ دنبال مراسم بزرگداشت روز اسناد و میراث مستند که با حضور رئیس­جمهور و رونمایی و افتتاح چند طرح فرهنگی برگزار گردید. همایش مذکور با سه سرفصل حفاظت پیشگیرانه، مرمت میراث مستند و شیوه­های مدیریتی، علاقمندان به حوزه محافظت از اسناد تاریخی را به ارائه مقاله دعوت کرده بود. سخنرانان در طی دو نشست به ارائه مقالات خود پرداختند. از مجموع 10 مقاله منتخب برای ارائه 7 مقاله به بررسی اسناد مکتوب و 3 مقاله در حوزه منابع آرشیوی جدید دیدگاه­های خود را ارائه نمودند.

امیرحسین کریمی با مقاله خود با عنوان «بست­های گیاهی در نقاشی و خوشنویسی نسخ خطی ایرانی» آغازگر همایش بود.

وی در این پژوهش انواع چسب­های گیاهی به­کار برده شده در تزیین نسخ خطی ایرانی را متناسب با اقلیم هر منطقه کشور معرفی کرده است. و در ادامه تلاش کرده با استفاده از روش کارماتوگرافی لایه نازک و طیف­سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه نمونه­هایی از بست­های گیاهی را از نظر ساختار، کیفیت و منشأگیاه­شناختی بررسی کند.

«استحکام­بخشی جلدهای چرمی کتب تاریخی با استفاده از نانوتکنولوژی» عنوان پژوهش اکرم­السادات میرمنتهایی بود که در نشست اول ارائه شد.

وی در مقاله خود با اشاره به آسیب­های وارده بر جدهای چرمی در کتابخانه­ها و مراکز آرشیوی به انواع مرمت­های به­کار رفته برای استحکام­بخشی به این نوع جلدها اشاره می­کند.

محمد حدادی در پژوهش مشترکی با مریم افشارپور «نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم و حفاظت پیشگیرانه از اسناد و میراث مستند» را موضوع پژوهش خود قرار داده­است. در این مقاله آنان برای حفاظت پیشگیرانه از آثار کاغذی به لایه­نشانی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم بر روی سطح شیشه اقدام کرده­اند. نتایج نشان می­دهد کاغذهای نگهداری شده در این محفظه­ها مقاومت بسیار بالایی در برابر اکسایش کاغذ و رنگ­پریدگی در برابر نور از خود نشان داده­اند.

نشست اول با مقاله مشترک دکتر پریسا محمدی و همکاران وی با موضوع «بیوفیلم­های قارچی عامل فرسودگی کاغذ از مشاهده تا تشخیص» پیگیری شد.

پژوهشگران کار را با نمونه­گیری از قطعات فرسوده جدا شده از 10 اثر مکتوب موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران آغاز کردند. در ادامه قارچ­های آلوده­کننده  تعیین هویت شده است. از پژوهش نتیجه گرفته شده که قارچ­ها با تشکیل ساختارهای بیوفیلمی قادر به تثبیت بر سطح کاغذی و به دنبال آن تجزیه بافت مذکور هستند.

آخرین ارائه نشست اول اختصاص به «شناسایی مولکولی قارچ­های مخرب آثار مکتوب قدیمی» داشت.

برای مطالعه تخریب زیستی قارچ­ها از دو روش مولکولی برای شناسایی اثرات تخریب بهره گرفته شده و از میان تعداد زیادی قارچ­های جدا شده سه جدایه با فراوانی بیشتر انتخاب شد. بررسی نتایج تعیین توالی با نرم­افزار BLAST، سه جدایه فوق را به­عنوان گونه­هایی از جنس­های پنسیلیوم و آلترناریا شناسایی کرد. روش­های مولکولی با استفاده از مقادیر کم نمونه­های کتاب قادر به شناسایی قارچ­های مخرب است.

نشست اول بعد از پرسش و پاسخ در ساعت 16:50 به پایان رسید.

در نشست دوم دکتر سعیدرضایی شریف آبادی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه الزهرا (س) که ریاست نشست دوم را عهده دار بود در سخنانی ضمن ابراز خرسندی از ادامه یافتن همایش آرشیو و تخصصی شدن موضوعات ارائه شده اعلام کرد: از مهر ماه سال 1392 گروه کتابداری دانشگاه الزهرا (س) اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد در گرایش مطالعات آرشیوی خواهد کرد. وی بر لزوم تلاش و حمایت از تهیه و تدوین منابع درسی مورد نیاز این دوره تأکید کرد.

نشست دوم با مقاله ارائه شده توسط هادی زندکریمی با نام «نگاهی به نقشه­های قدیمی و لزوم حفظ و مرمت این آثار به عنوان اسناد تاریخی» دنبال شد.

وی در ارائه خود اشاره­ای گذرا به تاریخچه نقشه­نگاری در جهان و نیز تمدن اسلام کرده و در ادامه نمونه­هایی از نقشه­های قدیمی را معرفی نمود.

«انواع لکه­ها و الحاقات غیراصولی موجود در اسناد آرشیوی، نسخ و راهکارهای شناسایی و روش­های آسیب­زدایی آنها» مقاله مشترک رقیه محمودی و فاطمه قدرتی برنج­آبادی بود که در نشست دوم ارائه شد. پژوهشگران بعد از معرفی انواع لکه­های و الحاقات اضافی در اسناد آرشیوی و کتاب­های خطی به معرفی روش­های درمان و شناسایی حلال­های مناسب برای حفظ و جلوگیری از آسیب­دیدگی بیشتر پرداختند.

رویا امین­الرعایا «حفاظت و نگهداری منابع دیداری-شنیداری، رویا تا واقعیت» را مورد بررسی و وضعیت مخازن انواع منابع دیداری-شنیداری کتابخانه ملی ایران را با استانداردهای این نوع منابع مورد مطالعه قرار داده است. وی در انتهای پژوهش خود پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت موجود داده است.

فرناز فرازی در پژوهش مشترک خود با ملیکا دهقان ابراهیمی محافظت و نگهداری اسناد دیجیتال را مورد تأکید قرار داده و در آن به معرفی نرم­افزار DAITSS که توسط مرکز اتوماسیون کتابخانه فلوریدا و برای آرشیو دیجیتال موسسه خود تهیه کرده پرداخته است.

نشست دوم با مقاله ارائه شده توسط نگین نیکومنظری که با همکاری دکتر امیررضا اصنافی و مریم پاکدامن تهیه شده بود خاتمه یافت. در این پژوهش با معرفی قابلیت­های فناوری تحت وب به ارائه نمونه­هایی از آرشیو هاب­های به وجود آمده در دیگر کشورها می­پردازد. براساس بررسی فوق پیشنهاد شد مدل ایرانی چنین مراکز آرشیوی در داخل کشور نیز تهیه شود.

در پایان نشست دوم برخی صاحب­نظران دیدگاه­های خود درباره پژوهش­های ارائه شده را بیان کردند. قبل از اجرای مراسم اختتامیه آقای فراستی، رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با اشاره به مشکلات مرمت­کاران در موسسات آرشیوی از آنان خواست با صبر و شکیبایی مدیران بالاتر را در همکاری با خود ترغیب کنند. همچنین وی از کارشناسان آرشیوی خواست تا با بومی­سازی برنامه­های مرتبط با حفاظت و مرمت و تشکیل جلسات مشترک با کارشناسان سازمان­های مشابه به تبادل اطلاعات بپردازند.

همچنین در ادامه برخی از حاضران و صاحبنظران نسبت به ترجمه های واژه ها و معادل گزینی انتقاد کردند و بر لزوم توجه بر این مهم تأکید نمودند.

سپس در این همایش دکتر غلامرضا عزیزی، معاون اسناد ملی ایران، درخصوص چگونگی کار تیم مرمت آرشیو ملی ایران پایان یافت.

چهارمین همایش ملی «آرشیو برای همه» که توسط معاونت اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار می شود، در ساعت 19:40 پایان یافت.

گفتنی است، سومین همایش آرشیو برای همه 21 خرداد 1390 در سالن همایشهای سازمان اسناد برگزار شده بود.

گزارش: حمیده بختیاری