داخلی
»کتابخانه‌های عمومی
نشست «استاندارد کتابخانه‌های عمومی ایران» برگزار شد
به گزارش لیزنا، نشست مجازی «استاندارد کتابخانه‌های عمومی ایران» با حضور سعید اسدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد، یوسف عابدی، دانشجوی مقطع دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی و همچنین با ارتباط زنده تصویری با فریبرز خسروی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و احمد شعبانی، نائب رئیس انجمن ارتقاء کتابخانه‌های عمومی ایران، برگزار و از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد به آدرس iranpl.ir به صورت زنده پخش شد.
تشریح روند شکل‌گیری طرح «استاندارد کتابخانه های عمومی ایران»
در ابتدای این نشست یوسف عابدی به عنوان مجری نشست به بیان پیشینه شکل‌گیری و آغاز طرح «استاندارد کتابخانه های عمومی ایران» پرداخت و گفت: پس از طی فرآیندهای اولیه و دریافت پروپوزال‌های مختلف از دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی، در مهرماه سال ۱۳۹۶ یک طرح پژوهشی با عنوان «استاندارد کتابخانه های عمومی ایران» در نهاد کتابخانه های عمومی کشور شکل گرفت که پس از بررسی و ارزیابی‌های مختلف، پروپوزال ارائه شده توسط انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران عنوان پروپوزال برگزیده انتخاب و اجرای آن به این انجمن واگذار شد.
عابدی افزود: این طرح پس از ۲ سال و نیم در اسفند ماه سال ۱۳۹۸ به پایان رسید و گزارش آن در قالب مجلداتی به صورت مفصل تدوین شده که مطالب آن به فایل های پشتیبان دیگری نیز مستند شده است. در نهایت از این گزارش کتابی کم حجم با عنوان «استانداردهای کتابخانه‌های عمومی ایران» استخراج شد که در واقع فصل پنجم این طرح است که به یافته ها، خلاصه نتایج و ملاک عمل پرداخته است. مبنای علمی این استاندارد الگوی خدمات محور و مبنای پیشینه ای آن، کتاب «استانداردهای کتابخانه‌های عمومی استرالیا» بوده است.
وی درباره افراد و سازمان های مشارکت کننده در تدوین این استاندارد توضیح داد: برای تدوین این استاندارد یک فعالیت گروهی شکل گرفت و بیش از ۵۰ نفر به صورت مستقیم در تدوین آن همکاری داشته اند. دبیران کارگروه های هفت گانه همگی از اعضای هیئت علمی بودند که امروز در این نشست در خدمت آقای اسدی هستیم که بیشترین سهم را در تدوین این مجموعه داشتند و در واقع دبیر سه مجموعه از این طرح بودند. همچنین در این طرح از مشارکت دستگاه‌های مختلفی چون سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، ستاد عالی کانون فرهنگی هنری مساجد، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و همچنین سایر دستگاه های فعال در حوزه کتابخانه‌ها مانند آستان قدس رضوی استفاده شده است.
عابدی ضمن اشاره به ثبت این پروژه در ایفلا، درباره مراحل کسب عنوان استاندارد ملی برای این طرح نیز گفت: خوشبختانه سازمان ملی استاندارد که مرجع اصلی استانداردها در کشور است، در جریان این پروژه بوده و با هماهنگی های لازم، توافقات اولیه برای ثبت آن به عنوان استاندارد ملی انجام شده است. کتابی که امروز موضوع بحث ما است میوه این طرح است و هدف از انتشار آن دسترس پذیر کردن محتوای این طرح برای همه ذینفعان بوده تا از پیشنهادات و نکات تکمیلی همه ذینفعان برای تکمیل تدریجی این کتاب بهره بگیریم.
در ادامه فریبرز خسروی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران طی سخنانی درباره ضرورت استانداردسازی کتابخانه ها عمومی، گفت: ابتدا باید تقدیر کنم از یک کار جمعی که بیش از ۵۰ نفر از متخصصان به طور مستقیم و بیش از یکصد نفر از فعالان حوزه کتابخانه های عمومی در تدوین آن سهیم بودند؛ همچنین سپاسگزارم از همکاران خودم در انجمن که توانستند این کار را به خوبی به ثمر برسانند و همچنین از نهاد کتابخانه های عمومی کشور که این زمینه را فراهم آورد.
خسروی بهره‌گیری از استاندارد و لزوم استانداردسازی را نوعی «محک‌گذاری» عنوان کرد و گفت: این محک گذاری باید کاری بس سترگ و بسیار عمیق و دقیق باشد. برای انجام هر کار و خدمت و تولید هر محصولی باید نوعی محک و معیار وجود داشته باشد، چرا که این محک و معیار ایجاد کننده نظم و کیفیت در کار، یکسان کننده امور، تسهیل کننده ارتباط، ایجاد کننده توازن و تعادل، کمک کننده به مقررات گرایی و اعتبار بخش به کار است.
رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران تصریح کرد: یکی از مشکلات اساسی ما در حوزه کتابخانه ها این است که هنوز مفهوم دقیقی از کتابخانه برای بسیاری از مسئولان تصمیم گیر و تصمیم ساز ما پدید نیامده است. از این منظر کار استاندارد به نوعی تبیین یک حداقل و کف برای ایجاد درکی صحیح از مفهوم کتاب و کتابخانه فراهم می‌آورد تا اگر قرار است تصمیم گیران سخنی در باره کتابخانه بگویند و یا تصمیمی در باره بودجه لازم برای آن بگیرند، بدانند که یک قفسه کتاب با چند کتاب را نمی توان کتابخانه عمومی دانست و به آن بالید، بلکه یک کتابخانه باید حداقلی از شرایط را به لحاظ کمی و کیفی دارا باشد.
وی افزود: ایجاد استاندارد همچنین در سطح خرد و اجرایی نیز می‌تواند به ایجاد الگویی برای دست‌یابی به وضعیت مطلوب موثر و مفید باشد؛ گفته می‌شود "استاندارد در عدالت اجتماعی ذی‌سهم است". به این دلیل که زمانی که ما بتوانیم همان استانداردی را که در تهران برای کتابخانه های عمومی ایجاد می‌کنیم، در سیستان و کردستان هم ایجاد کنیم، طبیعتا به ایجاد و گسترش عدالت اجتماعی کمک کرده ایم. بر این اساس معتقدم که این درک درست از کتابخانه می‌تواند برای برنامه ریزی در آینده کتابخانه های عمومی نقش مهمی داشته باشد.
فریبرز خسروی در ادامه با اشاره به دشوار های کار گروهی در کشور، گفت: تدوین این استاندارد با چنین ترکیب و مشارکتی، موفقیتی است که باید به مجموعه تصمیم گیران و افرادی که باعث پدید آمدن این مجموعه شدند، تبریک بگوییم. امیدوارم که حالا که مرحله تدوین آن پایان یافته و خلاصه آن به صورت این کتاب زیبا منتشر شده، به یاری خداوند و با همتی که از عزیزان نهاد سراغ دارم، اجرا و عملی کردن این مجموعه آغاز شود تا بتوانیم ارائه خدمت بزرگی را در کشور شاهد باشیم.
تدوین استاندارد با نگاهی کاربردی در کتابخانه های عمومی
در این نشست سعید اسدی با اشاره به روند تهیه و تدوین کتاب «استاندارد کتابخانه های عمومی ایران» گفت: این کتاب از سوی انجمن کتابداری ایران و معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه های عمومی کشور و به همت استادانی چون رحمت اله فتاحی، رضا رجب‌علی بگلو، مهدی علی‌پور حافظی، محسن حاجی زین العابدینی، محمد زره‌ساز و همچنین بنده به عنوان دبیران استانداردهای هفت گانه این مجموعه در تدوین این کتاب همکاری داشته‌ایم.
وی افزود: طی چند دهه اخیر استانداردهای مختلف برای کتابخانه‌ها در کشور تدوین و منتشر شده که برخی حاصل کار فردی و برخی حاصل کار گروهی بوده‌اند. اما گستردگی و فراگیری این استاندارد با هیچ یک از استانداردهایی که تا کنون ارائه شده قابل قیاس نیست و می‌تواند به عنوان الگوی موفق یک کار تیمی در حوزه کتابخانه‌های عمومی با سایر حوزه‌ها معرفی شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد با اشاره به برخی ویژگی‌های این استاندارد گفت: کتاب پیش رو حاصل نوعی تلفیق از استانداردهای موجود در کشورهای پیشرفته و همچنین استانداردهای موجود در کشورهای درحال پیشرفت است و به گونه‌ای نوشته شده که کتابخانه های عمومی کشور را چند گام به جلو ببرد. از سوی دیگر این استانداردها تنها دارای جنبه نظری نیستند و با تاکید نهاد کتابخانه‌های عمومی به گونه ای تدوین شده که قابلیت اجرایی بالایی داشته باشند.
اسدی در ادامه با اشاره به روند فعالیت کارگروه ها در تدوین استانداردها گفت: بنده در ۳ کارگروهی که زیرنظر من فعالیت می‌کردند برخی ملاک‌های حداقلی از سطح تحصیلات و همچنین داشتن تجربه عملی برای کار در کتابخانه‌ها را انتخاب اعضای کارگروه اعمال کردم تا دستاوردهای کارگروه هم مبتنی بر اطلاعات آکادمیک و هم مبتنی بر دانش تجربی اعضا حاصل شود. اما به طور کلی ما ۷۰ استاندارد بین‌المللی و ۳۰ استاندارد داخلی را به همراه سایر استانداردهای موجود که جمعا حدود ۱۲۰ استاندارد شدند تدوین و پس از طی مراحل مختلف به مجری طرح و کمیسیون فنی ارائه کردیم.
وی افزود: در کمیسیون فنی تک تک گزاره های ارائه شده مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در ادامه پس از تصویب از سوی انجمن کتابداری ایران به کارفرمای اصلی یعنی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ارائه شد که در نهاد هم پس از بررسی‌های موشکافانه و دقیق به استاندارد پیش رو رسیدیم و به این صورت طرح پایان یافت.
سعید اسدی با تأکید بر کاربردی بودن و داشتن قابلیت اجرایی این استانداردها در کتابخانه های عمومی ایران گفت: مطالب ارائه شده در این کتاب دو دسته هستند. یک دسته مطالب الزام آور یعنی «استاندارد» هستند و یک دسته مطالب توصیه شده یا «گاید لاین» هستند که دست اجرا کننده برای استفاده از آنها باز است. خوشبختانه گرفتن بازخوردهای مختلف از کتابداران در تدوین این استاندارد بسیار موثر بود و در نهایت معتقدم یکی از بزرگترین دستاوردهای این طرح، به دست آوردن و تقویت دانش استانداردنویسی در کشور بوده که حاصل یک کار تیمی خوب بوده است.
ضرورت بازنگری و بررسی مستمر استانداردها
در ادامه این نشست احمد شعبانی، نائب رئیس انجمن ارتقاء کتابخانه‌های عمومی ایران با تقدیر از دست اندرکاران تدوین این استاندارد و همچنین اشاره به پیشینه استانداردنویسی در ایران در حوزه کتابخانه ها، به بیان نکاتی درباره این استاندارد پرداخت و گفت: با توجه به اینکه تدوین یک استاندارد از سوی نهاد و یا هر سازمان دیگری برای آن دستگاه دارای بار حقوقی است، بسیار ضروری است که زمینه ها و ابعاد مختلف آن را به صورت دقیق مورد بحث و بررسی قرار داد.
وی با خوانش بخش‌های مختلفی از کتاب استاندارد کتابخانه های عمومی ایران، تأکید کرد: با اشاره به بررسی‌هایی که طی روزهای گذشته بر روی این استاندارد داشتم به نظر می‌آید این استاندارد در حوزه هایی چون شکل نگارش جملات و نشانه‌گذاری‌ها، اصطلاح شناسی متن، ساختار و اجزاء طرح، عملکرد اجرایی و دیدگاه آرمانی نیازمند بازنگری و بررسی‌های بیشتر است.
فریبرز خسروی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران نیز در ادامه با اشاره به ارائه توضیحاتی درباره برخی موارد مطرح شده پرداخت و گفت: «استاندارد کتابخانه ای عمومی ایران» حاصل یک کار جمعی و ویرایش های متعدد بوده. برخی مفاهیم و اصطلاحات بکار رفته در این استاندارد از منظر فرهنگی و مطابق با عرف استانداردنویسی آورده شده اند و به عنوان مثال وقتی صحبت از نژاد در این استاندارد می‌شود، منظور تعریف بیولوژیک و پزشکی از واژه نژاد نیست و سایر واژه‌ها و اصطلاحات بکار رفته و مورد پرسش هم به همین صورت استفاده شده اند.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.