به گزارش لیزنا، نشست «جایگاه مساجد در توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی» با حضور ابوالفضل هاشمی، (مدیرکل کتابخانه های کانون های فرهنگی، هنری مساجد کشور)، دکتر سعید غفاری (معاونت آموزشی ستاد فرهنگی مساجد)، دکتر عباس گیلوری (عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات کشاورزی)، دکتر علی رادمهر (مدیر کل آمار جهاد کشاورزی) و محمدرضا جعفری (عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور قم) روز جمعه 22 اردیبهشت 1391 در کارنامه نشر سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب  برگزار شد.

در ابتدای نشست هاشمی با اشاره به تکرار 28 واژه مسجد در قرآن بر اهمیت بحث مساجد تأکید کرد.

جعفری پس از اشاره به اهمیت مساجد گفت: پر اهمیت ترین کارکرد مسجد، کارکرد عبادی آن است. کارکرد فرهنگی و بحث مطالعاتی مسجد نیز مطرح است.

رادمهر بیان داشت: اهمیت مسجد در توسعه کتاب و کتابخوانی بر کسی پوشیده نیست. اولین آیاتی که بر پیامبر وارد شد با اقرا (بخوان) بوده است. هر جایی که مسجد، مدرس و مکتبخانه بوده، کتابخانه هم در کنارش بوده است. ویژگی عمده کتابخانه ی مساجد اعضای آن است که از اقشار مختلف هستند بدون محدودیت سنی و فارغ از جنسیت. قداست کتابخانه مسجد کمتر از مسجد نیست. شعار ما این است که هر مسجد یک کتابخانه و یک کتابدار داشته باشد. کتابخانه های مساجد توانسته اند به عنوان یکی از انواع کتابخانه های فعال در سطح کشور مطرح باشند.

گیلوری در مورد جذب افراد به مساجد بیان داشت: کارکردهای سیاسی و اجتماعی مساجد از بدو ظهور اسلام بوده است. از زمان تاسیس ستاد عالی تاکنون کتابخانه های بسیاری تاسیس شده و کتابخانه هایی که وجود داشته تقویت شده است. اولین خدمت، خدمت منابع اطلاعاتی است. در مورد بحث خدمات مرجع چون در کتابخانه مساجد تاکید بر مباحث مذهبی است می توان در بسیاری از کتابخانه ها بحث مرجع تخصصی را داشته باشیم. کتابخانه های مساجد مجهز به نرم افزار کتابخانه ای شده است تا بتوان از راه دور با هم در ارتباط بوده و جامعه بتواند از هر مکانی دسترسی داشته باشد. در محل مسجد می توان نمایشگاه های کتاب برگزار کرد چون اغلب مساجد فضای مناسب را دارند و می توان کتابهایی متناسب با افراد مختلف جامعه تهیه کرد. مسابقات کتابخوانی برگزار کرد. قسمت عمده ای از مراجعین را دانش آموزان دبیرستان تشکیل می دهند که باید به آن توجه نمود.

رادمهر در ادامه افزود: فضای مسجد فضای مقدسی است و والدین موافقند فرزندانشان به کتابخانه ی مسجد بیایند. باید کتابخانه مساجد را از صرف وجود کتابهای مذهبی خارج کنیم. تا آنجا که ممکن است قرار است کتابهای کودکان تهیه شود و بخشی برای اسباب بازی کودکان در نظر گرفته شود.

غفاری تصریح کرد: سرانه ی مطالعه برای هر ایرانی 2 دقیقه بوده است چرا خرید کتاب سرانه را بالا نمی برد؟ اگر قرار است سرانه را افزایش دهیم باید کودکان را کتابخوان کنیم بعضی افراد از سه ماهگی فرزندان خود را عضو کتابخانه می کنند به این دلیل که کودک از 3 ماهگی رنگ را تشخیص می دهد. برنامه ریزی باید از پایه باشد. در فضای کتابخانه باید شرایطی فراهم کنیم تا بچه ها در آینده، به آمدن به کتابخانه راغب باشند. کتابدار باید بتواند افراد را جذب کند.

هاشمی گفت: مسجد در کاهش جرم موثر است. آیا این تعبیر درستی است؟

رادمهر پاسخ داد: مسجد جرم و جنایت را کاهش می دهد. مسجد تنها نهاد اجتماعی است که آحاد مردم به دفعات به آن مراجعه می کنند. هر جایی شرایط خاص خود را می طلبد ما به خود اجازه نمی دهیم با هر وضعیتی وارد مسجد شویم.

جعفری بیان داشت: هم استقبال مردم و هم توجه مسئولین نظام به کانون های فرهنگی- هنری، به سوی ایجاد هر چه بیشتر این کانون ها پیش می رود. روستاها و مناطق محروم بیشترین نیاز را دارند این کانون ها در بالا بردن شاخص های فرهنگی بسیار موثر خواهند بود.

وی در ادامه گفت: باید برنامه های جذب برای ذائقه های مختلف ایجاد کرد. وقتی کسی کتابی که می خواهد را در کوتاه ترین راه و آسان ترین راه در مسجد محله بدست آورد جذب کتابخانه می شود. دوره های متعدد فرهنگی، مراسم و مناسبت های تکریم شخصیت در برنامه های متعدد و فعالیت های آموزشی، طرح تلاوت نور، فعالیت های گفتمانی و پرسش و پاسخ، بحث های مشاوره ای در جذب و نگهداشت جوانان موثر است.

گیلوری بیان داشت: باید چارچوبی را در نظر گرفت و در آن موفقیت یا عدم موفقیت را بررسی نمود. اگر تعداد کتابخانه های مساجد را با کتابخانه های عمومی و فعالیت های آن مقایسه کنیم می بینیم که قابل مقایسه نیست. ستاد عالی اقدامات شایسته ای برای تقویت مساجد انجام داده است. آمارهایی که بصورت ماهانه از کلیه خدماتی که انجام می شود ارائه می گردد، نشان از اقبال زیاد جامعه از این گونه فعالیت ها دارد. علت چنین اقبالی به چند ویژگی بستگی دارد اولی مردمی بودن کتابخانه های مساجد که به صورت خودگردان و توسط افراد مشتاق اداره می شود. دوم اعتمادی که جامعه به مسجد دارد سبب می شود پدر و مادر با خیال راحت فرزندان خود را به کتابخانه مسجد بفرستند و نگران نیستند که انحراف و مشکلی برای آنان پیش بیاید. قابلیت اعتماد یکی از ویژگی های مهم است که می تواند جاذب باشد.

گیلوری ادامه داد: فناوری حرف اول را می زند. کتابخانه های مساجد باید به سمت این کتابخانه ها پیش بروند. در طول سالهای گذشته کتابخانه مساجد پا به پای آن پیش رفته هر اتفاقی که در امور کتابخانه در کشور اتفاق افتاده در حوزه ی کتابخانه مسجد نیز رخ داده است اگر بخواهیم فعالیت های فرهنگی- اجتماعی و به صورت خاص کتابخانه مساجد را ارزیابی کنیم مثبت است.

رادمهر در پاسخ به سوال مدیر فرهنگی چه خصوصیتی باید داشته باشد؟ گفت: مدیر باید دغدغه هایی داشته باشد مخصوصاً مدیر فرهنگی. دغدغه اصلی قول و فعلش است که باید منطبق با حق باشد. اگر شاهد کاهش جرم و جنایت باشیم به هدف خود رسیده است. باید متناسب با رعایت اصول همه عقاید را جذب کند. کتابخانه های ما انبار کتاب نیستند.

راد مهر ادامه داد: ستاد عالی، مساجد خود را با پیشرفت روز همراه کرده است. در عصر الکترونیک باید سواد اطلاعات داشته باشیم یعنی بتوانیم اطلاعات مورد نیاز خود را شناسایی و دسته بندی کنیم و اشاعه دهیم. کتابخانه ها به ناگزیر باید به سمت الکترونیکی شدن بروند تا در ساختار شبکه ای که ایجاد می شود بتوانیم خدمات ارائه دهیم.

گیلوری گفت: خرید نرم افزار در کتابخانه ها اولین گام در ایجاد کتابخانه دیجیتال است. دومین گام ایجاد زیر ساختارهای فناوری لازم برای ایجاد ارتباط کتابخانه و جامعه استفاده کننده است. در این صورت می توانیم ارتباط مختلف را در مساجد داشته باشیم به نوعی که بدون مراجعه حضوری به کتابخانه و از طریق ارتباط از راه دور وارد کتابخانه شد.

گیلوری ادامه داد: مسیری که کتابخانه مساجد طی می کنند مسیر درستی است. کتابخانه های کشور نیز این مسیر را رفته اند. مساجد از کتابخانه های دانشگاهی عقب نیستند.

جعفری در رابطه با اقتدار فرهنگی گفت: جوان به دنبال هویت یابی است این هویت را با نقش دادن به جوان می توان به او ارائه کرد. وقتی جوان در مسجد نقش می گیرد هویت می یابد و می تواند به خود ببالد که در جامعه اثر گذار بوده است. برای رسیدن به اقتدار فرهنگی ابتدا توجه به زیرساخت های جامعه و ارتباط بین مسجد، مدرسه و خانواده باید در نظر گرفته شود. اگر در خانواده، مدرسه و مسجد، کتابخانه وجود داشته باشد یک سیر مطالعاتی خواهیم داشت و فرد می تواند ادامه مطالعات خود را تا حوزه و دانشگاه ادامه دهد.

جعفری ادامه داد: اقتدار فرهنگی از نظر تئوری مشکل ندارد و محکم تر از تئوری تفکر شیعی پیدا نمی کنیم اما در بحث عملیاتی شدن نیاز به نکاتی دارد، ایجاد کتابخانه های متعدد و متنوع باید در نظر گرفته شود. دسترسی به کتابخانه باید از دسترسی به ارزاق عمومی راحت تر باشد. سبد خانوارها باید جایی برای کتاب داشته باشند. مهمترین بحث، بحث مطالعه و کتاب است. توجه به مطالعه یکی از زیرساخت های اقتدار فرهنگی است.

رادمهر تصریح کرد: راه نرفته زیاد داریم. روزی می رسد که کتابخانه های مساجد در خودش شاخه شاخه و تخصصی می شود. امیدواریم روزی برسد به اندازه 70000 مسجد، کتابخانه مسجد داشته باشیم.

رادمهر افزود: همراه با فناوری های نوین که به ناچار باید به سراغش برویم مطالعه تفاوت کرده است نسل جدید کمتر به سمت کتاب و روزنامه می رود بیشتر دوست دارد به صورت بر خط و به روی رایانه و یا آفلاین و بر روی سی دی به کسب اطلاعات بپردازد پس ایجاد امکانات مطالعه ی بر خط و آفلاین باید مدنظر باشد. باید رایانه هایی قرار داد که مراجعه کننده بتواند به صورت الکترونیکی دسترسی داشته باشد.

نشست «جایگاه مساجد در توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی» که از ساعت 15 روز جمعه 22 اردیبهشت 1391 آغاز شده بود در ساعت 17 به پایان رسید.

گزارش: نجمه اسکندریان