کتابداران و کتابداری ایران و موقعیتی ویژه

لیزنا، سید ابراهیم عمرانی، سردبیر: چندی پیش خبرگزاری ایبنا از قول یکی از استادان گرامی رشته ما مطلبی منتشر کرد با عنوان: " ضرورت تشکیل سازمان نظام متخصصان علم اطلاعات ایران" که در آن اشاره شده بود که " ...  جرقه ای که در همایش دانشجویان" در کنگره زده شد.

من با این گفتگوها با خبرگزاریها و با اصحاب رسانه و طرح این موضوع موافقم و از استاد تشکر می‌کنم که هر چه این مطالب بیشتر مطرح شود، زمینه برای تصویب شدن و اجرایی شذن چنین نظامهایی بیشتر فراهم می‌شود. اما بین خودمان کتابداران باشد،‌ جرقه چندین سال پیش در کنگره و در کمیته مطالعات صنفی زده شده بود و در همین کنگره خودمان اکنون سابقه چهار ساله دارد.

با اینهمه، با توجه به برنامه ریزی فعالیتهای یک سال آینده کمیته مطالعات صنفیِ انجمن و ارائه نتایج آن در کنگره نهم، لازم دانستم که مطالبی را در همین مورد عرض و از همه کتابداران به ویژه مدیران ارشد کتابداری و علوم اطلاعات کشور دعوت به همکاری کنم.

از کنگره پنجم همکاری دکتر امیرحسینی با کمیته مطالعات صنفی شروع شد و مطالبی را که پیش از آن گاهی جسته و گریخته در هر نشست و برنامه‌ای گفته می‌شد، یعنی نظامی مدون در حوزه علوم اطلاعات طرح شد. نظرها متفاوت بود، حتی زمانی که در کنگره ششم قصد ارائه نظام را داشتیم و از صاحبنظران مشورت خواسته شد، نظرها گوناگون بود. دکتر زره ساز رئیس فعلی انجمن، نظام مشاوره اطلاعات را ترجیح می‌دادند و برخی نظامهای دیگری را در حوزه ما پیشنهاد می‌کردند، که با گرفتن همه نظرات و تلاش دکتر امیر حسینی و تدوین اولین پیش نویس، و به بحث گذاشتن آن در کمیته مطالعات صنفی، موضوع در کنگره ششم بطور جدی مطرح شد و در کنگره هفتم نظام بصورت اصولی تدوین و ارائه شد و موضوع اصلی کار کمیته در کنگره هفتم بود و البته یادآوری می‌نمایم در این پیش نویس مشاوره اطلاعات به عنوان یکی از زیربخشهای نظام دیده شده است. البته همه این کارها در زمانی بود که فناوران اطلاعات نظام فناوری اطلاعات را به مجلس داده بودند و باز هم بخشهای بسیاری از حوزه کاری علوم اطلاعات را  مال خود کرده بودند. لیکن این  نظام در مجلس ماند و هنوز تصمیمی درباره آن گرفته نشده است.

تدوین سازمان نظام مدیریت اطلاعات و دانش (نماد)  در چارچوب نظامهایی است که قبلا توانسته بودند از مجلس شورای اسلامی مصوبه بگیرند. تقریبا همه بندها و مواد تنظیم شده در متن نظام بارها مقابله شد و متنی منقه به کنگره هفتم ارائه گردید.

از سویی می‌دانستیم که شیوه تصویب نظام این است که باید  متن تدوین شده توسط یک وزارتخانه یا نهاد دولتی به عنوان یک لایحه به مجلس فرستاده شود. بنابراین باید روی نهادهای موجود فکر می‌کردیم. در زمان برگزاری کنگره هفتم از آقای دکتر حسن زاده رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری ایران (ایرانداک)، و آقای دکتر رضایی شریف‌آبادی رئیس وقت انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران تقاضا کردیم که در جلسه ارائه در کنگره حضور داشته باشند و نظر خودشان را بفرمایند تا کار اجرایی آن آغاز گردد. خوشبختانه هر دو بزرگوار به نشست آمدند و نظام توسط کمیه مطالعات صنفی مطرح گردید.

خوشبختانه طرح نظام در نشست کنگره انتقادهایی سازنده  گرفت که مهمترین آنها عنوان نظام بود که "سازمان نظام صنفی علوم و فناری اطلاعات" بود که هر دو مدیر گرامی بر این باور بودند که این عنوان حساسیت برانگیز است و حوزه فناوری اطلاعات را که قبلا نظام خودشان را به مجلس داده‌اند و هنوز تصویب نشده به واکنش خواهد کشاند و بهتر است عنوان تغییر کند که در حریم خودمان بمانیم.  برخی نکات دیگر هم توسط دکتر حسن زاده و شرکت کنندگان در نشست طرح شد که همه یادداشت و پس از کنگره اعمال و بار دیگر ویرایشی جدید و با عنوان جدید لایحه سازمان نظام مدیریت اطلاعات و دانش (نماد)  برای ارسال به مجلس آماده گردید.

زمانی که برای ارسال طرح به مجلس به مدیران گرامی مراجعه شد، فرمودند بهتر است  بعد از انتخابات مجلس (اسفند 1402) اقدام شود. نظر مدیران این بود که این فرایند طولانی است و اگر نمایندگان فعلی که فقط دو تا سه ماه از عمر نمایندگی‌شان مانده کار را آغاز کنند، نیمه کاره می‌ماند و معمول است که نمایندگان کارهای نیمه کاره نمایندگان قبلی را خیلی جدی دنبال نخواهند کرد و قرار شد اردیبهشت یا خرداد 1403 کار را دنبال کنیم و متن نهایی را از طرف یکی از نهادهای دولتی و به احتمال قوی وزارت عتف  به مجلس بفرستیم که در اردیبهشت همه چیز به هم ریخت و به انتخابات جدید انجامید و کارهای بسیاری ماند تا عزل و نصبها انجام شود.

خوشبختانه عزل  و نصبها به نفع بدنه کتابداری کشور تمام شده است. اینک جز مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علم و فناوری و آی اس سی که در نهایت از یک دکتر مهندس مکانیک گرفته شد و به یک متخصص شیمی  واگذار شد، (که دعا می‌کنیم که همراه خوب و رئیس خوبی باشند برای همکاران کتابدار ما در شیراز)، در راس کتابخانه ملی ج.ا.، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران ( ایرانداک) و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشورهر سه کتابداران ماموریت یافته‌اند، که موقعیت ویژه‌ای برای کتابداری ایران تحقق یافته و امیدواریم با هماهنگی هم نظام را نهایی کنند و به شکلی که خود صلاح می‌دانند، به دفاع از کلیه کتابداران کشور، ‌این نظام را به عنوان یک لایحه به مجلس ببرند و حقوق‌دانان مطلع و اهل کاری نیز بر آن بگمارند که نظام به تصویب مجلس برسد. شاید قدمی باشد در جهت به نتیجه رساندن مطالبات صنفی برحق کتابداران کشور.

اگر به من تهمت دانشگاه تهرانی بودن نمی‌زنید و پیشنهاد مرا به عنوان جانبداری و یک سویه نگری به دانشگاه تهران در نظر نمی‌گیرید،‌ مایلم به این سه موسسه، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران را هم اضافه کنم که بزرگترین کتابخانه دانشگاهی کشور است و رئیس کنونی کتابخانه فردی علاقه‌مند به این حوزه، و خود با سابقه ریاست کتابخانه مجلس، ‌حتما تجربیاتی در حوزه قانون‌گذاری دارند که می‌توانند گروه را قوی‌تر کنند.

کمیته مطالعات صنفی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران که حقیر هم یکی از اعضای کوچکتر آن هستم، در پی آن است که در سال جاری نهایت تلاش خود را در این موضوع به کار اندازد و از همه آنانکه در این کار می‌توانند کمیته را یاری کنند می‌خواهد که به کمیته بپیوندند و در این مساله به ما کمک کنند.

 و اما مساله مهمتر، چگونگی کار درون این نظام است. فرض بگیریم که این نظام تصویب شده است و از فردا قرار است که کتابداران ایرانی از این نظام برای منافع صنفی خود استفاده کنند. از کجا باید شروع کرد؟ چه دستورالعملها،‌ شیوه‌نامه ها و آئین نامه‌های داخلی و نظامنامه‌های اجرایی نیاز دارد؟ همه اینها نیاز به مطالعه و بررسیی دارد. این کارها، کار یک روز و دو روز نیست، کار یک تیم و دو تیم نیست. این کار برای اینکه خود گره‌ای بر گره‌‌های قبلی اضافه نکند و گره‌ای ازکار ما کتابداران بازکند،‌ نیاز به تیمهای مختلف وساعتها صرف وقت دارد.

از همینجا از همه عزیزانی که در خود توانایی و تجربه کار در این زمینه را دارند،‌ خواهش می‌کنیم تقاضای خود را به انجمن بنویسند، تا  کارها تقسیم و انجام شود.

از خانم دکتر نظر بلند دبیرکل محترم نهاد کتابخانه‌های کشور،  آقایان دکتر امیرخانی ریاست گرامی کتابخانه ملی ایران،‌ جناب آقای دکتر حسن زاده رئیس محترم پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و با اجازه این سه بزرگوار از آقای دکتر رسول جعفریان دعوت می‌کنیم تا در جلسه‌ای مشترک با انجمن، جلسه‌ای ویژه سازمان نظام مدیریت اطلاعات و دانش (نماد) شرکت کنند و با همکاری هم نظام نامه نوشته شده را نهایی و مشترکا به عنوان یک لایحه تقدیم مجلس شورای اسلامی نمایند، باشد که کتابداران را از گرفتاریهای تصمیمات ناگهانی مدیران گاه‌گاهی  اتوبوسی و غیر متخصص در کتابخانهای مختلف کشور برهانند. یادتان باشد که این شانسی که  امروز کتابداران آورده‌اند و در سه مرجع مهم کتابداری کشور، سه کتابدار قرار گرفته‌اند، ممکن است پس از این تکرار نشود. از این فرصت ویژه استفاده کنیم. همه کتابداران پشتیبان شما خواهند بود.

عمرانی، سید ابراهیم (1403). «کتابداران و کتابداری ایران و موقعیتی ویژه: درباره لایحه! سازمان نظام مدیریت اطلاعات و دانش (نماد)». سخن هفته لیزنا، شماره ۷31، 22 بهمن ماه ۱۴۰۳.