بیستمین کارگاه آردی‌اِی برگزار شد

به گزارش لیزنا، بیستمین کارگاه آموزشی استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آردی‌اِی) توسط کارگروه مشترک پياده‌سازی استاندارد آردی‌اِی در کتابخانه‌های دانشگاه‌های علامه طباطبائی و شهید بهشتی ساعت 16 روز دوشنبه 3 آذر ماه به صورت مجازی برگزار شد. این کارگاه مجازی که با تدریس دکتر سید مهدی طاهری رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی، و با شرکت اعضای کارگروه و علاقمندان حوزه سازماندهی دانش برگزار شد، به ادامه موضوع "همخوان‌سازی استاندارد آردی‌اِی با مدل مرجع مفهومی ال‌آر‌اِم" اختصاص داشت.

در این کارگاه آموزشی که هم‌زمان با دهمین جلسه کارگروه برگزار شد، دکتر طاهری با بیان این مطلب که هدف اصلی این کارگروه در گام نخست، پیاده‌سازی استاندارد آردی‌اِی در کتابخانه‌های دانشگاه‌های علامه طباطبائی و شهید بهشتی، و در گام بعدی، کمک به پیاده‌سازی استاندارد در دیگر کتابخانه‌های کشور، با اشتراک دانش و تجربه کسب شده توسط کارگروه است، بیان کرد: کارگاه‌های آموزشی کارگروه صرفاً هدف آموزش عمومی و نظری استاندارد آردی‌اِی نداشته، و بر اساس نیازهای کارگروه‌های تخصصی، و رفع ابهامات و مشکلات موجود در روند پیاده‌سازی برگزار می‌شوند. بنابراین عضویت تمامی شرکت‌کنندگان و اعضای کارگروه در یک یا چند کارگروه تخصصی ضروری بوده، و مشارکت فعال تمامی اعضای گرامی در روند عملیاتی و اجرایی فرایند پیاده‌سازی الزامی است.

دکتر زین‌العابدینی با ابراز خرسندی از تلاش اعضای کارگروه‌های تخصصی، به ایجاد کارگروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی در اندیشگاه کتابخانه ملی اشاره کرد و گفت: این کارگروه در صدد برگزاری چندین نشست تحلیلی، اجرایی، نقد کتاب، و کارگاه آموزشی در حوزه سازماندهی اطلاعات و دانش در فصل زمستان است. از این رو تجربیات و پیشنهادات اعضای کارگروه پیاده‌سازی برای طرح در این سلسله نشست‌ها مورد استقبال قرار خواهد گرفت.

دکتر طاهری در ادامه اظهار داشت: اگرچه اقدام سازمان اسناد و کتابخانه ملی برای پیاده‌سازی استاندارد آردی‌اِی می‌توانست بهترین رخداد باشد، آغاز این مهم توسط دو کتابخانه‌ دانشگاهی (شهید بهشتی و علامه طباطبائی)، و ساخت پروفایل کاربردی فراداده‌ای مبتنی بر استاندارد محتوایی جدید، و متناسب با نیازهای بافت دانشگاهی اجتناب‌ناپذیر است. زیرا هر بافت اطلاعاتی (در اینجا دانشگاهی) دارای ویژگی‌ها و نیازهای بومی و محلی ویژه است که باید همخوان با آنها از استانداردهای ملی و بین‌المللی استفاده نمود.

 وی همچنین با تأکید بر احساس تعلق خاطر و عِرق کارگروه به مرکز اسناد و کتابخانه ملی کشور، آمادگی کارگروه را برای به اشتراک‌گذاری تجربه با این کتابخانه ابراز کرد.

رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه مباحث مرتبط با همخوانی استاندارد آردی‌ا‌ِی با مدل مفهومی ال‌آر‌اِم، به توضیح تفاوت‌هایی در دامنه پوششی موجودیت شخص (Person) در این دو استاندارد، و تبیین موجودیت نام‌نما (Nomen) و ارتباط آن با دیگر موجودیت‌ها پرداخت.

وی اظهار داشت: ال‌آراِم که از ادغام مدل‌های مفهومی خانواده اف‌آر (FRBR, FRAD و FRSAD) تدوین شده است، موجودیت شخص را از موجودیت‌های گروه مسئولیت اف‌آر‌بی‌آر گرفته است(An indi vidual human being)،در حالی که منشاً موجودیت شخص در آردی‌اِی الگوی فراد بود، که دامنه گسترده‌تری را شامل می‌شد. در الگوی فراد موجودیت شخص، موجودیت‌های غیرانسانی را نیز پوشش می‌داد. بنابراین در ویرایش سال 2015 آردی‌اِی، دامنه مفهومی موجودیت شخص عوامل غیرانسانی را نیز شامل می‌شد. این در حالی است که از سال 2013، این مهم به استاندارد آردی‌اِی هشدار داده شده بود. از این رو، پس از همخوانی آردی‌اِی با مدل ال‌آراِم، موجودیت‌های غیرانسانی از دامنه موجودیت شخص خارج شده، و به شکل نمونه‌هایی (اشیایی) از موجودیت نام‌نما توصیف می‌شوند، و تنها نام آنها در استاندارد مد نظر قرار می‌گیرد.

در ادامه دکتر طاهری به موجودیت نام‌نما پرداخت و گفت: نام‌نما از جمله موجودیت‌هایی است که پس از همخوانی با مدل ال‌آراِم به آردی‌اِی افزوده شد. نام‌نما، به منزله یک موجودیت مستقل، به طور مجزا قابلیت توصیف دارد، و با تمامی موجودیت‌ها مرتبط است، چون هر موجودیتی دارای نام است. در سیستم‌های نرم‌افزاری کتابخانه‌ای که هم اکنون در کتابخانه‌های ما استفاده می‌شود، به پیروی از استانداردهای فراداده‌ای چون مارک و محتوایی چون قواعد فهرستنویسی انگلو-امریکن، و طراحی بر مبنای مدل داده‌ای رابطه‌ای، مصادیق موجودیت‌های کتابشناختی (WEMI) مانند کتاب‌ها در پایگاه فراداده‌ای، و موجودیت‌های شخص و سازمان برای ایجاد انسجام و یکدستی در بایگانی‌های مستند ذخیره شده، و بین آنها پیوند برقرار می‌شود.

وی افزود: آردی‌اِی که رویکردی شئ-گرا دارد، برای تمامی موجودیت‌ها از جمله برای نام‌نما که به عنوان یک موجودیت مستقل خود دارای صفات ( ویژگی‌ها و رابطه‌ها) است، رهنمودها و دستورالعمل‌هایی ارائه می‌دهد. بر این اساس، مستندات (داده‌های مستند)، در اصل پیشینه‌های فراداده‌ای برای توصیف موجودیت‌ نام‌نما بوده و از نمونه‌های (instances) آن موجودیت به شمار می‌روند که خود شامل مستند موضوعات، نام اشخاص حقیقی و حقوقی، نام‌های جغرافیایی، عناوین و جز آنها هستند. حال نکته حائز اهمیت این است، که در آردی‌اِی، به پیروی از اِل‌آر‌اِم نام‌های اشخاص، سازمان‌ها، عناوین منابع و مانند آنها موجودیت‌های مستقلی از خود اشخاص، سازمان‌ها، عناوین منابع و نظیر آنها قلمداد می‌شوند. این در حالی است که پیشتر، پایگاه‌های مستند تمایزی بین شخص و نام شخص قائل نبودند. به عبارت دیگر، نام تنها یکی از صفات موجودیت‌های آردی‌اِی است که با ایجاد موجودیت نام‌نما به رابطه تبدیل شده است. یک شخص با موجودیت‌های دیگری مانند دوره زمانی (Time-span) و سازمان، از طریق صفاتی چون تاریخ تولد و وفات، وابستگی سازمانی و شبیه آنها پیوند می‌یابد. به عنوان نمونه، پیشینه مستندی که برای یک نام جغرافیایی در پایگاه مستند مرتبط ساخته شده است، تنها نام آن مکان جغرافیایی را توصیف می‌کند، و دیگر ویژگی‌ها و روابط آن مکان را در بر نمی‌گیرد. بنابراین در طراحی و توسعه نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای و مدیریت محتوای جدید، بر پایه استاندارد آردی‌اِی، و در اصل اِل‌آراِم، باید این مسئله بسیار مهم مورد توجه قرار گرفته، بایگانی‌های مستند را به مثابه موجودیت نام‌نما قلمداد نموده، و به توصیف موجودیت‌هایی چون شخص و سازمان به طور جداگانه و مستقل بپردازیم. ادامه این مبحث در جلسه بیست و یکم کارگاه توضیح داده خواهد شد.

لازم به ذکر است، فایل دیداری کارگاه از طریق صفحه وب کارگروه برای علاقمندان حوزه سازماندهی در دسترس  است.