«اگر شبی از شب های زمستان مسافری»؛ زندگی انسان ها به واسطه ادبیات

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی فرهنگسرای اندیشه، در این جلسه، که یکشنبه 12 آذر با حضور  امیرعلی نجومیان، منتقد ادبی انجام شد، مفاهیم ارتباط نویسنده با خواننده، خواننده با نویسنده و بینامتنیت و به طور کلی پرسش های اصلی فلسفه ادبیات همراه با خوانش بخش های از کتاب ایتالو کالوینو، نویسنده ایتالیایی انجام شد.

امیر علی نجومیان ضمن بیان این که از میان نویسندگان ایتالیایی، آثار کالوینو بیشترین ترجمه به زبان های مختلف صورت گرفته، او را نویسنده ای فلسفی خواند و بیان کرد که نگاه کالوینو به رمان، بسیار پیچیده و متنوع است.

این منتقد، با تصویر کردن ساختار کتاب ادامه داد:"رمان شبی از شب های زمستان مسافری، دارای 10 و 12 فصل موازی است. 12 فصل در مورد خوانندگانی که با مسائل مربوط به کتاب و خواندن آن مواجه می شوند، و 10 فصل نیز شامل شروع 10 رمان مجزا است که در نقطه اوج قطع می شوند. رمان اگر شبی از شب های زمستان مسافری سبک متفاوتی دارد که به آن رمان دایره المعارفی می گویند و شاید به جز اولیس جیمز جویس نمونه دیگری نداشته باشد."

او با خواندن سطرهای آغازین کتاب، خلاصه ای از داستان اصلی را تعریف کرد و گفت:"در چنین کتاب هایی، داستان هایی مجزا و تو در تو، در  frame story، یا داستان اصلی، رخ می دهند. کالوینو خود در مورد نوشتن این کتاب می نویسد که این رمانی است که از اشتیاق خواندن داستانی زاده شده که کمبودش در ادبیات جهان را حس می کرده و این یک نشانه یک نویسنده خوب است."

 نجومیان کتاب «اگر شبی از شب های زمستان مسافری » را کتابی در مورد تجربه خواندن ادبیات توصیف کرد و گفت از نظر کالوینو، بهترین خواننده کسی است که کتاب را صرفا برای خواندن می خواند و نه برای یافتن تایید برای آن چه که از پیش می داند.

او سپس به مفهوم خواندن پرداخت و توضیح داد: عمل خواندن نوعی گوش کردن به صدای دیگری است و جایی است که others در مقابل self پدیدار می شود. ادبیات به انسان مدارا یاد می دهد؛ به گونه ای که به او امکان می دهد وارد دنیای دیگران شده، بتواند به آن ها نیز حق بدهد. تا وقتی self هستی و به others نرسیده ای، نمی توانی با دیگران مدارا داشته باشی. اگر بخواهیم به زندگی نگاه کنیم نیز متوجه می شویم خواندن همان رابطه برقرار کردن با دیگری است و خوانندگان یک کتاب، با یکدیگر احساس مشترکی پیدا می کنند.

این منتقد ادبی ضمن خواندن آخرین پاراگراف کتاب تاکید کرد: بین دو خواننده داستان ارتباطی ایجاد شده که به ازدواج منجر می شود؛ در واقع، ادبیات باعث پیوند ما به دیگران می شود.

او در ادامه، با خواند بخشی از کتاب، به دیدگاه منتقدانه کالوینو اشاره کرد که معتقد است منتقدان ادبی، مجموعه ای از مفاهیم فلسفی، روان شناختی، زبان شناسی و... را وارد داستان کرده، و خوانش آن را با واسطه می کنند. نجومیان در این مورد توضیح داد که خواندن بی واسطه به دلیل تمام تجارب زیسته ای که افراد وارد خواندن متن مورد مطالعه خود می کنند وجود ندارد.

نجومیان هم چنین گفت که کتاب شبی از شب های... سراسر طنز و شوخی است و در مورد کامپیوترها، که در سال نگارش رمان، یعنی سال 1979 به تازگی در حال اشاعه بودند سئوالی را مطرح می کند: آیا می توان دستگاهی برای خواندن اطلاعات اصلی یک کتاب داشت؟ و به شکل طعنه آمیزی و مانند بورخس پیش گویانه ای، به این سئوال خود پاسخ می دهد.

او ادامه داد: کالوینو معتقد است ورود ما به دنیای داستان، ورود ما به دنیایی دیگر است، به طوری که می گوید شاید سخت ترین بخش داستان این است که چگونه آن را شروع کنیم؟ این نویسنده ایتالیایی عقیده دارد کتاب باید معادل دنیایی نانوشته باشد که با ورود به آن، به حوزه ممکن ها وارد می شویم.

این منتقد ادبی سپس به توضیح مفهوم بینامتنیت در ادبیات پرداخت و گفت:"ایتالو کالوینو اعتقاد دارد کتاب هایی که نوشته است دیگر از آن او نیست؛ کتاب ها به محض نوشته شدن در رابطه بینامتنیت قرار می گیرند و از کنترل نویسنده خارج می شوند. هیچ کتابی در خلا نوشته نمی شود، بلکه در ارتباط با سایر کتاب ها شکل می گیرد."

او در ادامه گفت هرچند کالوینو می نویسد که خوانندگان زالوی نویسنده هستند، با اشاره به دکارت  بیان می کند من می خوانم، پس نوشته شد، که بدین معناست که تنها با وجود خواننده است که متن معنا پیدا می کند.

نجومیان با توضیح روند شکل گیری بینامتنیت، در مورد این موضوع در مورد خوانندگان یک کتاب گفت: حتی در خواندن نیز به شکل بینامتنی می خوانیم؛ به شکلی که هر خواننده بر اساس توانش ادبی خود یک متن را می خواند."

 این منتقد با اشاره به پست مدرنیسم بیان کرد که در رمان های کلاسیک، کلیت و احتمالات ناممکن به تصویر کشیده می شدند، اما در پست مدرنیسم، داستان ها به روایت های ناتمام و اتفاقاتی که در زندگی واقعی پیش می آیند می پردازند.

او در ادامه به معرفی سبک نویسندگی Oulipo در فرانسه پرداخت که با قرار دادن محدودیت های خود خواسته ای در آثارشان، معتقد بودند خلاقیت بیشتری را در بستر این محدودیت و سانسور خواهند یافت و کالوینو، که خود از نویسندگان این سبک به شمار می رود در کتاب شبی از  نیز از چنین شیوه ای برای نوشتن استفاده کرده است.

امیرعلی نجومیان در انتها نتیجه گیری کرد: تمام حرف هایی که در مورد ایتالو کالوینو زده شد برای او تنها منحصر به ادبیات نیست، بلکه در زندگی واقعی، ارتباط با دیگری و رابطه عاشقانه وجود دارد. کتاب "اگر شبی از..."  کتابی است در مورد زندگی انسان ها به واسطه کتاب و ادبیات.