نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نهادی تحول‌آفرین در حوزه فرهنگ کتاب و کتابخوانی

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست مدیران کل کتابخانه‌های عمومی، یکشنبه 2 اردیبهشت ماه با حضور دکتر سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، حجت الاسلام و المسلمین حبیب رضا ارزانی، دبیر ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، به همراه معاونان، مشاوران و مدیران کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در تالار باغ زیبای تهران برگزار شد.

 کتابخانه مبدأ تمدن‌سازی اسلامی

دکتر سید عباس صالحی در این نشست با تبریک اعیاد شعبانیه، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور را دارای ظرفیت و فرصت‌هایی کم‌بدیل در حوزه فرهنگ دانست و گفت: در وهله اول اینکه موضوعی مقدس، به نام کتاب و کتابخوانی محور فعالیت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور قرار گرفته که خود اهمیتی ویژه به فعالیت‌های این نهاد بخشیده؛ چراکه کتاب در فرهنگ دینی و ملی ما از ارزش و اهمیتی خاص برخوردار است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این باره گفت: با توجه به مطالعاتی که در تاریخ تمدن‌ها داشته‌ام، تمدن اسلامی ما ویژگی خاصی دارد و آن این است که جامعه‌سازی آن از مسجد و تمدن‌سازی آن از کتابخانه آغاز می‌شود. کتابخانه مبدأ تمدن‌سازی اسلامی است و شاید همچنان بتوان با این نگاه حرکت کرد که اگر بخواهیم تمدن سازی اسلامی را پیش ببریم، همچنان این کتابخانه‌ها هستند که می‌توانند پیشران جریان تمدن‌سازی باشند.

وی درباره دیگر فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، گفت: تعداد 3 هزار و 400 کتابخانه عمومی اعم از نهادی و مشارکتی در کشور با بیش از یک میلیون متر مربع، شبکه‌ای وسیع در اختیار بخش فرهنگی کشور قرار داده است که عملا خود یک جریان نهادی وسیع به لحاظ وسعت و مساحت ایجاد کرده است. از سوی دیگر گستره این مجموعه از لحاظ سرزمینی در روستاها، شهرها و استان‌های سراسر کشور باعث شده تا نهاد در جای جای کشور، دارای پایگاه‌های فرهنگی بالفعل و بالقوه برای آینده باشد.

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ تحول آفرین  در حوزه فرهنگ

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: این امکانات در کنار جمع کتابداران به عنوان منابع انسانی فرهنگی، فرصتی برای نهاد کتابخانه‌ها عمومی کشور ایجاد کرده که در مسیر ارتقاء کمی و کیفی کتابخوانی در کشور، خود را به عنوان یک نهاد تحول‌آفرین در حوزه فرهنگ معرفی کند. شما می‌توانید به فعالیت‌های مجموعه خود به عنوان یک کار روزمره نگاه کنید و یا از سوی دیگر با نگاه یک نهاد تحول آفرین که در حوزه فرهنگ، بیش از آنچه امروز هست و می‌تواند در افق نزدیک به آن دست یابد، به عنوان یک نهاد پیشران فرهنگی موثر در عرصه کلان تمدن کشور به آن نگاه کرد.

صالحی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در دوره اخیر اقدامات انصافا موثری انجام داده که باید به آن به عنوان راه رفته توجه داشت و از همه کسانی که عامل این راه رفته بوده‌اند، مانند جناب آقای مختارپور، هیأت امنای محترم ، مدیران ارشد سازمانی تا کتابدارانی که در صف مقدم فعالیت‌ها بوده‌اند، باید سپاسگزار بود. فضای منابع مالی نهاد و ایجاد منابع پایدار اتفاق مهمی در این دوره بود و اقدامات عمرانی که به در پی آن رخ داد، به افتتاح بیش از 107 کتابخانه عمومی منجر شد. همچنین توجه به گروه‌های خاص مانند نابینایان در ارائه خدمات، ارتقاء سطح معیشتی کتابداران و ایجاد ارتباط نزدیک میان کتابداران و مدیران ارشد نهاد از جمله این اتفاقات بود.

صالحی در ادامه این نشست، در جمع مدیران کل کتابخانه‌های عمومی کشور به بیان نکاتی در جهت دست‌یابی به اهداف نهاد پرداخت و گفت: توجه به برخی نکات در سه حوزه «برنامه‌ای»، «مدیریتی» و «منابع مالی پایدار» می‌تواند نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور را به عنوان یک نهاد موثر و پیشران فرهنگی و تمدن‌سازی مطرح کند. گرچه ممکن است برخی از این نکات برای دوستان تازه نباشد، اما به عنوان طرح مجدد موضوع بیان می‌کنم. ابتدا در حوزه برنامه‌ای باید فکر کنیم که چطور می‌توانیم به توسعه کمی و کیفی کتابخوانی از طریق نهاد بپردازیم. این موضوع همواره از دغدغه‌های اصلی مدیران نهاد بوده که می‌تواند با توجه به نکاتی جدید قابل تعقیب باشد. بر این اساس ما انتظار داریم که نهاد به عنوان ستاد تخصصی در این حوزه با طرح‌های مطالعاتی و ایده‌پردازی نسبت به ارائه طرح‌هایی جامع اقدام کند.

در مسیر تبدل به یک پیشران فرهنگی موثر

وی افزود: همچنین باید به این موضوع فکر کنیم که چطور می‌توانیم کتابخانه را به یک فرهنگسرا و یک باشگاه کتابخوانی چند رسانه‌ای تبدیل کنیم. برای این هدف ما باید از تمام ظرفیت‌های موجود در کتابخانه‌های استفاده حداکثری و همچنین استفاده همزمان داشته باشیم تا این مراکز محل رفت و آمد مردم باشد که این اتفاق فارغ از بخشنامه‌ها اداری به مدیران با انگیزه نیاز دارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین به برنامه کتابخانه‌ها در حوزه کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت:  ما اگر کودک کتابخوان داشته باشیم به جامعه کتابخوان دست میابیم. بر این اساس ما باید سهم کودکان و نوجوانان را از کتابخانه‌ها ارتقاء دهیم و برای آن مدل‌های جدید ارائه کنیم. مدل‌هایی که در آن توجه به نسل جدید و نقش فضای مجازی در زندگی این قشر به صورت جدی بررسی شود.

صالحی همچنین به بیان توصیه‌های در حوزه مدیریتی پرداخت و گفت: استفاده حداکثری از طرح‌های درون سازمانی و برون سازمانی، جدب ایده‌ها، تشکیل بانک ایده و بکارگیری آنها نیز از نکاتی است که مدیران کل در استان‌ها باید به آن توجه جدی داشته باشند تا به این سمت برویم که هیچ ایده‌ای نباشد که دیده نشده باشد، هیچ ایده‌ دیده شده‌ای نباشد که بررسی نشده باشد و هیچ ایده بررسی شده‌ای نباشد که در مسیر تحقق قرار نگرفته باشد.

وی همچنین هم‌افزایی میان دستگاه‌ها مختلف در وزارت ارشاد باسایر نهادها را یکی از مسائل مورد توجه در وزارت متبوع خود عنوان کرد و گفت: من از مدیران کل استانی نهاد این انتظار را دارم که فضای همکاری برای هم‌افزایی با سایر دستگاه‌ها و نهادها را در استان خود ایجاد کنند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه درباره حوزه «منابع مالی» در نهاد نیز گفت: همه ما به عنوان اعضای یک خانواده بزرگ باید برای جذب منابع مالی پایدار برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تلاش کنیم و از تمامی ظرفیت‌های مالی موجود در استان اعم از منابع عمومی، خیران و غیره برای تقویت کتابخانه‌های عمومی استفاده کنیم و به این کار افتخار کنیم تا از این جهت بتوانیم پروژه‌های نیمه کاره نهاد را به اتمام نزدیک کنیم.

صالحی تأکید کرد: بر این اساس معتقدم که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای تبدیل به یک نهاد پیشران فرهنگی، باید از برنامه خوب، مدیریت خوب و منابع مالی پایدار بهره‌مند باشد که این موضع نیازمند تلاش مضاعف همه مدیران در استان‌های مختلف خواهد بود.

 دوران شکوفایی نهاد به روایت اسناد و مدارک موجود

 علیرضا مختارپور نیز در این نشست با اشاره به روند فعالیت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سال‌های اخیر، عنوان کرد: به شهادت اسناد و مدارک و اطلاعات موجود، دوره دولت یازدهم و دولت فعلی، دوران شکوفایی و تعالی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بوده است و دلایل مختلفی از جمله دلایل ساختاری تا دلایل عملکردی برای اثبات این ادعا وجود دارد.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این باره توضیح داد: تا پیش از دولت یازدهم در میان اعضای هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی، استادان رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی جایی نداشتند، اما در 2 دوره اخیر این امر محقق شد و حضور این استادان در هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی تأثیرات مهمی در حرکت نهاد به سمت اهداف خود داشته است.

وی ادامه داد: قانونی کردن الزام شهرداری‌های کشور به پرداخت نیم‌درصد از درآمدهای خود که در ادامه به عنوان ماده 64 تحقق پیدا کرد، ارتقاء سطح معیشتی کتابداران و کارکنان نهاد، تصویب ساختار تشکیلاتی نهاد برای اولین بار در تمام سطوح، تصویب آیین نامه استخدامی نهاد و همچنین گسترش فعالیت‌های فرهنگی نهاد از جمله ثمرات حضور این عزیزان در هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی بوده است.

حمایت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از حوزه کتاب و کتابخوانی

 مختارپور در ادامه به حمایت‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از حوزه کتاب و کتابخانه‌ها اشاره کرد و گفت: علاوه بر حضور این استادان، حضور جناب آقای دکتر صالحی به عنوان عضو حقیقی در هیأت امنای دوره گذشته به پیشرفت برنامه‌های نهاد کمک شایانی کردند. همچنین در دوره اخیر و زمان وزارت ایشان نیز اتفاقات مهم و موثری در سطح وزارت ارشاد و سازمان‌ها و نهادهای مربوطه صورت گرفت که به عنوان نمونه می‌توان به هم‌افزایی میان معاونت‌ها و سازمان‌های مختلف وزارت ارشاد اسلامی اشاره کرد که بدون شک آثار بسیار خوبی را در پی خواهد داشت.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اثر بخشی بیشتر مصوبات شورای فرهنگ عمومی را از جمله ثمرات حضور جناب آقای دکتر صالحی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان کرد و گفت: برخلاف سال‌های گذشته که مصوبات شورای فرهنگ عمومی بیشتر به برخی توصیه‌ها منجر می‌شد، در دوره جدید به بررسی محتوایی دقیق موضوعات مهم و رسیدن به مصوباتی مهم انجامید که مصوبه این شورا درباره ترویج کتاب و کتابخانه‌ها یکی از نمونه‌های بارز آن است.

وی تصریح کرد: این نشانه‌ها حاکی از آن است که مسیر فعالیت‌های نهاد رو به گسترش، پیشرفت و تعالی است و بنده نیز بسیار خوشبین هستم که با راهنمایی‌ها و مدیریت دقیق فرهنگی جناب آقای دکتر صالحی، ان‌شاالله سطح فرهنگی و مسائل مربوط به حوزه کتاب و کتابخوانی جدی‌تر و اثربخش‌تر دنبال شود.

ضرورت «مدل‌سازی» در فعالیت‌های ترویجی کتابخوانی

 حجت الاسلام و المسلمین دکترحبیب رضا ارزانی، دبیر ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، با اشاره به فعالیت ۲۵ ساله ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد با داشتن ۱۴ هزار کتابخانه در مساجد کشور، گفت: امروز در کشور با کتابخانه‌های مختلف با استانداردها و ضوابط مختلف روبه‌رو هستیم؛ ما در بیست و ششمین سال فعالیت‌مان از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور می‌خواهیم تا استانداردهای کتابخانه‌ای را برای ما تعریف کنید تا بتوانیم با یک سیستم استاندارد یکپارچه در حوزه کتابخانه‌ها فعالیت کنیم.

دبیر ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور در ادامه با انتقاد از کسانی که میزان بودجه فرهنگی کشور را اندک می‌دانند، اظهار کرد: میزان بودجه فرهنگی کشور ما در مقایسه با بسیاری از کشورهای سرشناس در حوزه فرهنگ خوب است اما برخی اشکالات در حوزه مدیریتی مانند موازی‌کاری و نداشتن استراتژی مناسب میزان بهره‌وری ما در این حوزه را کاهش داده است.

ارزانی در ادامه ابلاغ، اقناع، سبک‌سازی و سیره‌سازی را از راهکارهای مهم تبلیغی عنوان کرد و گفت: در میان راهکارهای مختلف برای تبلیغ و ترویج کتابخوانی «سبک‌سازی» را یکی از راهکارهای مهم و موثر است. شهید مطهری در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی فرمودند روش سنتی موعظه خوب است اما باید به دنبال روش‌های نو بود.

وی افزود: ما در حوزه سبک سازی و برنامه‌ریزی باید مواردی چون انعطاف، انضمامی و تجربی ‌بودن، ساختاری بودن، مردمی ‌بودن، مشارکت داوطلبانه، واقع‌گرایی، انطباق با وجدان عمومی جامعه، آینده‌نگاری، محدود نشدن به قلمرو ملی، بخشی از سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه بودن، توجه به تنوع فرهنگی، اولویت‌گذاری، توجه به اجماع و نظرات جمعی و بر اساس یک الگو و رویکرد فرهنگی کلان بود را در نطر بگیریم.

دبیر ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، افزود: ترویج ارزش‌های درست از جمله فرهنگ کتابخوانی نیازمند الگوهای جذاب است به طوری که ذهن افراد را به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه با کتاب و مطالعه پیوند بزند. ما در حوزه‌های گوناگون به ویژه فرهنگ، نیازمند هم‌اندیشی و اشتراک‌گذاری نظرات و باورهای مختلف هستیم زیرا اطلاع از نظرات دیگران موجب هم‌افزایی کارها و برنامه‌ها می‌شود.