تفکر انجمنی؛ ضرورتی انکارناپذیر برای ارتقاء حرفه

 (لیزنا: گاهی دور گاهی نزدیک ۲۳4): حسن مقدس زاده،دبیر انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران- شاخه فارس: انجمن ها به منزله جلوه ای از مشارکت مردمی از جمله نهادهای اجتماعی هستند که در راستای تحقق بخشیدن به خواست گروهی از افراد که در زمینه ای خاص دارای آرمان ها، هدف ها، علائق و منافع مشترک می باشند شکل می گیرند (سوهانیان حقیقی، 1384). انجمن های علمی سازمان هایی هستند که جهت ترویج یک رشته یا حرفه علمی و یا گروهی از رشته ها و حرفه های علمی مرتبط برپا شده و شکل گرفته است. در واقع می توان گفت که انجمن های علمی با هموار کردن مسیر رشد، امکان بالندگی و ارتقاء را برای اعضاء خود هموار نموده و حلقه واسطی هستند میان تک تک افراد عضو جامعه با بیرون از آن حرفه و علم. بدیهی است برای ادامه حیات و فعالیت اثربخش این انجمن ها اقداماتی باید صورت گیرد. از آنجایی که انجمن های علمی سازمان هایی مردم نهاد هستند و اکثر فعالیت اعضای آن به صورت داوطلبانه صورت گرفته و در ایران از حمایت های مستقیم دولتی و اختصاص بودجه ای درخور به دور هستند، فعالیت و موفقیت آن ها نیازمند تفکر و فلسفه ای است که در اینجا آن را تفکر انجمنی می نامیم.

یکی از این انجمن های علمی، انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران است که در سال 1379، پس از گذشت بیست سال از انحلال آن، دوباره فعالیت خود را آغاز کرده و تاکنون توانسته منشاء اثرات زیادی در حرفه گردد. لذا در این مبحث از دید انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران به مسئله تفکر انجمنی می پردازیم. می توان به تفکر انجمنی از محضرها و جنبه های سه گانه ذیل نگریست:

-   سازمان های مرتبط با انجمن (کتابخانه های عمومی، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاه ها و کتابخانه های دانشگاهی، شهرداری ها و کتابخانه های شهرداری، کتابخانه های تخصصی و ...)؛

-   اساتید، حرفه مندان و دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی به عنوان جامعه هدف؛

-  اعضای هیئت مدیره انجمن.

سازمان ها و نهادهای مختلف

یکی از صاحبنظران، کشت و پرورش نوعی از کاکتوس را با تأسیس و تکامل یک انجمن تخصصی مقایسه کرده است. برای رشد و بقای این کاکتوس باید آن را در سایه درخت دیگری پرورش داد. این کاکتوس 25 سال زمان نیاز دارد تا یک متر رشد کند. 75 سال زمان برای رویش نخستین شاخه و 100سال زمان برای رشد کامل کاکتوس نیاز است تا ارتفاع آن به 25 متر و وزن آن به 10 تن برسد. این کاکتوس کامل شده و می تواند 250 سال عمر کند (پریرخ و شریف، 1389). در واقع تأسیس و تشکیل انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران تا رسیدن به مرحله رشد، مثل این کاکتوس به زمانی طولانی، تلاشی پیگیر و حمایت سازمان ها و موسسات بزرگ نیازمند است. اگر حمایت سازمان های مرتبط از انجمن صورت نگیرد، بدیهی است که انجمن نیز نمی تواند به اهداف عالیه خود دست یابد. لذا سازمان هایی که به طور مستقیم و غیرمستقیم درگیر فعالیت های حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی هستند باید پیوسته حمایت های مادی و معنوی خود را از انجمن انجام دهند.

اساتید، حرفه مندان و دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی

اساتید، حرفه مندان و دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی به عنوان جامعه هدف انجمن نقشی بسیار اساسی در ارتقاء انجمن دارند، آن ها می توانند از طرق زیر از انجمن حمایت نمایند:

-  شرکت فعال در کارگاه ها، همایش ها و سایر فعالیت های انجمن.

-   خود را با انجمن یکی دانستن و تلاش جهت اعتلای انجمن، چرا که اعتلای انجمن حرفه ای به معنی اعتلای حرفه و حرفه مندان آن است.

-   مرجع دانستن انجمن در فعالیت های علمی و حرفه ای.

-  تلاش در برقراری ارتباط انجمن با سازمان مطبوع خود.

-   تلاش در جهت تشویق سایر همکاران و دانشجویان جهت شرکت در فعالیت های انجمن و حمایت از این فعالیت ها.

-   نگاهی نقادانه به انجمن و فعالیت های آن و نقد آن ها به صورت منصفانه.

-   ارائه ایده های نو برای انجام فعالیت های سازنده و جدید به هیئت مدیره انجمن.

اعضای هیئت مدیره انجمن

 اعضای هیئت مدیره انجمن به عنوان سیاستگزاران و عوامل اجرایی فعالیت ها و سیاست های انجمن باید دارای ویژگی ها و باورهای ذیل باشند تا بتوان گفت تفکر انجمنی بر آن ها حاکم است:  

-    انجمن در رأس اولویت های کاری و باورها.

-   دارای ایده های خلاقانه جهت توسعه و بهبود زیرساخت های لازم.

-  روابط عمومی قوی.

-    تلاش جهت ایجاد و حفظ همبستگی و انسجام بخشیدن به جامعه حرفه ای.

-    اشراف به مبانی نظری و عملی حرفه (دانش فنی).

-   توانایی برقراری ارتباط با سازمان ها جهت معرفی انجمن و رسالت هایش.

-   توانایی بالابردن احساس مشارکت حرفه ای در اعضاء.

-   توانایی بالابردن احساس مسئولیت حرفه ای در کل حرفه.

-   توانایی جلب مشارکت پیشکسوتان و شخصیت های بانفوذ حرفه برای همفکری و همکاری.

-    توانایی برقراری ارتباط نزدیک با اعضای جوان (کتابداران شاغل و دانشجویان) و توجیه تفکر انجمنی.

-   توانایی درگیر کردن همه اعضاء در نظرسنجی ها و مشارکت ها.

-    اعتقاد و باور به خرد جمعی و توانایی برجسته کردن آن در ذهن اعضای انجمن.

-   اجتناب از منافع شخصی و توجه به منافع جمعی و حرفه ای.

-    عشق و علاقه به حرفه و آبادانی میهن اسلامی.  

در جامعه مدنی و توسعه یافته تنها راه توسعه پایدار، اعتماد به مردم و نهادهای مردمی است. انجمن هایی که به ضرورت و نه به مصلحت توسط علاقمندان و عاشقان عرصه های فرهنگی، اجتماعی و علمی تشکیل می شوند و با خلاقیت و باور و به صورت داوطلبانه و بدون بروکراسی جانکاه، تعالی بخش جامعه می شوند؛ انجمن هایی که به صورت علمی و تخصصی و با علاقه و عشق سامان می یابند و به دنبال تأثیرگذاری هستد نه گزارش دهی. این انجمن ها در صورتیکه از آسیب های دولتی شدن، بروکراتیک شدن، کارنامه ای شدن، حسادت ها، نام جویی ها و عدم تحمل دیدگاه های انتقادی اعضاء مصون بمانند، مهم ترین رکن توسعه فرهنگی و اجتماعی کشور خواهند بود. به زبان دیگر در صورتیکه تفکر انجمنی که به دور از نگاه شخصی به مسائل است و به هیچ وجه منافع فردی را در نظر نداشته، بلکه منافع جمعی و حرفه ای را سرلوحه کار خود قرار می دهد؛ بر انجمن های علمی و حرفه ای حاکم باشد، می توان انتظار داشت انجمن علمی و در نتیجه حرفه پیشرفت و ترقی نماید.

منابع:

پریرخ، مهری و شریف، عاطفه (1389). پژوهشی پیرامون تدوین برنامه راهبردی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران. 29، 55-84.

سوهانیان حقیقی، محمد (1384). مطالعه و نظرسنجی درباره عملکرد و نقش انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران (دوره نخست 1379-1382)، پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.