میزگرد «برای دانش آموختگان چه پاسخی داریم؟» برگزار شد

تجربه، سابقه، برخوردها و شناخت بیشتر منجر به پیدا کردن راه حل­های مناسب می ­شود

به گزارش خبرنگار لیزنا، سید ابراهیم عمرانی، دبیر کمیته همایش ­های انجمن کتابداری و اطلاع رسانی مقدمه­ای از برگزاری میزگرد بیان کرد و گفت: این نشست به دنباله نشست ­های مرتبط با اولین کنگره متخصصان علم اطلاعات و دانش ­شناسی برگزار می ­شود. در آنجا بحث ­های مهم و نکات خوبی گفته شد، هرچند که لحن صحبت ­ها به سمت خاصی تمایل داشت، اما با دقت در تمامی مطالب می ­توان گفت مشکل در اتفاقاتی است که در نظام آموزش عالی کشور می ­افتد، نه شخص یا مسئول خاصی.

وی ادامه داد: مشکل مختص فارغ­ التحصیلان رشته ما فقط نیست. در بین دانشجویان، افراد قوی و ضعیف وجود دارد، برخی تلاش بیشتر دارند و برخی جهت وقت گذرانی دانشگاه را انتخاب کرده ­اند، همچنین اساتید دانشگاهها نیز در این شرایط آسیب ­­پذیرند و در آخر پایان­نامه­ ها در مواردی تبدیل به ابزاری برای جک و سرگرمی­ می شوند.

عمرانی افزود: واقعیت این است که تجربه، سابقه، برخوردها و شناخت بیشتر منجر به پیدا کردن راه حل ­های مناسب می­ شود. مسائل و مشکلاتی وجود دارد که مرتبط با وزارت علوم است ولی قطعاً مسائلی هم یافت می ­شود که جهت حل آن دانشجویان و اساتید باید راهکار ارائه دهند.

سپس استادان دکتر سعید رضایی شریف آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا (س)، دکتر داریوش علیمحمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی، دکتر رحمت الله فتاحی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، دکتر نجلا حریری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم – تحقیقات تهران، دکتر عبدالحسین فرج پهلو، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، دکتر محمد حسن ­زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و دکتر احمد شعبانی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در جایگاه حضور پیدا کردند.

آیا ما به آموزش عالی نیاز داریم یا خیر؟

ابتدا بحث با سئوال محمد حسن ­زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس آغاز گردید. وی پرسید آیا ما به آموزش عالی نیاز داریم یا خیر؟ و افزود: آموزش عالی با تشکیک­ های جدید روبرو است. عده­ای معتقدند آموزش عالی تنها جهت دادن مدرک وجود دارد. در کشورهای توسعه یافته، دانشگاه­ها به عنوان کارآفرین مطرح و زمینه را برای آن محیا می ­کنند. در رشته ما مسائل متعددی وجود دارد که شاید بخشی از آن به عنوان پیامدهای فرهنگی انباشته شده، شناخته شود. بعد از جنگ تحمیلی دانشگاه ­ها به سمت نیروی انسانی دیوان سالاری گرایش پیدا کردند که با اخذ دیپلم در پست ­های سازمانی مشغول به کار می­ شدند، اما هم اکنون ما با مازاد نیرو روبرو هستیم و حدود 3 برابر نیروی انسانی موردنیاز، در دانشگاه وجود دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس درخصوص کیفیت آموزش گفت: مفهوم دانشگاه کارآفرین در غرب مطرح است. در بخش دولتی کیفیت مفهومی ندارد، اما در بخش خصوصی که طرف حساب دانشگاه کارآفرین است؛ نیاز به کیفیت بالا است. زمانی که جامعۀ هدف، پُر باشد، نیروی انسانی بی­کیفیت تربیت می گردد و به جای یک نیروی انسانی مفید، سه نیرو ارسال می ­شود. در نتیجه باید نحوه آموزش ارتقاء یابد و نگاه به سمت کارآفرینی در دانشگاه ­ها معطوف شود.

حسن ­زاده با طرح سئوالی دیگر به صحبت­ های خود پایان داد: جاهایی که به عنوان نقطه هدف هستند، چه جاهایی است؟ قبل از هر چیز نیازمند تغییر در محتوای آموزش هستیم، آیا آموزشگران ما به اندازه کافی با نیازهای روز همگام هستند؟

رشته ما توانمندی­ها و زوایایی دارد که باید به سمت کارآفرینی سوق داده شود

سپس دکتر عبدالحسین فرج  پهلو، رئیس شورای برنامه ­ریزی علم اطلاعات و دانش ­شناسی بیان کرد: نشست اگر فراگیرتر بود مطلوب ­تر بود. اما مسائل بسیار زیاد و گسترده است، بحث آموزش را از زوایای مختلف می توان بررسی کرد. تجربه من در دانشگاه شهید چمران نشان می ­دهد که در بحث ­های مطروحه به دو مسئله اشاره می ­شود: نخست بحث آینده افراد که به نظرم فراگیر است، و بحث دیگر بازار کار است که آیا دانسته ­ها با نیازهای بازار کار منطبق است؟ عمدتاً دانشجویان کارشناسی ارشد و کارشناسی با این مشکلات روبرو هستند، زیرا در مقطع دکتری شخص وارد زندگی شده است و کار هم دارد.

وی افزود: اینها، مسائل عمومی کشور است و نه خاص حرفۀ ما و اتفاقاً در گذشته ما درصد بیکاری بسیار کمتری نسبت به حال داشتیم. دستگاه­های اجرایی مملکت، دولتی یا غیر دولتی توانایی جذب را ندارند و قانون هم اجازه نمی ­دهد.

رئیس شواری برنامه ریزی، با اشاره به بحث کارآفرینی گفت: اتفاقاً رشته ما توانمندی ­ها و زوایایی دارد که باید به سمت کارآفرینی سوق داده شود. زمینه وجود دارد فقط باید فرمول ­بندی و سپس شناسایی شود. خوشبختانه در کمیته برنامه­ ریزی برنامه ­ها به­روز شدند، اما تا این برنامه­ ها به عمل دربیایند، فاصله زمانی لازم است. و البته نکته مثبت آن، اضافه شدن درس کارآفرینی به دروس رشته است.

سیاست­گذاری­ های وزارت علوم، شیوه بدون فیلترینگ آن است که منجر به ورود بی­ رویه دانشجو شده است

در ادامه دکتر نجلا حریری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم - تحقیقات تهران بیان کرد: بهتر است به دنبال معلول ­ها نباشیم و بر روی علت ­ها بحث کنیم. یکی از علت ­های که در رشته ما به طور اخص مطرح است، سیاست ­گذاری ­های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که یک شیوه آن بدون فیلترینگ است که منجر به ورود دانشجویان به عرصه آموزش می ­گردد و راه را برای ورود بی ­رویه دانشجویان باز کرده است. کما اینکه در 20 سال گذشته آزمونها پخته ­تر بود و علاوه بر آزمونهای تخصصی پیچیده، آزمونهای زبان تخصصی انگلیسی و سنجش هوش و تحلیل نیز برگزار می­ گردید.

وی افزود: اگر ترکیب قوی از دانشجویان وجود داشته باشد، کیفیت امور آموزشی و تدریس را از مدرس طلب می ­کنند و گروه آموزشی ضعیف، توان ایستادگی در چنین عرصه ­ای را ندارد. بنابراین به نظر من حرف اول را پذیرش دانشجو می ­زند و این دانشجو است که محیط آموزشی را شکل می ­هد، کما اینکه می تواند از هیئت علمی جلو هم بزند.

حریری درخصوص سازوکار جذب هیئت علمی بیان کرد: سیاست­ های وزارت علوم در این خصوص هم مخرب است. اعضای هیئت علمی بدون گذشتن از فیلترها وارد عرصه آموزشی می ­شوند و اگر اصلاح گردد، به کیفیت آموزشی کمک می شود. همچنین در شرایط ارتقاء اعضای هیئت علمی نیز، کمیت را بر کیفیت ارجح می دانند و این مسئله آموزش عالی را با چالش­ های روبرو می­سازد.

سپس دکتر سعید رضایی شریف آبادی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی و عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا (س)، ضمن تشکر و قدردانی از اعضاء کمیته و حضار بیان کرد: هر نشستی باید اثربخشی خود را داشته باشد. به نظرم این جلسه یک نوع هم اندیشی است که به پیدا کردن راه­ حلها باید منجر گردد نه یافتن مقصر.

هنوز یکپارچگی بین آموزش ­های ما به وجود نیامده است

رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی کشور ادامه داد: در واقعیت ما جزء محدود کشورهایی در دنیا هستیم که دانشگاه رفتن برایمان جنبه مرگ و زندگی دارد. در خارج از کشور پس از گذراندن دوره ­های فنی و حرفه ­ای، افراد جذب بازار کار می ­شوند. اما در اینجا هنوز یکپارچگی بین آموزش ­های ما به وجود نیامده است. نکته قابل ذکر این است که اگر کسی عاشقانه درس بخواند و این رشته (یا هر رشته ­ای دیگر) را باور داشته باشد و درک درستی از آن بدست آورد، باید زندگی دانشجویی را در پیش بگیرد و مطمئناً هم جذب بازار کار خواهد شد.

نظام­ های کلان سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... چقدر مطالعات دارند؟

در ادامه میزگرد دکتر رحمت الله فتاحی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: اگر تنها گفته شود که بازار کار وجود ندارد، این نگاه کردن از پایین است، در حالی که از سه جنبه می ­توان این مسئله را بررسی کرد؛ بالا، پایین و افقی. بررسی ما باید یک بررسی واقعی و کلان نگر باشد. در سرنوشت ما نظام ­های کلان سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... وجود دارند که سرنوشت جامعه را شکل می ­دهند. چقدر این نظام ­ها مطالعات دارند؟ جواب بنده هیچ است!

فتاحی ادامه داد: هم اکنون ما سرمایه ­گذاری خارجی نداریم، بیشترین توریست ­ها از کشورهای عربی هستند که این منطبق با سیاست ­های کلان جامعه است. در دوره ­ای مشاهده می ­شود که از 400 نفر ورودی کارشناسی دانشگاه­ ها یکباره به مرز جذب 2200 نفر دانشجو می ­رسیم، که نتیجه آن ناکارآمدی آموزش است. مسئله زمان و روندهایی که رخ داده است را باید درک کنیم و این تنها در رشته ما نیست، بلکه بایستی کلی بررسی شود.

سپس دکتر داریوش علیمحمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی بحث را با طرح چند پرسش ادامه داد: بهترین نقطه آغاز آموزش علم اطلاعات کدام است؟ بهترین مکان برای آموزش علم اطلاعات کجاست؟ بهترین ترکیب نیروی انسانی برای آموزش علم اطلاعات چه ترکیبی است؟

علیمحمدی در پاسخ به سئوالات فوق بیان کرد: طبق شواهد در خارج از کشور، تنها در 1 دانشگاه برنامه لیسانس رشته به برنامه ایران نزدیک است و 12 دانشگاه برنامه ­های لیسانس را با ماهیت فنی اجرا می­ کنند. 6 دانشگاه هم برنامه جهشی لیسانس به فوق لیسانس دارند. درخصوص مکان آموزش رشته ما، طبق شواهد، تقریباً در 60 درصد دانشگاه ­ها رشته علم اطلاعات، زیر دانشکده ­ای مستقل دارد. در 17 درصد موارد، در دانشکده روان ­شناسی و علوم تربیتی واقع شده است و البته دانشکده­ های علوم ارتباطات، فنی و مهندسی، مدیریت و هنر نیز میزبان ­های رشته ما هستند. درباره ترکیب نیروی انسانی برای آموزش علم اطلاعات، باز هم طبق شواهد می­توان گفت، 59 درصد مدرسان علم اطلاعات، دکتری این رشته را دارند، 12 درصد دکترای علوم کامپیوتر، 11 درصد دکترای علوم اجتماعی و اقتصادی، 10 درصد دکترای روانشناسی و علوم تربیتی و البته دانش آموختگان مهندسی، علوم پایه، هنر و ادبیات نیز در رتبه ­های بعدی قرار گرفته اند.

کیفیت آموزش پایین به وضعیت بد اقتصاد دامن می ­زند و بیکاری مختص رشته ما فقط نیست بلکه فراگیر است

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی صحبت ­های خود را با طرح چند پیشنهاد پایان داد و گفت: اقتصاد به مرز فروپاشی رسیده است و ما افراد اضافی داریم. کیفیت آموزش پایین به وضعیت بد اقتصاد دامن می ­زند، بیکار، فقط مختص رشته ما نیست و فراگیر است. اما پیشنهادهای بنده جهت بهبود آموزش علم اطلاعات این است که آموزش علم اطلاعات در مقطع لیسانس باید متوقف شود، باید از ظرفیت­های قانونی برای اصلاح شیوه سنجش و پذیرش دانشجویان علم اطلاعات استفاده کرد، باید سهم 40 درصدی سایر متخصصان در آموزش علم اطلاعات را به شایستگان تقدیم کنیم.

اگر جلوی بچه­ ها را برای ورود به دانشگاه­ ها بگیریم، با مشکلات روحی و روانی متعددی روبرور می ­شوند

در ادامه دکتر احمد شعبانی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان درباره هدف آموزش عالی بیان کرد: هدف آموزش عالی در چهل سال اخیر،  بر روی بحث فرهنگ، تعامل و بینش­ های نو در آموزش عالی بوده است. خواسته­ های پیشین دگرگون شده است و اگر جلوی بچه­ ها را برای ورود به دانشگاه ­ها بگیریم، با مشکلات روحی و روانی متعددی روبرور می­ شوند. برخی ایده­ها اجرایی شدنشان در کشورهای غربی جواب می­دهد مثل فرانسه وغیره.

در پایان نشست ابراهیم عمرانی به معرفی کنگره دوم متخصصان علوم اطلاعات اشاره کرد و افزود: کنگره دوم با عنوان «آزادی دسترسی به اطلاعات در حقوق شهروندی» برگزار می­ گردد و مهلت ارسال مقالات تا 10 خرداد ماه 1395 است. مقالاتی در این کنگره پذیرش می ­شوند که جنبه کاربردی، تجربی و کارکردی داشته باشد.

نشست با پرسش و پاسخ حاضران رأس ساعت 18:45 پایان یافت.

عکس از: پیروز ابراهیمی جعفری