داخلی
»مطالب کتابداری
»گفتگو
دانشگاه خوارزمی به مقالات منتشر شده در مجلات چپاولگر امتیاز نمی‌دهد
دکتر حمیدرضا جمالی مهموئی، دانشیار دانشگاه خوارزمی در گفتگو با لیزنا با اعلام این خبر افزود: معاونت آموزشی دانشگاه خوارزمی آیین‌نامه‌ای داخلی تصویب کرده است که به موجب آن به مقاله‌هایی که در مجلات چپاولگر منتشر شوند امتیازی تعلق نمی‌گیرد و نمی‌توان از آنها برای مقاصد ترفیع، ارتقاء یا گرانت استفاده کرد. مجلات منفرد چپاولگر، مجلاتی که توسط ناشران چپاولگر منتشر می‌شوند، مجلاتی که هایجک شده‌اند و نیز مجلات مندرج در سیاهه نشریات نامعتبر وزارت علوم نیز همگی شامل این آیین‌نامه می‌شوند و امتیازی دریافت نمی‌کنند.
وی افزود: این تصمیم معاونت آموزشی به پیشنهاد گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی اتخاذ شده است و خوب است که سایر گروه‌های علم اطلاعات کشور و نیز کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی از معاونان آموزشی دانشگاه خود بخواهند که چنین رویه‌ای پیش بگیرند و این مجلات را از چرخه انتشار مقاله‌های ایرانیان حذف کنند.
دکتر جمالی تصریح کرد: پژوهش‌هایی که پیشتر انجام شده نشان از شیوع بسیار زیاد انتشار مقاله‌های ایرانیان در این مجلهها دارد که هر ساله نه تنها چند میلیون دلار ارز بابت آنها از کشور خارج می‌شود، بلکه لطمه‌ای به اعتبار علمی کشور هستند.
وی در ادامه در معرفی مجله‌های چپاولگر گفت: اینها مجله‌هایی هستند که لزوماً دغدغه علمی ندارند و بدون رعایت معیارهای نشر علمی (مثل داوری دقیق، شفافیت در امور داوری و مالی، تخصصی بودن و غیره) صرفاً به دنبال سوء استفاده از الگوی «دسترسی آزاد پرداخت توسط نویسنده» برای کسب درآمد بیشتر هستند. پژوهشی بین‌المللی قبلاً نشان داده است که اکثر نویسندگان این مجلات، پژوهشگران جوان کم‌تجربه از کشورهای در حال توسعه هستند که به دلایل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی رو به انتشار مقاله در این مجلات آورده‌اند. تحقیق آزمایشی دیگری که در ساینس مگزین منتشر شد نیز نشان داد که این مجلات کمترین ارزشی برای داوری قائل نیستند. هم اکنون یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه خوارزمی بر روی نمونه‌ای از مجله‌هایی که توسط ناشران چپاولگر منتشر می‌شوند در حال انجام است که مشخص شود میزان انتشار مقاله‌های ایرانی در این مجلهها چقدر است و تا چه اندازه بار مالی برای نویسندگان داشته است.
دانشیار دانشگاه خوارزمی بیان کرد: پیشتر نیز دو پژوهش در دانشگاه خوارزمی بر روی سیاهه نشریات نامعتبر وزارت علوم انجام شده است. یکی از این پژوهش‌ها (جمالی مهموئی و جوان فر، ۱۳۹۳) که پیمایشی بر روی نویسندگان مقاله‌های نشریات این سیاهه بود نشان داد که اکثر این نویسندگان، جوان و کم تجربه هستند و آگاهی کافی برای شناخت اعتبار مجلهها ندارند. بسیاری از آنها مجله را به توصیه همکار یا استاد خود انتخاب کرده‌اند و به طور متوسط برای انتشار هر مقاله ۳۵۰ دلار هزینه پرداخت کرده اند. پژوهش دیگر (فرجی پور لاکه، ۱۳۹۳) که به بررسی مجله های این سیاهه بلک لیست پرداخت، نشان داد که از ۱۷ مؤلفه ی مربوط به مجله های معتبر ۱۳ مؤلفه در بیش از نیمی از مجلهها رعایت نشده و تنها ۴ مؤلفه در بخش زیادی از مجله ها وجود داشت. در بازه زمانی سالهای ۲۰۱۱-۲۰۱۴ تعداد ۹۶۶۵ مقاله از ایران در این مجلهها منتشر شده است و به طور تقریبی حدود ۴۲۹۸۲۰۰ دلار هزینه پرداخت شده است.
گفتنی است، علاقه مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نتایج پژوهشهای انجام شده در این زمینه می توانند به تحقیقات «حمیدرضا جمالی مهموئی، سارا جوان‌فر. ۱۳۹۳. انتشار مقاله‌های ایرانی در نشریه‌های نامعتبر: انگیزه‌ها و رویکرد نویسندگان. رهیافت. ۲۴ (۵۶): ۶۱-۷۱.» و «اعظم فرجی‌پور لاکه. (۱۳۹۳). شناسایی ویژگی‌های مشترک مجلات نامعتبر و تحلیل وضعیت انتشار مقالات ایرانی در آنها. دانشگاه خوارزمی. رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی. (مقاله آن در مجله تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی پذیرفته شده و در دست انتشار است)» مراجعه نمایند.
درست و سنجیده
خوب وزارت علوم مجلات را از لحاظ درجه علمی پژوهشی و معتبر بودن بررسی و مشخص کرده است و در خارج هم مطمئننا همین طور است چرا ما باید از این کارا بکنیم بله داوری دقیق مقاله باعث افزایش دانش در نویسنده مقاله می شود بسیار خوشحال می شویم که از دانش و تجربه شخصی داوران عزیز نهایت استفاده را ببریم داوری دقیق باعث بالا رفتن بار علمی مقاله می شود چرا ما باید این را نادیده بگیریم
زمانی که در معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه فردوسی مشهد فعالیت می کردم برای ارتقاء و ترفیع استادان، چنین کنترل هایی بر روی مجلات انجام می شد. فرایند بسیار پیچیده ای است که منجر به اعتراض اعضاء هیئت علمی نیز می شود. با این حال باید جنبه های اخلاق پژوهش را در اعضاء هیئت علمی تقویت کرد زیرا روند انتشار این مجلات قارچ گونه است و حجم انتشار آن ها روزبروز بیشتر می شود. در این حالت، کنترل بسیار سخت و شاید اعمال آن غیرممکن باشد.
به امید تبلور اخلاق در محیط های دانشگاهی و پژوهشی!