بخش فارسی کتابخانه مونیخ مصداقی برای ترویج کتاب‌های کودک فارسی در سطح بین‌المللی

لیلا (رویا) مکتبی فرد کارشناس بخش فارسی کتابخانه بین‌المللی کودکان و نوجوانان مونیخ و برگزیده بخش بین‌المللی «جشنواره مروجان کتابخوانی» است.

کتابخانه بین‌المللی کودکان مونیخ (International Youth Library) در سال ۱۹۴۹ و چهار سال پس از جنگ جهانی دوم، به همت یلا لپمن (Jella Lepman)  پایه گذاری شد و از آن پس، سال به سال گسترش یافت.

مکتبی‌فرد، دانش آموخته­ دانشگاه تهران و شهید چمران اهواز و عضو سابق هیأت علمی دانشگاه خوارزمی در رشته علم اطلاعات و دانش­‌شناسی است. او از اعضای فعال شورای کتاب کودک و  پژوهشگر آزاد ادبیات کودک و نوجوان است که از ابتدای سال ۱۳۹۶ همکاری رسمی خود را به عنوان کارشناس بخش فارسی با کتابخانه‌ بین‌المللی کودکان مونیخ آغاز کرده و در حال حاضر به عنوان کتابدار کودک در کتابخانه عمومی شهر مونیخ نیز مشغول به کار است. وی به سبب فعالیت­‌های خود در سال 1397 به عنوان برگزیده بخش بین‌الملل  پنجمین «جشنواره مروجان کتابخوانی» معرفی شد.

رویا مکتبی‌فرد در گفت و گویی با خبرنگار لیزنا در مورد فعالیت‌هایش در کتابخانه بین‌المللی کودکان و نوجوانان مونیخ و ویژگی‌های منحصر به فرد این کتابخانه توضیح داده است.

فعالیت برای ترویج کتاب‌های کودک فارسی در سطح بین‌المللی

مکتبی فرد در مورد فعالیت‌های خود در زمینه ترویج خواندن گفت: علی رغم سابقه نسبتاً طولانی و فعالیت‌هایی که در حوزه ادبیات کودک انجام داده ام  تا زمانی که در ایران زندگی می‌کردم در حوزه ترویج خواندن به طور خاص فعالیتی نداشتم ولی از زمانی که ساکن آلمان شدم و به طور مشخص از سال ۲۰۱۷ که مسئولیت بخش فارسی کتابخانه بین‌المللی مونیخ را پذیرفم با این رویکرد فعالیت خود را آغاز کردم. البته در حقیقت این رویکرد غالب در این کتابخانه است.  ما تمام فعالیت‌های خود را به نوعی در قالب تحقق هدف بزرگتر یعنی «ترویج خواندن» پیش می‌بریم.

او افزود: در حقیقت هر کسی در هر بخشی که فعالیت کند -یعنی بخش زبان‌های مختلف - سعی در معرفی و شناساندن ادبیات کودک زبان خود به جامعه بین‌الملل دارد. چنین فعالیتی در نهایت منجر به ترویج ادبیات آن کشور و شناساندن آن به ملل مختلف می‌شود. ما امیدوار هستیم که بتوانیم از این طریق به نوعی مخاطبان بیشتری را برای کتاب‌ها و ادبیات کشورهای خودمان پیدا کنیم.

وی در مورد شرکت در «جشنواره مروجان کتابخوانی» گفت: زمانی که من بخش فارسی کتابخانه کودکان مونیخ را برای جشنواره مروجان کتابخوانی معرفی کردم قصد داشتم تا آنچه را که در بخش فارسی این کتابخانه می‌گذرد به عنوان مصداقی برای ترویج خواندن و ترویج کتاب‌های کودک فارسی در سطح بین‌المللی ارائه کنم.

کارشناس بخش فارسی کتابخانه کودکان مونیخ (بزرگ‌ترین کتابخانه کودک در دنیا) در ادامه، فعالیت‌های ترویجی در این کتابخانه را که می‌تواند به عنوان الگو برای کتابخانه‌های ما تلقی شود، توضیح داد. او گفت: فعالیت‌های بسیار زیادی اینجا اتفاق می‌افتد و دقیقاً هم هدفشان این است که مخاطب‌های مختلف را به کتابخانه بکشانند و کاری کنند تا بچه‌ها به خواندن علاقه‌مند شوند.  این کتابخانه ارتباط مستقیم با تمام مدارس، مهدکودک‌ها، کودکستان‌ها و نهادهایی که به نوعی با کودکان در ارتباط هستند، دارد. در کتابخانه یک پست مشخص  برای کسی که مسئولیت این کار را بر عهده دارد تعریف شده است. او در حوزه روابط عمومی‌فعالیت می‌کند و مسئول ارتباط با مدارس، مهدکودک‌ها و تمامی موسسات مرتبط است. با هماهنگی وی بچه‌ها را برای بازدید به کتابخانه می‌آورند و او برنامه‌های مختلف مثل قصه‌خوانی، بازی، بازدید از کتابخانه، کتابخوانی، دیدار با نویسنده‌ها و غیره را ترتیب می‌دهد.  در روزها و مناسبت‌های خاص این فعالیت‌ها به صورت گسترده‌تری انجام می‌شود. برای مثال در آلمان یک روز ملی به عنوان «روز ملی روخوانی» وجود دارد که در این روز بچه‌ها جمع می‌شوند تا یک نفر برای آنها کتاب بخواند و اینجا کتاب‌هایی به زبان‌های مختلف برای بچه‌ها روخوانی می‌کنند. روخوانی یا بلندخوانی یک کتاب برای کودکان (حتا در سنینی که خودشان خواندن را یاد گرفته­اند)  یک فعالیت رایج در کتابخانه‌های آلمان محسوب می‌شود و تقریباً در تمام کتابخانه‌های کودکان اتفاق می‌افتد.

داستان‌خوانی به زبان‌های مختلف

وی افزود: در نزدیکی جشن سال نو میلادی و کریسمس برنامه ‌قصه‌گویی و کتابخوانی زمستانی برگزار می‌شود. در این رویداد کتاب‌هایی را انتخاب می‌کنند که هم نسخه آلمانی و هم نسخه‌ای به زبانی دیگر دارد. در ابتدا توضیحی در مورد داستان داده می‌شود که برای مثال این داستان از کشور ایران است و ایران در قاره آسیا قرار دارد و در روی کره یا نقشه جای ایران را نشان می‌دهند. سپس کسی که زبان مادری او ایرانی است بخشی از آن داستان را به این زبان می‌خواند و همان بخش به زبان آلمانی خوانده می‌شود. حتا اگر هیچ  فارسی‌زبانی در جمع وجود نداشته باشد این کار انجام می‌شود چرا که مقصود این است که بچه‌ها با آوا و آهنگ زبان آشنا شوند و همچنین با سبک نوشتار. به همین دلیل داستانی که انتخاب می‌کنند باید داستانی از همان کشور باشد و نه کتابی که به آن زبان ترجمه شده است. یعنی کتابی را انتخاب می‌کنند که از ابتدا به زبان فارسی، کره‌ای، انگلیسی، ژاپنی یا ... نوشته شده و سپس به آلمانی ترجمه شده است. اینجا هم بحث فرهنگ، هم بحث زبان و هم بحث داستان و فضای داستانی مطرح است.

وی گفت: در دو باری که تجربه خواندن داستان فارسی در این ایام را داشته‌ام توضیح داده شده که ما در ایران کریسمس را جشن نمی‌گیریم و برای همین داستانی که می­خوانیم ارتباطی به کریسمس ندارد اما در حال و هوای زمستانی رخ داده است. همچنین جشنی زمستانی به اسم یلدا در ایران برگزار می‌شود.

آشنایی کودکان با نویسندگان کشورهای دیگر در «جشنواره کلاغ سفید»

مکتبی فرد «جشنواره کلاغ سفید» را  به عنوان یکی دیگر از مهمترین فعالیت‌های کتابخانه در حوزه ترویج خواندن عنوان کرد و گفت: این جشنواره هر دو سال یکبار تابستان‌ها و در ماه آگوست برگزار می‌شود. به طور معمول حدود 10 تا ۱۲ نویسنده و تصویرگر از کشورهای مختلف را به این جشنواره دعوت می‌کنند و معمولا هم نویسنده‌هایی هستند که اثری از آنان به زبان آلمانی منتشر شده است و بچه‌های آلمانی آنها را می‌شناسند. اما گاهی استثناهایی هم پیش می‌آید. برای مثال چون علاقه و کنجکاوی در مورد ایران در جامعه آلمانی و در میان نوجوانان آن وجود دارد، در تابستان ۲۰۱۸ آقای جمشید خانیان علی رغم اینکه هیچ اثری از وی به آلمانی ترجمه نشده است، به این جشنواره دعوت شد.

طبق توضیحات وی از حدود هفت- هشت ماه قبل برنامه‌ریزی‌ها برای «جشنواره کلاغ سفید» شروع می‌شود. آثارنویسندگان را جمع آوری می‌کنند و بخش‌هایی از آثار نیز انتخاب می‌شود.  اگر کتاب‌های نویسنده‌ای به زبان آلمانی وجود نداشته باشد بخش­هایی از ترجمه می‌شود و سپس نمونه متن‌ها به همراه دعوت‌نامه‌ها و معرفی‌ها را به مدارس مختلف ارسال می‌کنند و از مدارس می‌خواهند تا برای این برنامه‌ها و داستان‌خوانی‌ها ثبت نام کنند. بروشورهای معرفی و غیره نیز منتشر می‌شود. زمانی که نویسنده‌ها آمدند جلساتی با حضور آنان در مدارس یا کتابخانه برگزار می‌شود. نویسنده اثر از هر کشوری که باشد به زبان خود بخشی از کتاب‌هایش را می‌خواند و یک مترجم همان بخش را به زبان آلمانی روخوانی می‌کند. بین نویسندگان و بچه‌ها پرسش و پاسخ‌ نیز صورت می‌گیرد و بچه‌ها در مورد داستان، شخصیت‌ها، تجارب شخصی نویسنده، سبک نوشتن و حتی اطلاعاتی در مورد آن کشور و غیره سوال می‌کنند. در حقیقت به این ترتیب می‌خواهند به نوعی توجه بچه‌ها و به ویژه نوجوان‌ها را به کتاب خواندن جلب کنند.

نویسندگانی که آلمانی زبان و بین بچه‌ها شناخته‌شده‌تر هستند و کتاب‌های بیشتری دارند _مانند نویسندگان اتریشی یا آلمانی_ جشن امضای کتاب‌های خود را در طول همان جشنواره برگزار می‌کنند. تصویرگران نیز در جشنواره حضور می‌یابند و کار تصویرگری را گاه با خود بچه انجام می‌دهند. کارگاه‌هایی مختلف برگزار می‌شود. برای مثال نویسنده‌ای از کشور چک که اغلب داستان‌هایش در کوهستان اتفاق می‌افتد، در جشنواره سال ۲۰۱۸ کارگاهی برگزار کرد و نشان داد که چگونه می‌توان با استفاده از وسایل و مواد دور ریز فضایی مانند کوهستان را شبیه سازی کرد. بچه‌هایی هم که این کتاب‌ها را نخوانده‌اند با دیدن این نوع برنامه‌ها به خواندن این کتاب‌ها تشویق می‌شوند.

مکتبی فرد گفت: آقای خانیان به چند مدرسه رفتند و دانش‌آموزان افغانستانی فارسی زبانی که آنجا حضور داشتند از حضور ایشان بسیار استقبال کردند. بعد از جشنواره نیز تقاضاهایی دریافت کردیم مبنی بر اینکه کتاب‌های آقای خانییان را به این مدارس ارسال کنیم. استقبال بسیار خوبی از این کتاب‌ها شد.

به گفته وی در آلمان نیز بحثی جدی در مورد کتاب نخواندن نوجوان‌ها وجود دارد و به همین دلیل تاکید بر روی این گروه سنی بیشتر است و سرمایه‌گذاری بیشتری بر روی آنان انجام می‌گیرد.

پنج کتاب، سهمیه ایران در «فهرست کلاغ سفید»

او انتشار «فهرست کلاغ سفید» را به عنوان مهم‌ترین برونداد کتابخانه عنوان کرد و با بیان اینکه این فهرست حاصل کار ما کارشناسان زبان‌های مختلف در طول یک سال است، توضیح داد: کتاب‌هایی در  یک بازه زمانی یک ساله به دست ما رسیده است مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. هر زبانی بسته به تعداد و سهمیه ای که دارد چند کتاب معرفی می‌کند. برای مثال برای زبان فارسی می‌توانیم چهار یا پنج عنوان کتاب معرفی کنیم که به هیچ عنوان تعداد کمی‌ محسوب نمی‌شود؛ با توجه به اینکه تعداد کل سهمیه کتاب‌های عربی در این فهرست با وجود این همه کشور عرب زبان دو کتاب است و یا کشور ترکیه دو کتاب سهمیه دارد. میزان بالای سهمیه ما هم به دلیل قوت کتاب‌های کودک فارسی است و هم به دلیل قدمتی که بخش فارسی کتابخانه دارد و هم نتیجه روابط بسیار خوبی که از سال‌های قبل بین کتابخانه با کارشناسان ادبیات کودک ایران حکمفرما بوده است.

او در مورد روال انتخاب کتاب برای این فهرست توضیح داد: ما پنج کتاب از بهترین آثاری که به دست مان رسیده است را انتخاب می‌کنیم. مشخصات کتاب‌شناسی آن درج می‌شود، و پس از آوانگاری  عنوان به انگلیسی و آلمانی ترجمه می‌شود. خلاصه کوتاهی نیز به زبان انگلیسی برای کتاب ارائه می‌شود. کل این نوشته ها باید در حد هزار کاراکتر  باشد.

مکتبی فرد افزود: ملاک‌‌های مختلفی برای انتخاب این آثار وجود دارد. کتاب‌های تصویر‌دار اهمیت بیشتری دارند. کیفیت متن و تصویر و نیز موضوعی که در کتاب مطرح شده است اهمیت دارد. داستان و موضوع کتاب باید به‌گونه‌ای باشد که خواننده خارجی و غیر ایرانی نیز بتوانند با آن ارتباط  برقرار نماید.  یک سری ملاک‌ها را نیز من خود در نظر می‌گیرم؛ مثلا کسی تمایل داشت کتاب او در این فهرست حضور داشته باشد باید نماینده خوبی برای ادبیات ایران محسوب شود و خواننده غیر ایرانی نیز بتواند با کتاب ارتباط برقرار کند.

او ادامه داد: البته ما محدودیت زیادی نیز در این کار داریم از جمله کتاب حتما باید در کتابخانه موجود باشد و در بازه زمانی یک سال گذشته منتشر شده باشد و  نمی‌توان بیش از یک کتاب از یک ناشر، یک نویسنده یا تصویرگر معرفی کرد.

او در ادامه سخنان خود در مورد فعالیت‌های ترویجی کتابخانه افزود: کتابخانه کودکان مونیخ در کنار کتابخانه تحقیقاتی و مخزن اصلی، بخشی کوچک به عنوان کتابخانه امانی نیز دارد و بچه‌ها می‌توانند از وسایل بازی، کتاب‌ها، سی‌دی‌ها و غیره در آن مانند کتابخانه کاملا عادی استفاده ببرند. کتابخانه نیز به مناسبت‌های مختلف برنامه‌هایی را اجرا می‌کند که در آن از بچه‌ها و والدین دعوت می‌شود مانند روز درهای‌باز سالگرد‌ها و بزرگداشت‌ها برای نویسندگان معروف و غیره. این دعوت باعث می‌شود افراد به کتابخانه مراجعه کنند با آن آشنا شوند و سپس کودکان خود را به این کتابخانه بیاورند.

مجموعه شعرهای کودکانه جهان در تقویم کودکان

مکتبی فرد با تاکید بر اینکه همه کارهای کتابخانه کودکان مونیخ دارای رویکرد بین فرهنگی و بین‌المللی است، ادامه داد: یکی دیگر از کارهایی که ما انجام می‌دهیم انتشار تقویم شعر کودکان است. این تقویم به عدد هفته‌های سال یعنی ۵۲ برگ دارد و در هر برگ این تقویم یک شعر به یک زبان غیر آلمانی به همراه ترجمه آلمانی‌ها و تصویری که که الزاماً در یک کتاب شعر کودک منتشر شده است، درج می شود. این تقویم مجموعه‌ای بسیار جالب و منحصر به فرد از اشعار کودکانه دنیا به زبان‌های مختلف است. در ایجاد این تقویم انتخاب و تامین محتوا را کتابخانه و ما کارشناسان بر عهده داریم و انتشار آن را ناشران آلمانی انجام می‌دهند.

نمایشگاه‌های کتاب با رویکردهای مختلف

او ادامه داد: کار دیگری که کتابخانه در حوزه ترویج خواندن انجام می‌دهد برگزاری نمایشگاه کتاب با رویکردهای مختلف است. برخی از آنها بین‌المللی و برخی سالانه یا ماهانه و بر اساس رویدادهای مختلف و یا نمایشگاه‌های تماتیک و دائمی‌ هستند. نمایشگاه‌هایی سیار داریم که در جهان سفر می‌کنند و یا نمایشگاه‌هایی که سالیانه در آنها کتاب‌هایی از تمام دنیا و تمام زبان‌ها نمایش داده می‌شوند. یکی از آخرین و جدیدترین آنها نمایشگاهی بود که در حدود یک سال برپا بود، با موضوع حشرات. یعنی کتاب‌هایی که یا شخصیت‌هایی دارند که حشره هستند و یا در مورد حشرات نوشته شده‌اند.  خبر این نمایشگاه در خبرگزاری لیزنا هم منتشر شد.  کتاب‌هایی از ایران را نیز برای این نمایشگاه انتخاب کرده بودیم و نمایندگان بسیار خوبی در نمایشگاه داشتیم. آثار ایرانی بسیار مورد استقبال و توجه قرار گرفت.

تاکید بر خدمات کتابخانه‌ای و ترویج خواندن

رویا مکتبی فرد در ادامه با توجه به فعالیتش به عنوان کتابدار کودک در یک کتابخانه عمومی در آلمان (علاوه بر همکاری داوطلبانه با بزرگترین کتابخانه کودکان در مونیخ) مقایسه ای کلی بین بخش کودک کتابخانه‌های آلمان و کتابخانه‌های ایران انجام داد. او با تاکید بر اینکه چنین بحثی بسیار مفصل است و در یک متن نمی‌گنجد، گفت: به طور کلی در کتابخانه‌های اینجا تاکید به صورت صد درصدی بر روی خدمات است و ترویج خواندن. مباحث فنی از جمله فهرست‌نویسی، رده بندی و غیره برای ما که به عنوان کتابدار کتابخانه کودک فعالیت می‌کنیم؛ در مرکز توجه نیست. کارهای فنی همه به صورت مرکزی و به شکل متمرکز انجام می‌گیرد و انتخاب کتاب‌ها را ما از روی لیست‌هایی که به شکلی هفتگی برای ما ارسال می‌شود انجام می‌دهیم. این فهرست ها بسیار جدید و روزآمد هستند و گاهی در این لیست‌ها اطلاعات کتاب‌هایی به دست ما می‌رسد که هنوز منتشر نشده‌اند. برای مثال در ماه دسامبر در لیست ارسالی برای من کتاب‌های وجود داشت که قرار بود در ژانویه ۲۰۱۹ منتشر شود.

تاکید بر کتاب‌هایی که بچه ها دوست دارند

او ادامه داد: تاکید اصلی بر روی خواست مخاطب است و آنچه خود بچه‌ها دوست دارند بخوانند، حتی اگر ارزش ادبی لازم را نداشته باشد. برای همین هم بخش زیادی از مجموعه  کتابخانه‌ها را کتاب‌هایی تشکیل می‌دهند که  بازاری و مجموعه‌هایی سریالی هستند. این کتاب‌ها مورد علاقه بچه‌ها و بسیار در گردشند. استدلال این رویکرد هم این است که ما با این ترفند بچه‌ها را به کتابخانه می‌کشانیم و امیدواریم در این رفت و آمد و در این گیرو‌دار برای کتاب‌های بازاری، توجه آنان را به آثار خوب جلب کنیم و به این ترتیب  از آنها کتاب‌خوان‌هایی حرفه ای بسازیم.

وی افزود: کار ما در بخش دوم بسیار بیشتر متبلور می‌شود. ما برنامه‌هایی را که ترتیب می‌دهیم چه در قالب مناسبتی و چه برنامه‌های روتین تا توجه آنان را به کتابخوانی  و آثار خوب و ادبی جلب کنیم. مثل دعوت از نویسندگان، هفته هایی با تم‌های مختلف، دوره‌های آموزش نویسندگی خلاق، تئاتر، موسیقی، کنسرت، نمایش فیلم و هر چیز دیگری که می‌تواند به نوعی بچه‌ها را به سمت کتابخانه جذب کند. برنامه هایی برای همه سنین حتا  زیر سه سال تا سنین نوجوان انجام می‌گیرد که هدف همه آنها آشنایی بچه‌ها با کتابخانه‌ها است. در بخش کودک دی‌وی‌دی، کتاب‌های صوتی، انواع بازی‌های کامپیوتری، پلی استیشن و غیره  وجود دارد. عضویت برای بچه‌ها تا ۱۸ سالگی رایگان است در حالی که برای بزرگسالان ۲۰ یورو هزینه عضویت سالیانه در کتابخانه دریافت می‌شود.  در زمان دانشجویی حق عضویت نیم بها حساب می‌شود. دوره‌های مختلف مانند آموزش عکاسی، فعالیت‌های مانند تبدیل کتاب‌های تصویری محبوب به انیمیشن و پخش این انیمیشن‌ها به همراه کتاب آن برای کودکان و غیره نیز انجام می‌گیرد.

بخش بین فرهنگی و برنامه‌های چند زبانه در کتابخانه های عمومی

او ادامه داد: یکی دیگر از فعالیت‌های مهم ما داستان خوانی و کتاب‌خوانی به زبان‌های مختلف است که به مناسبت‌های مختلف انجام می‌گیرد. یک واحد و بخش در قسمت اداری کتابخانه موجود است با عنوان بخش بین فرهنگی و برنامه‌های چند زبانه و مسئولان آن تهیه و فراهم آوری کتابهایی به زبان‌های غیر آلمانی را بر عهده دارند. برای مثال در روز ۲۱ فوریه «روز جهانی زبان مادری» در تمام کتابخانه‌های عمومی‌به شکل همزمان برنامه‌های چند زبانه اجرا می‌شود.  در کتابخانه ما هم قرار است که «کدو قلقله زن» را به زبان‌های فارسی و آلمانی برای  بچه‌ها قصه گویی و روخوانی کنیم.

به گفته مکتبی فرد تقریباً در هر محله ای  یک کتابخانه به این شکل که وابسته به شهرداری است وجود دارد و مونیخ با یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر جمعیت دارای ۲۲ کتابخانه است. بزرگترین آنها نیز همان کتابخانه مرکزی است که مجموعه‌ای مستقل از کتاب کودک دارد و در آن کتاب‌های به اکثر زبان‌های دنیا موجود است.

در ایران نمونه کتابخانه‌های کودک خوبی داریم اما رویکرد موثری  نداریم

در ادامه مکتبی فرد تاکید کرد: ما در کتابخانه‌های کودک ایران تجربه‌هایی بسیار موفق داشتیم و توصیف‌هایی که از این جا می‌شود لزوماً به معنی برتری صددرصدی کتابخانه‌های کودک اینجا نسبت به کتابخانه‌های کودک ایرانی نیست. در ایران نمونه‌های بسیار منحصر به فردی در حوزه کتابخانه‌های کودک وجود دارد که از جمله آنان «کتابخانه کانون پرورش فکری» است که نمونه‌ای منحصر به فرد در سراسر دنیا محسوب می‌شود. و یا نمونه‌های موردی مثل بخش کودک «کتابخانه عمومی‌حسینیه ارشاد» که یکی از بهترین نمونه‌ها در نوع خود محسوب می‌شود. یا کتابخانه کودک «خانه کتابدار» که نمونه‌ای بسیار موفق است و حاصل تلاش و برنامه‌ریزی چندین ساله مبتنی بر تجربه بهترین کارشناسان «شورای کتاب کودک». منتها مسئله اینجاست که هرچندنمونه‌هایی خوب داریم اما شاید روند و رویکرد موفق و مثبت و نگاهی را که باید داشته باشیم را هنوز به دست نیاورده ایم. برای مثال همین نکته ای که در مورد تاکید بر خدمات عمومی‌کتابخانه‌ها نسبت به خدمات فنی و فهرست نویسی است که من فکر می‌کنم وجه مورد غفلت واقع شده در کتابخانه‌های کودک ایران به حساب می‌آید.

 قفسه ایران و کتاب‌های فارسی در بخش امانی کتابخانه بین‌المللی مونیخ

Photo by: Tanja Leuthe, International Youth Library

همکاری من با کتابخانه مونیخ به شکل شبه داوطلبانه است

مسئول بخش فارسی کتابخانه بین‌المللی مونیخ در ادامه سخنان خود به یکسری پیش فرض‌ها و تصورات «نادرست» در مورد این کتابخانه اشاره کرد و برخی واقعیت‌ها در مورد آن را مطرح نمود. مکتبی فرد گفت: اول اینکه کار من به شکل شبه داوطلبانه است و من از بابت کاری که انجام می‌دهم و وقتی که می‌گذارم برای انجام کارهایی که مشخصاً برای بخش فارسی انجام می‌گیرد، هیچ حقوقی دریافت نمی‌کنم. مبلغ بسیار کمی ‌به عنوان حق‌الزحمه می‌گیرم که می‌توان گفت نهایتا هزینه رفت و آمد من را تامین می‌کند. برخی افراد برای من ایمیل می‌فرستند و از من می‌خواهند تا شرایطی را ایجاد کنم که به اینجا بیاید تا باهم کار کنیم. باید بگویم من اینجا من کار موظف انجام نمی‌دهم  اما به هر حال خوشحالم از اینکه این امکان برای من فراهم شده  است تا به شکل داوطلبانه و به خاطر احساس وظیفه به عنوان کسی که اینجاست و می‌خواهد کاری برای ایران و ادبیات کودک ایران انجام دهند، به فعالیت می‌پردازم.

اساس کتابخانه مونیخ بر اهدای کتاب قرار دارد

او افزود: گاه تصور می‌شود چون کتابخانه در آلمان واقع شده و آلمان کشوری ثروتمند و قدرتمند در جهان است، بودجه‌ای فراوان دارد. اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید ما اینجا به هیچ عنوان بودجه زیادی در کتابخانه در اختیار نداریم. حتی هیچ بودجه ثابتی برای خرید کتاب کودک وجود ندارد که البته در این مورد خاص تعمدی در کار است؛ بنیانگذار این کتابخانه خانم «یلا لپمن» (Jella Lepman)  اساس این کتابخانه را بر اهدا گذاشته‌ است. او به دنبال این بود که از این طریق حس همدلی را در بین ملت‌های مختلف ایجاد نماید. او در شرایط دشوار بعد از جنگ جهانی دوم، زمانی به کتاب و مفهوم کار فرهنگی برای بچه‌ها فکر کرد که در شرایط بسیار دشوار بعد از جنگ جهانی دوم در آلمان بچه‌ها حتا لباس مناسب برای پوشیدن نداشتند و گاهی برای اینکه کفش هایشان – که اغلب به پای شان بزرگ بود- اندازه شود و به پایشان گیر کند روزنامه دور پایشان می پیچیدند.  مواد غذایی به سختی پیدا می‌شد. بسیاری از مردم به دلیل ویران شدن ساختمان‌ها سرپناه و خانه درست و حسابی نداشتند. اما او در این شرایط به کتاب و کار فرهنگی و خواندن برای بچه‌ها اندیشید.  طبیعتا نسبت به آلمان به جا مانده از جنگ _جنگی که جهان را ویران کرده بود_  نگاهی منفی وجود داشت ولی او از تمام کشورها خواست تا برای بچه‌های آلمان کتاب ارسال کنند و برای آنان نوشت که این بچه‌ها نیاز به غذای روح دارند و شما برای نشان دادن نیت خوب خود و اینکه ثابت کنید جنگ تمام شده و صلح برقرار گشته است، به من کمک کنید و کتاب برای بچه‌های ما بفرستید.

او ادامه داد: این رسم تا به امروز به جا مانده است. اگرچه آلمان دیگر نیازی به کمک ندارد اما به عنوان یک سمبل و نشانه از همدلی مردم دنیا، از ناشران جهان می‌خواهند تا کتاب‌های خود را به کتابخانه اهدا کنند. ما چیزی قریب به ۷۰۰ هزار کتاب کودک در مخزن داریم بدون اینکه یک جلد از آنها خریداری شده باشد و این افتخار بسیار بزرگی برای ما محسوب می‌شود.

آمادگی برای همکاری با کتابخانه مونیخ با تجربه همکاری با شورای کتاب کودک

مکتبی فرد افزود: شاید برای خوانندگان این مصاحبه جالب باشد که بدانند ما که به صورت داوطلب  و پاره وقت کار می‌کنیم حتی کامپیوتر یا میز ثابت در کتابخانه نداریم.  بخشی از میزها و کامپیوترها را با کارمندان ثابت کتابخانه تقسیم می‌کنیم یعنی با کسانی که به شکل نیمه وقت به کتابخانه می‌آیند برنامه‌ریزی می‌کنیم و از میز و کامپیوتر آنان استفاده می‌کنیم. بخش قابل توجهی از از کارهای کتابخانه، به صورت داوطلبانه با برنامه ریزی با همدلی، همراهی و همکاری این تیم انجام می‌شود.  کل کسانی که به صورت ثابت و موظف کتابخانه همکاری دارند بیش از 40 نفر نیستند و باقی کارها داوطلبانه انجام می شود. اما چون با عشق و علاقه کار می‌کنیم و به کاری که انجام می‌دهیم باور داریم، کار‌ها نیز خوشبختانه به خوبی پیش می‌رود. من خوشحالم که پیشینه بیست و چند ساله همکاری داوطلبانه‌ام در شورای کتاب کودک به من کمک کرد تا بسیار سریع جذب این محیط شوم و این سیستم را بپذیرم.

او در پایان گفت: در حقیقت به دلیل تجربه کار در محیط شورا و درک مفهوم کار داوطلبانه این روند از ابتدا برای من بسیار بدیهی و حل شده بود، در حالی که حدس می زنم برای کسی با پیشینه و تجربه‌ه­ای متفاوت می‌­توانست تا حدی عجیب و غریب یا غیرقابل پذیرش باشد.