داخلی
»مطالب کتابداری
»کتابخانه و کتابداری
کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی و نشر؛ و چند آمار از بازار کتابخانه‌های آمریکا
یادداشت اختصاصی برای لیزنا: نهادهای غیرانتفاعی چون کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی اغلب بر اساس اهداف سازمان مادر فعالیت می‌کنند: آنها بر اساس نیاز مخاطب‌شان اقدام به تهیۀ اطلاعات در یک یا چند زمینۀ موضوعی می‌کنند، آنها را سازماندهی می‌کنند و سپس خدمات اطلاعاتی مناسب ارائه می‌کنند. ناشران واسطۀ بین تولیدکنندگان محتوای اطلاعات و مصرف‌کنندگان آن هستند؛ اما کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی یکی از واسطه‌های بسیار مهم بین ناشران و مصرف‌کنندگان نهایی هستند. مصرف‌کنندگان اطلاعات موجود در کتابخانه‌ها به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: ۱) مصرف‌کنندگانی با نیازهای خاص و عمدتا بر اساس اهداف و وظایف سازمان مادر؛ آنها اغلب شامل محققان، دانشجویان، دانش‌آموزان، و به طور کل کسانی هستند که جامعۀ اطلاعاتی یک نهاد مادر مثل دانشگاه و مدرسه و پژوهشگاه و سایر نهادهای عمومی یا تخصصی هستند و توان تهیه همۀ اطلاعات مورد نیاز خود را ندارند و سازمان مادر برای تضمین دسترسی آنها به اطلاعات، اقدام به تشکیل نهادی به نام کتابخانه با اهداف و وظایفی خاص نموده است. ۲) عامۀ مردم و یا مصرف‌کنندگانی با نیازهای عمومی و نه تخصصی؛ این دسته از مصرف‌کنندگان اطلاعات شامل کودکان و نوجوانان، مردان و زنان از همۀ اقشار جامعه‌اند که به اطلاعات عمومی در زمینه‌های گوناگون و یا اطلاعاتی برای سرگرمی و مطالعه و لذت و پر کردن اوقات فراغت یا حتی آموزش عمومی و گاه حرفه‌ای نیاز دارند. به طور خاص کتابخانه‌های عمومی وظیفۀ ارائۀ خدمات اطلاعاتی به آنها را دارد. کتابخانه ملی نیز علاوه بر حفاظت از میراث مکتوب فرهنگی، وظیفۀ ارائۀ خدمات اطلاعاتی به عموم مردم را هم دارد. در عین حال، سایر کتابخانه‌ها از جمله کتابخانه‌های دانشگاهی و تخصصی، و غیره هم اغلب به مراجعان عمومی نیز تحت شرایطی خاص خدمات اطلاعاتی محدود ارائه می‌کنند. در مجموع، کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی، از هر نوعی که باشند وظیفۀ بسیار مهمی در دسترس‌پذیر کردن اطلاعات به مصرف‌کنندگان آن بر عهده دارند.
میزان فروش کتاب و سایر کالاهای اطلاعاتی ناشران از جهت‌های گوناگون تحت تاثیر رفتار اطلاعاتی و کم و کیف آموزش و پژوهش در مراکز آموزشی و پژوهشی و کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی است. بر همین اساس یکی از مهم‌ترین دلایل افت شدید فروش کتاب در ایران در سال‌های اخیر نیز به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به کیفیت آموزش و پژوهش نهادهای آموزشی و پژوهشی در ایران و کم و کیف کتابخانه‌ها مربوط است که در بخش‌های دیگر به آن پرداخته شده است. به‌طور خلاصه، این نهادها از طریق اقدامات زیر بر نشر و تقاضای خرید کالاهای اطلاعاتی تاثیرگذارند: ۱) یکی از بزرگ‌ترین اهداف نظام آموزشی و پژوهشی ایجاد عادت به مطالعه، آموزش سواد اطلاعاتی و تشویق و ترغیب افراد به مصرف اطلاعات است. توفیق این نهادها در دسترسی به این اهداف سبب می‌شود تا افراد نه‌تنها به‌قصد لذت، سرگرمی و کسب آگاهی دائما مطالعه کنند بلکه بر رفتار اطلاعاتی گروه‌ها، کسب و کارها، شرکت‌ها، و دیگر نهادهای اجتماعی نیز از جهت میزان مصرف اطلاعات تاثیر خواهد گذاشت. بدین ترتیب بزرگ‌ترین بازار مصرف فردی و سازمانی را ایجاد خواهد کرد. ۲) کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی با سازماندهی اطلاعات و دانش در قالب پایگاه‌های اطلاعاتی، امکان جستجو، شناسایی و دسترسی افراد جامعه به اطلاعات منتشر شده توسط ناشران را تسهیل می‌کنند. ۳) کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی با تهیه منابع اطلاعاتی عمومی و تخصصی نه‌تنها در حفاظت و نگهداری از این میراٍث فرهنگی کمک موثری می‌کنند بلکه امکان دسترسی رایگان آحاد جامعه به اطلاعات را تسهیل می‌کنند. در واقع، آنها با خرید این منابع نه‌تنها امکان دسترسی آزاد جامعه به اطلاعات را تضمین می‌کنند بلکه هزینۀ دسترسی به اطلاعات را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهند. برای مثال کتابخانه‌های عمومی در آمریکا در سال ۲۰۱۲ حدود ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون منبع اطلاعاتی امانت داده‌اند. کتابخانه‌ها از طریق امانت بین کتابخانه‌ای نیز بخش زیادی از هزینه‌های دسترسی به اطلاعات توسط کاربران اطلاعات را کاهش می‌دهند. برای مثال بیش از ۱۰۱۶۱ کتابخانه عضو (از ۵۶ کشور) شبکۀ کتابخانه‌ای اُسی‌ال‌سی در آمریکا در سال ۲۰۱۶ حدود ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار امانت بین کتابخانه‌ای درخواست کردند (در هر دو ثانیه یک درخواست). این شبکه‌های کتابخانه‌ای با مدیریت خرید اشتراکی، حجم زیادی از بودجۀ عمومی را صرفه‌جویی می‌کنند و هزینۀ عمومی دسترسی افراد جامعه به اطلاعات را کاهش می‌دهند. ۴) این نهادها با وجود نقش مهم‌شان در کاهش هزینه‌های عمومی و رایگان عرضه کردن اطلاعات به جامعه، بزرگ‌ترین بازار مصرف مستقیم ناشران نیز هستند. برای مثال آمار هزینۀ کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه‌های دانشگاهی، کتابخانه‌های تحقیقاتی، و کتابخانه‌های مدارس آمریکا برای تهیۀ اطلاعات از ناشران در جامعۀ آمریکا در ادامه ذکر شده است. این آمار نه‌تنها نشان از اهمیت این بخش از جامعه در دسترس‌پذیر کردن اطلاعات برای آحاد مردم است بلکه اهمیت کیفیت خدمات آموزشی و پژوهشی و کتابخانه‌ها در اقتصاد نشر یکی از کشورهایی را نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین اقتصاد اطلاعاتی و مدیریت دانش‌بنیان را دارد.
درآمد کل صنعت نشر کتاب در امریکا در سال ۲۰۱۲ حدود ۲۷ میلیارد و ۱۲۴ میلیون دلار بود. در همین سال کتابخانه‌های دانشگاهی آمریکا (بر اساس آمار حدود ۴ هزار کتابخانه دانشگاهی) ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار برای تهیۀ منابع اطلاعاتی خود (از کتابهای چاپی و الکترونیکی تا اشتراک الکترونیکی مجلات) هزینه کرده بودند که حدود نیمی از آن برای اشتراک مجلات الکترونیکی جاری بوده است. (در همین سال آنها ۵۳ میلیون عنوان کتاب الکترونیکی تازه از ناشران به مجموعۀ خود اضافه کرده بودند که در مجموع به ۲۵۲ میلیون عنوان رسید). هزینه حقوق کارکنان کتابخانه‌های دانشگاهی در همین سال ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بود که حدود نیمی از هزینه کل کتابخانه‌های دانشگاهی بود. در همین سال آنها ۱۲۴ میلیون دلار برای تهیه ابزارهای کتابشناختی، شبکه و کنسرسیوم‌های کتابخانه‌ای هزینه کردند.
کتابخانه‌های مدارس عمومی آمریکا در سال تحصیلی ۲۰۱۰ -۲۰۱۱ به‌طور متوسط ۹۳۴۰ دلار برای کتاب و سایر منابع اطلاعاتی هزینه کردند. که ۶۰۱۰ دلار آن فقط برای کتاب بود. مرکز رسانه‌های کتابخانه‌های عمومی نیز در همین سال تحصیلی ۲۱۸۸ دلار به ازای هر ۱۰۰ دانش‌آموز برای کتاب و ۸۱ دلار برای سایر منابع اطلاعاتی موجودی داشت. کتابخانه‌های مدارس خصوصی آمریکا در سال ۲۰۰۰ به ازای هر دانش‌آموز حدود ۲۹ دلار برای خرید کتاب هزینه کردند.
کتابخانه‌های عمومی آمریکا در سال ۲۰۱۲ حدود ۱ میلیارد ۲۰۰ میلیون دلار برای تهیه مجموعه هزینه کردند. این کتابخانه‌ها در همین سال بیش از ۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مراجعه‌کننده داشتند که حدود ۱۱ درصد افزایش نسبت به ۱۰ سال گذشته را نشان می‌دهد. در همین سال آنها در مجموع ۱۱ و نیم میلیارد دلار هزینه کرده بودند. بیش از ۹۲ میلیون نفر در حدود ۴ میلیون برنامۀ آموزشی کتابخانه‌های عمومی شرکت کرده بودند که ۵۴ درصد افزایش نسبت به ده سال قبل را نشان می‌دهد. بیش از ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون منبع اطلاعاتی در همین سال امانت داده شده بود (۲۸ درصد افزایش در ۱۰ سال گذشته و ۸ منبع به‌ازای جمعیت). آمار حاصل از بیش از ۹ هزار پرسش‌نامۀ تکمیل شده توسط کتابخانه‌های عمومی آمریکا در همین سال نشان داده است که ۸۵۱ میلیون و ۹۶۹ هزار منبع اطلاعاتی را کودکان امانت گرفتند که بیش از ۳۵ درصد از مجموع امانت کتاب در همین سال را نشان می‌دهد.
این آمارها نشانگر نقش و اهمیت کتابخانه‌های عمومی آمریکا در ارائه خدمات به دانش‌آموزان و مدارس نیز هست.
بررسی ۱۱۵ عضو کتابخانه‌های تخصصی در امریکا نشان داده است که آنها در گزارش سال ۲۰۱۳ مبلغ ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار هزینه کردند که ۴۴ درصد آن برای تهیه منابع اطلاعاتی بوده است.
اگر خرید منابع اطلاعاتی توسط سایر نهادهای دولتی، مراکز آموزشی و پژوهشی شرکت‌های خصوصی آمریکا و صادرات ناشران به سایر کشورها را به این آمارها اضافه کنید نشان از اهمیت کتابخانه‌ها در دسترسی عمومی و رایگان مردم به اطلاعات و نقش اقتصادی آن برای جامعه و از جمله ناشران دارد.
*ناشر، مدرس و محقق حوزۀ کتاب، نشر و کتابداری
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.