محفل ادبی شعر «هند-دوستانِ ایران» برگزار شد

به گزارش لیزنا، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این محفل ادبی که به مناسبت سالروز استقلال کشور هندوستان و به نشانه دوستی دو کشور ایران و هند و به میزبانی سازمان اسناد کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد؛ گفت: روابط فرهنگی ایران و هندوستان ریشه چند هزار ساله دارد و اگر به تاریخ نگاه کنیم و پیشینه و اقوامی که از سواحل دانوب شمالی به ایران و سرزمین های جنوبی سفر کردند و در این سرزمین ها سکنی گزیدند را بررسی کنیم، متوجه می شویم که نیاکان ایرانی ها و هندی ها با هم مشترک است و امروز می توانیم بگویم ایرانی ها و هندی ها پسرعمو هستند و این هم ریشه بودن در زبان و فرهنگ شان آشکار است.

برگزاری محفل ادبی شعر «هند- دوستانِ ایران» طرح بجایی است

وی ادامه داد: روابط فرهنگی ایران و هند به پیش از اسلام بازمی گردد و به گواه تاریخ  ایرانی ها بنا به دلایل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به هند مهاجرت کرده اند که سفر و مهاجرت بر فرهنگ و تمدن دو ملت تاثیر گذاشته است. هند یکی از مقاصد اصلی سفر و مهاجرت اهل فرهنگ ایران بوده است.

حدادعادل رئیس بنیاد سعدی گفت: نکته جالب توجه این است که سفر به هندوستان مختص به شاعران و ادبا نبوده و در حدود پانصد سال پیش یک ایرانی وقتی می خواست به سفر برود به پاریس، لندن و برلین سفر نمی کرد، بلکه به هند می رفت. این سفرها همواره از راه دریا بود و در بسیاری از منابع شرحی از داستان مهاجرت ایرانیان به هند نوشته شده است.

وی با اشاره به تقویت روابط فرهنگی میان ایران و هند گفت: هر زمان که دولت هند رایزن فرهنگی فرهیخته ای را به ایران می فرستد، خوشحال می شوم و آن را نوید بخش  دوران پر ثمری می دانم زیرا می تواند روابط میان دو کشور را تقویت کند. در هشت سال گذشته چندین رایزن فرهنگی از هند به ایران آمده اند که در گسترش روابط فرهنگی دو کشور نقش پررنگی داشته اند. پیش از آن که بالرام شوکلا رایزن فرهنگی هند در ایران شود، او را می شناختم و از عشق و علاقه او به زبان فارسی باخبر بودم و انتخاب او را به این سمت به فال نیک گرفتم. همواره در تمام این سال ها درباره تاثیر زبان فارسی در هند سخن گفته شده است اما این بار بالرام شوکلا توپ را به زمین ایرانی ها انداخته و محفل ادبی با عنوان تاثیر هند بر زبان فارسی برپا کرده است. به نظر من طرح چنین موضوعی و برگزاری چنین محفلی تقاضای درست و بجایی است.

به گفته حداد عادل، برخی از شاعران به واسطه این که احساس می کردند شعرشان در ایران خریدار ندارد، به هند مهاجرت کردند و اگر بخواهیم منحنی سفر ایرانیان به هند را رسم کنیم شاهد فراز و فرود سفرایرانیان به هند خواهیم بود و یکی از مهاجرت های بزرگ ایرانی ها به هند، مهاجرت زرتشتیان بوده است که در چندین نوبت اتفاق افتاده است.

به هند رفتن حج اهل فضل و ادب کمال بوده است

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: فرهنگ و تمدن هندی از جمله تمدن هایی است که بر فرهنگ و زبان ما تاثیر گذاشته است و یکی از جنبه های تاثیر هند در زبان و ادبیات فارسی وصف هند توسط  شاعران و نویسندگان ایرانی است و اگر تمام مطالب مربوط به روابط فرهنگی ایران و هند را گردآوری کنیم، کتاب مفصلی خواهد شد. گویی به هند رفتن حج اهل فضل و ادب کمال بوده است. شاعری به نام سلیم تهرانی اعتقاد داشت که برای رشد و موفقیت باید به هند بروند، در کنار تمام رضایت‌هایی که شاعران و نویسندگان از سفر به هند داشته‌اند آنها نیز دچار غم غربت می‌شدند که نمونه آن در شعر صائب دیده می‌شود. همچنین بخش‌هایی از هند از جمله کشمیر بیشتر از سایر مناطق برای ایرانیان جذاب بوده است. در کتابی از مجموعه کتاب‌های «از ایران چه می‌دانیم؟» به قلم ابوالقاسم رادفر یک عنوان به اسم کشمیر وجود دارد.

او افزود: علاقه به عرفان از اشتراکات میان ایرانی ها و هندوها است و گویی روح دو ملت با عرفان یکی می شود و در عرفان یکدیگر را ملاقات می کنند. به اعتقاد من این روح عرفانی در هر دو ملت وجود دارد و و اشتراکات هنری آنها در رشته های مختلف از جمله نگارگری و موسیقی جلوه می کند.

حداد عادل با اشاره به پژوهش های متعدد ایرانی ها درباره فرهنگ و تمدن هندی ها گفت: در دوران معاصر، دکتر فتح الله مجتبایی و داریوش شایگان پژوهش های ارزشمندی در این عرصه انجام داده اند و این آثار بسیار ارزشمند هستند . اگر تنها درباره تاثیر کتاب ارزشمند «کلیله و دمنه» در ادبیات فارسی بخواهیم تحقیق کنیم چندین عنوان کتاب می توان در این زمینه نوشت. در مقاله ای که دکتر فتح الله مجتبایی نوشته است، ریشه شصت داستان مثنوی را هندی عنوان کرده اند. همچنین در این مقاله عنوان کرده اند که بسیاری از متون تاریخی هند به زبان فارسی نوشته شده است و بر این اساس اگرهندی ها بخواهند تاریخ خود را بخوانند باید به زبان فارسی تسلط داشته باشند.

به گفته حداد عادل، اصطلاحات ادبی بسیاری همچون خال جبین از زبان هندی وارد زبان و ادبیات فارسی شده است و در بسیاری از ضرب المثل ها، ترانه ها و تصنیف ها درباره هند سخن به میان آمده است که همه این موضوعات می توانند دستمایه کارهای پژوهشی ارزشمندی شوند.

بخشی از تالار ملل را به نام کشور هند افتتاح کردیم

درادامه مراسم علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ضمن خوش آمدگویی به مهمانان این محفل ادبی گفت: با حکم وظیفه و افتخار من امروز در این محفل سخن می گویم. خوشبختانه این توفیق را داشته ایم که در قالب برنامه ای بخشی از تالار ملل را با حضور جان مای معاون سفیرهند، دکتر بالرام شوکلا رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند و هیات همراه شان به نام کشور هند افتتاح کنیم. در این تالار، کتاب‌های مختلفی را از ملل مختلف برای معرفی فرهنگ، تمدن و ادبیات آنها حفاظت می کنیم و جای کشور کهن و فرهنگی هند در تالار ملل ما خالی بود که امروز خوشبختانه به یمن این محفل و لطف دوستان ما در سفارت هند این بخش تامین شد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تاکید کرد: با تامین کتاب های بیشتر از فرهنگ کشور هند می توان بخش مربوط به این کشور در تالار ملل کتابخانه ملی ایران را پربارتر کرد و تعداد منابع بیشتری را در اختیار پژوهشگران گذاشت.

امید به گسترش پل فرهنگی میان دو کشور

علیرضا قزوه رئیس دفتر شعر و موسیقی و سرود سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با ابراز خوشحالی از برگزاری محفل ادبی شعر «هند- دوستانِ هند» گفت: پیوند میان ایران و هند به قرن ها پیش بازمی گردد و همواره ارتباطات دو کشور خوب بوده است. دو کشور از نظر ادبی نیز همواره با هم ارتباط  خوبی داشته اند و این محفل ادبی نیز برای گسترش ارتباطات ادبی برپا شده است و امیدوارم پل فرهنگی میان دو کشور هر روز گسترده تر شود.

تبادل ادب و فرهنگ نشان احترام بین ذهن های بزرگ ایران و هند است

در ادامه این محفل ادبی جان مای معاون سفیرهند ضمن خیرمقدم به حاضران گفت: من به نمایندگی از سفارت هند و مرکز فرهنگی سوامی ویوکاناندا، مقدم همه شما عزیزان را در برنامه امروز- شاعران هند- دوستان ایران – گرامی می دارم. ما مفتخر به همکاری با کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران هستیم و امیدواریم که این دوستی باعث گسترش روابط دیرینه فرهنگی هند و ایران شود.

 وی افزود: روابط هند و ایران بر پایه پیوندهای تمدنی و ارتباط مردمان ما با یکدیگر استوار است. روابط امروزی هند و ایران به برکت این پیوند های تمدنی و ارتباط مردم با مردم، بستر مناسبی را برای روابط دوجانبه گرم و مستحکم فراهم می کند. تعهد در سطح بالا برای افزایش و تعمیق بیشتر روابط دوجانبه در همه بخش ها وجود دارد.

معاون سفیر هند ادامه داد: در طول قرن ها، تبادلات غنی در زمینه آثار ادبی بین دو تمدن ما وجود داشته است که نشان دهنده احترام و دوستی متقابل بین ذهن های بزرگ هند و ایران است. شاید هیچ دو کشوری مانند هند و ایران این حس دوستی طبیعی را با یکدیگر نداشته باشند. برنامه شاعران هند- دوستان ایران نمونه دیگری از احترام و دوستی بین دو طرف است. ما از صمیم قلب امیدواریم دوره های بیشتری از این برنامه در آینده برگزار شده و طعم و رنگ بیشتری به دوستی هند و ایران بدهد.

 جان مای تاکید کرد: شعر فارسی همیشه در هند محبوب بوده است و تاثیری فراموش ناشدنی بر اشعار اردو در هند بر جای گذاشته است و سبک ها و قالب های شعر هندی را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. متأسفانه نسل جوان هند بر خلاف نسل پیشین خود، چندان با شعر غنی فارسی آشنا نیستند. من مطمئن هستم که برنامه امروز فرصتی برای نمایش زیبایی اشعار معاصر فارسی به جوانان هندی است.

وی یادآور شد: عشق به هند در اشعاری که امروز شاهد آن خواهیم بود، مطمئناً علاقه به شعر فارسی را در بین جوانان هندی زنده خواهد کرد. ما تمام تلاش خود را به کار خواهیم گرفت تا با جوانان هندی ارتباط بگیریم و میراث غنی شعر فارسی که در جهان پرآوازه است را ترویج نماییم.

هند در شعر شاعران قدیم ایران همواره جایگاه ویژه ای داشته است

در ادامه این مراسم بالرام شوکلا رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند گفت: شعر سرودن بزرگترین دلیل و شاهد برای عشق ورزیدن است و من هیچ کشوری را مثل ایران و هند سراغ ندارم که در طول تاریخ روابط شان همیشه دوستانه باشد. روابط ایران و هند در عرصه های مختلف همواره خوب بوده است و این دوستی خلل ناپذیر است.

رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند گفت: هند در شعر شاعران قدیم ایران همواره جایگاه ویژه ای داشته است، براساس اشعار و ضرب المثل هایی که از دیرباز به جا مانده  برخی از ایرانیان هند را اصل خویش می دانستند و به قول معروف گاهی فیل شان یاد هندوستان می افتاده است. برخی هم سفر به هند را بر خود واجب می دانستند و می خواستند بال بگشایند و به هند سفر کنند.

او در بخش دیگر سخنانش گفت: من عاشق ایران هستم، من زندگی می کنم تا درباره ایران شعر بگویم و در ادامه شعری با عنوان ایران من که مضمونش عشق ورزی به ایران بود را خواند.

ایرج قنبری، سعیده حسینجانی، نغمه مستشار‌نظامی، عبدالجبار کاکایی، رضا اسماعیلی، مصطفی محدثی‌خراسانی، احسان‌الله شکرالهی، محمودرضا اکرامی‌فر، محسن راهجردی و سید‌مسعود علوی‌تبار شعرخوانی کردند و مقرر شد اشعاری که در این نشست خوانده شده است جمع آوری و در قالب کتابی به زبان‌های ایرانی و هندی عرضه شود.

شعرخوانی علیرضا قزوه:

کاروان از هفت شهر عشق و عرفان بگذرد

راه بیت الله اگر از هند و ایران بگذرد

مهربانا یک دو جامی بیشتر از خود برآ

مست تر شو تا غدیر از عید قربان بگذرد

"خون نمی خوابد" چنین گفتند رندان پیش از این

کیست می خواهد که از خون شهیدان بگذرد؟

نغمه اش در عین کثرت، جوش وحدت می زند

هر که از مجموع آن زلف پریشان بگذرد

پرده ی عشّاق حاشا بی ترنّم  گل کند

شام دلتنگان مبادا  در غم نان بگذرد

وای روز ما که در اندوه و حرمان سر شود

حیف عمر ما که در دعوا و بهتان بگذرد

خون سهراب و سیاوش سنگفرش کوچه هاست

رستمی باید که از این آخرین خوان بگذرد

کاشکی این روزها بر ما نمی آمد فرود

حسرت این روزها بر ما فراوان بگذرد

کافر از کافر گذشت و گبر یار گبر شد

کاش می شد تا مسلمان از مسلمان بگذرد

حال و روز عاشقان امروز بارانی تر است

نازنینا اندکی بنشین که باران بگذرد

از  شراب مشرق توحید خواهد مست شد

گر نسیم هند از خاک خراسان بگذرد

شعرخوانی نغمه مستشارنظامی:

دو سرزمین کهن هر دو گنج خیز و زر افشان

دو خاستگاه ادب، مهد علم، خاک دلیران

دو میهن گل و شعر و شعور و صندل و میخک

دو زادگاه تمدن؛ دو جان روشن عرفان

دو نور شرق، دو چشم و چراغ مردم عاشق

دو هم‌کلام، دو هم‌صحبت هماره غزل خوان

زبان پارسی و شعر چون سفیر بهاران

رسانده اند سلامی ز هند تا دل ایران

سلام مااست به آن مردم صبور و صمیمی

سلام مااست به دل‌های پاک، از دل و از جان

سلام بر غزل قدسی و رباعی بیدل

سلام ما به کماله، سلام ما به علیخان

سلام بر سخن نازک و خیال مصور

که ثبت کرده به دفتر هزار بیت درخشان

 به یمن یکدلی شاعران پارس به پا شد

بساط شعر و ترانه به زیر سایه باران

هزار شکر که آوازهای "صبح بنارس"

رسانده "شام اود"را به صبح روشن تهران

سید مسعود علوی تبار:

نازنین! ایرانیان و هندیان را دوست دار

شاد باش، این مردمان شادمان را دوست دار

چشم ها را در مسیر مهر مولا فرش کن

هند و ایرانی اگر؟ شاه جهان را دوست دار

فیلت ای دل یادی از هندوستان گر کرد باز

فیل را، تخت روان را، فیل بان را دوست دار

جوهر تاریخ ما فرهنگ پایاپای ماست

پا به پا میراث های باستان را دوست دار

هند و ایران در تمدن دست وحدت داده اند

هر دو یک جانند ، این دردانه جان را دوست دار

این دیار زعفران و آن دیار صندل است

خیره شو در خال هندو این و آن را دوست دار

یکسر از صبح بنارس تا دم شام اود

دهلی و لکنو و راجستان آن را دوست دار

دین اسلام از ره ایران به سوی هند رفت

راه را، هم سرزمین راهبان را دوست دار

ریشه ی فرهنگها و رسم های ما یکی است

ای دل ایرانی ام هندوستان را دوست دار

شعرخوانی رضا اسماعیلی:

مثل باران باش، خاک نیمه جان را زنده کن

خاک را باغ و گلستان کن، جهان را زنده کن

با نوازش های خیس ات، کوه را آیینه باش

با نفس های زلالت، آسمان را زنده کن

دست سبزت را بکش بر صورت زرد خزان

با تکاپوی شکفتن، باغبان را زنده کن

با زبان عشق، از فصل وصال گل بگو

در بهارستانی از گل، بلبلان را زنده کن

عشق را با لهجه ی شیراز، از اول بخوان

با کلام عشق، شور ناگهان را زنده کن

طوطیان هند را شکرشکن کن با غزل *

شاعرا، «بنکاله» را با قند ایران زنده کن

مثل «بیدل» باش، هندیرانی و شرقی تبار

در سَماع عشق، مولانای جان را زنده کن

عاشقی کن، عاشقی کن، عاشقی کن، عاشقی

زنده بادا عشق، این نام و نشان را زنده کن

شعر سعیده حسینجانی:
حال و هوای شرجی چشمانت
يك آسمان ترنّم باران بود
در آبشار گرم نگاه تو
آوای لا اله تو پنهان بود
من ديده‌ام به ساحت پيشانيت
آيينه‌ای به حرمت مسجد را
روزی شنيده‌ام ز زبان تو
آوای بلبلان موحّد را
مولای تو هماره، علی بوده؛
هر موونسون جاری یاهویت
در موسم تبسّم باران ها،
دارم درود و مهر و دعا سويت
آقای نات، هندوی باایمان
ساقی ماست آن که تو را ساقی ست
سرمست از شراب طهوری تو
یادت همیشه در دل ما باقی ست
آقای نات  هندوی نيك آیین
در روز حشر اهل یقینی تو
در بین پیروان حسین آن روز
از عاشقان عرش‌نشینی تو