داخلی
»گزارش
پایاننامهها باید در جهت تقاضامحوری انجام شود
به گزارش لیزنا، کتابخانه مرکزی دانشگاه قم به مناسبت هفته پژوهش سلسله کارگاههایی را برگزار کرد که سومین کارگاه آن با عنوان» اهداف، سوالها و فرضيهها و متغيرها در پژوهشهاي علمي« با سخنرانی دکتر هادی مصدق در روز سه شنبه 22 آذرماه 1401 به صورت مجازی برگزار شد.
دکتر فراهانی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه قم گفت: امروزه یکی از سیاستهای وزارت علوم و تحقیقات انجام تحقیقات و پایاننامههای تقاضا محور و در جهت کمک به نیازهای دستگاههای اجرایی و دولتی است. پایاننامهها باید در جهت تقاضامحوری و تحقیقات هدفمند متناسب با نیاز دستگاههای اجرایی و علمی انجام شود.
وی گفت: امسال در مراسم تجلیل پژوهشگران برتر دانشگاه از پایاننامههای کاربردی که در راستای نیازهای یکی از سازمانها و نهادها باشد تجلیل خواهد شد. اهمیت کاربردی بودن پایاننامهها به حدی است که امروزه شاخصهای آن در انتخاب پژوهشگران، دانشجویان گنجانده شده است. همچنین دانشجویان محققی که آثاری را منتشر کردند میتوانند تشویقی فعالیتهای پژوهشی خود را از طریق معاونت پژوهشی دانشگاه دریافت نمایند.
در ادامه دکتر هادی مصدق ضمن تقدیر از کتابخانه مرکزی و تبریک هفته پژوهش طی سخنانی گفت:در فرآیند تحقیق اولین گام انتخاب موضوع می باشد و در گامهای بعدی بیان مسئله و ادبیات تحقیق نوشته میشود. بیان گزارههای تحقیق و مشخص کردن متغیرها و مقیاس سنجش آنها از مراحل دوازده گانه انجام پژوهش علمی است که علاقهمندان میتوانند تفصیل آن را در کتاب «روشهای تحقیق در علوم رفتاری» اثر دکتر زهره سرمد، دکتر عباس بازرگان و الهه حجازی مطالعه نمایند.
هادی مصدق متغیر را ویژگی واحد مورد مطالعه و مشاهده که در افراد یا موقعیتهای مختلف متفاوت است تعریف کرد و از نمونههای آن به رضایتشغلی، هوش، خودباوری و ... اشاره کرد.
وی در ادامه انواع متغیرها را از سه منظر «ماهیت، مقیاسهای اندازهگیری و کارکرد یا نقش» آنها تقسیمبندی کرد و گفت: از منظر ماهیت، متغیرها کمی یا کیفی هستند متغیر های کمی متغیرهایی که قابل اندازهگیری هستند و میتوان اعداد را به وضعیت آزمودنی و بر طبق قاعدهای معین منتسب کرد اما متغیرکیفی متغیرهای مقولهای هم خوانده میشوند مانند جنسیت، رنگ، شغل هستند که حالتهای گوناگون یک ویژگی را شامل میشوند.
وی متغیرها را از منظر مقیاسهای اندازهگیری به چهار دسته (مقیاس اسمی، مقیای رتبهای، مقیاس فاصلهای و مقیاس نسبتی) تقسیم کرد و گفت: از لحاظ سنجش سطح متغیرها، از سطح حداقلی مقیاس اسمی (nominal scale ) می باشد که امکان شمارش آن متغیر وجود دارد. سطح بالاتر مقیاس رتبهای (ordinal scale) یا ترتیبی مانند طبقه اجتماعی -اقتصادی است مثلا متغیر دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در این متغیرها علاوه بر شمارش متغیر، رتبه هم وجود دارد یعنی دانشجویان دکتری رتبه بالاتری نسبت به دانشجویان ارشد و آنها نیز در طبقه بالاتر نسبت به دانشجویان کارشناسی قرار دارند. مقیاس فاصلهای ( interval scale) مشابه عملکرد در آزمون ریاضی است و اعمال شمارش، ترتیب، جمع و تفریق و میانگین در این سطح معنادار است. برگ برنده تحقیقات آزمایشی و غیرآزمایشی دارا بودن متغیرهایی در سطح مقیاس فاصلهای است . آخرین سطح از سطوح ارزیابی، مقیاس نسبتی ( ratio scale) است که بالاترین سطح می باشد و امکان اعمال شمارش، ترتیب، جمع و تفریق و حتی ضرب و تقسیم وجود دارد و میتوان کلیه تحلیلهای آماری را در سطح مقیاس فاصلهای و نسبی انجام داد. در واقع سنجش نماید. محقق تلاش میکند متغیرها را در سطح و مقیاس بالاتری سنجش نماید که مقیاس نسبی و مقیاس فاصله است زیرا در این سطوح امکان انجام انواع مختلف تحلیلهای آماری وجود دارد اما درغیر آن صورت از مقیاس رتبهای و در نهایت اسمی استفاده میکند.
عضو هیات علمی دانشگاه قم در ادامه به بیان نقش و کارکرد متغیرها پرداخت و گفت: محقق باید در این بخش خیلی دقت کند چرا که کوچکترین اشتباه در این بخش ممکن است کل تحقیق را تحتالشعاع قرار دهد و تمام زحمات محقق را بیفایده کند. این مرحله، مرحله شناخت از متغیرها و تعریف متغیرهاست و نباید از حضور متغیری در تحقیق غافل شد.
وی در ادامه به بیان دستهبندی متغیرها از نظر کارکرد یا نقشها پرداخت و اشاره کرد که از این حیث متغیرها به شش دسته به شرح زیر تقسیم میشوند.:
-متغیر مستقل (independent variables ) متغیری که تاثیرگذار بر متغیرهای دیگر میباشد.
-متغیر وابسته یا ملاک ( dependent variables) متغیری که از متغیر مستقل تاثیر میپذیرد.
-متغیر تعدیل کننده یا مستقل دوم (moderator variables) مشابه متغیر مستقل میباشد و برای اینکه متغیر دوم آمده است به این نام نامیده میشود.
-متغیر میانجی ( mediator variables) این متغیر، از نوع عجیبی است زیرا متغیر مستقل برای متغیر وابسته است و همزمان متغیر وابسته برای متغیر مستقل نیز به شمار میرود.
-متغیر کنترل(control variables) از نوع متغیرهایی که باید کنترل و مدیریت شوند
-متغیر مداخلهکننده یا متغیر مزاحم (intervening variables) از متغیرهایی که بیشترین اذیت و آسیب را در تحقیق دارند.
وی گفت: تصور کنید محققی در یک تحقیق به دنبال بررسی رابطه «هوش» و «پیشرفت تحصیلی» است با مطالعه پیشینهها و ادبیات تحقیق پی میبرد که هوش متغیر مستقل و پیشرفت تحصیلی متغیر وابسته است. بعلاوه سایر متغیرها مانند تلاش، جنسیت، تحصیلات والدین، متغیر جغرافیایی، امکانات مدارس و غیره در تحقیق موثر هستند. لذا برای پیشبرد صحیح تحقیق باید متغیرها با اختصاص نقش به آنها مدیریت شوند. برای مدیریت متغیرها، متغیری به عنوان متغیر مستقل دوم یا تعدیلکننده انتخاب میشود زیرا بر متغیر هوش تاثیرگذار است. پژوهشی؛ پژوهش جامع و کامل بشمار میرود که در آن تمام متغیرها شناسایی شده و نقش گرفته باشند. در بررسی رابطه هوش و پیشرفت تحصیلی، متغیر اعتماد به نفس یک متغیر میانجی بشمار میآید زیرا از یک طرف اعتماد به نفس از هوش تاثیر می پذیرد و بر پیشرفت تحصیلی تاثیر میگذارد.
وی در ادامه افزود: متغیر جنسیت از نوع متغیر کنترل میباشد و این امکان برای محقق وجود دارد تا با محدودکردن جنسیت به تحقیق ادامه دهد. متغیر مشکلات شخصی متغیری تاثیرگذار بر میزان هوش افراد است اما سنجش میزان مشکلات شخصی در تحقیق امکان پذیر نیست بنابراین این متغیر، بعنوان متغیر مزاحم نامیده میشود و در نتایج تحقیق باید به درصد خطا موجود، بعلت وجود متغیر مشکلات شخصی اشاره بشود. در زمان نمونهگیری با استفاده از نمونهگیری تصادفی، تاثیر متغیرهای غیرقابل کنترل و مزاحم بر سایر متغیرها تا حد زیادی خنثی می شود.
وی در پایان افزود: بهترین راه، شناسایی دقیق متغیرها و مدیریت قوی آنها تا پایان تحقیق است.
گزارش: مرضیه سادات سعادتدار آرانی، دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه قم
۱. از توهین به افراد، قومیتها و نژادها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهامزنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیامها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمانها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.