راهبردهای مدیریت دانش در کتابخانه‌های علوم پزشکی

(لیزنا، مقاله‌های روز 5) : پروانه مدیرامانی، آموزشگر و رییس گروه اطلاع‌رسانی پزشکی، مدیریت منابع علمی و اطلاع‌رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد: دانش به عنوان عنصري كليدي در سازمان، نيازمند مديريتي راهبردي است. مديريت راهبردي به عنوان مجموعه‌اي از تصميم‌ها و اقدام‌های مربوطه تعريف مي‌شود كه براي اجراي راهبرد‌هايي در راستای رسيدن به هدف‌هاي سازمان طراحي شده‌اند (پيرز و رابينسون^[1]، 1383، ص5). راهبرد‌ها^[2]، رویکردهایی با مقیاس وسیع و آینده‌نگر تصور می‌شوند، رویکردهایی که برای تعامل با محیط رقابتی در جهت حرکت بهینه به سوی هدفهای سازمان تنظیم شده‌اند (همان).

متیوز (1387، ص 33) معتقد است که راهبرد‌ها براي اين طراحي مي‌شوند كه يك نهاد مانند كتابخانه را به سمت چشم‌اندازش حركت دهند و فاصله موجود بين جايگاه فعلي كتابخانه و جايگاهي كه مي‌خواهد در آينده داشته باشد را از بين ببرند. بر پایه عقیده او، در راهبرد‌ها، انتخاب كردن مطرح است و اينكه آگاهانه انتخاب كنيم تا متفاوت باشيم.

دانشگاه‌ها به‌عنوان سازمان‌هایی اجتماعی از دیرباز درگیر فعالیت‌های مرتبط با کسب و شناسایی، خلق، انتقال و بکارگیری دانش و مدیریت آن بوده‌ و هستند. گر چه کتابخانه‌های دانشگاهی از پیاده‌سازی مدیریت دانش سود می‌برند، اما برای افزایش کارایی و اثربخشی خدمات این نهاد‌ها باید ویژگی‌های مدیریت دانش را شناخت و راهبرد‌های نظام مدیریت دانش را بر پایه‌یک الگوی هماهنگ و کارا طراحی و اجرا نمود تا حداکثر عملکرد کتابخانه‌ها در راستای دستیابی به اهداف محقق شود.آگاه نبودن از نوع راهبرد‌های در حال اجرا و یا اهمیت ندادن به هماهنگی راهبرد‌های نظام مدیریت دانش در هر یک ازکتابخانه‌های دانشگاهی می‌تواند یکی از دلایل عمده  اجرا نشدن کامل فعالیت‌های مدیریت دانش در این سازمان‌های دانش‌محور بشمار آید.

با اعتقاد بر این که کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور به عنوان سازمان های خدماتی و انسان‌محوردردرون جامعه دانشگاهی، نقش مهم و تاثیر‌گذاری را در زمینه اجرای مدیریت دانش ایفا می‌کنند، و نیز برپایه بررسی های وضعیت موجود اجرای مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی کشور، دکتر مجتبی کفاشان کاخکی و همکاران در قالب یک طرح پژوهشی از سوی مدیریت مرکز توسعه اطلاعات و انتشارات علمی وزارت بهداشت برآن شدند تا با توجه به جایگاه کتابخانه‌ها به عنوان متولیان سازماندهی و مدیریت منابع دانشی و از نماد‌های برتر مدیریت دانش در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور،  پژوهشی همه جانبه درکتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشورانجام دهند. مقاله منتج از این پژوهش گسترده در قالب یک مقاله پژوهشی در Journal of Librarianship and Information Science  در ماه May سال 2020 منتشر شد[3].

زیربنای این پژوهش در کتابخانه های مورد مطالعه بر چهار دیدگاه استوار بود: یک) الگوی مطلوب برای بررسی و ارزیابی میزان هماهنگی راهبردهای نظام مدیریت دانش درمحیط کتابخانه‌های دانشگاهی دو) راهبردهای غالب نظام مدیریت دانش و زیر‌نظام‌های آن در کتابخانه‌های مورد مطالعه.  سه) موجود بودن هماهنگی بین راهبرد غالب نظام مدیریت دانش با راهبرد‌هاي غالب زيرنظام‌هاي آن و  چهار) هماهنگی بین راهبرد‌های غالب زیر‌نظام‌های مدیریت دانش با یکدیگر.

یافته های این مقاله پژوهشی، نتیجه یک مطالعه دوساله در سطح ملی است و در دو بخش عرضه شده است. بخش اول به طراحی مدل مفهومی و نظری تحقیق به عنوان ابزاری برای ارزیابی همسویی راهبردهای عملکردی و عملیاتی مدیریت دانش اختصاص دارد ودر بخش دوم به ارزیابی مدل طراحی شده پرداخته  می شود.  این مدل مفهومی برای اولین باردرکتابخانه ها ومراکزاطلاع رسانی دانشگاههای علوم پزشکی کشور درهمسویی باراهبردهای موردبررسی درمحیط واقعی کتابخانه ها باتوجه به نتایج به دست آمده ازاین پژوهش معرفی و مورد استفاده قرار گرفت.

ازآنجائيكه مديريت دانش می‌تواند به‌ عنوان رويكردي براي توسعه خدمات کتابخانه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی و نيز دستيابي به رسالت وهدف‌های آنها به شمارآيد، توجه به راهبردهاي آن نیز نقش اين مطالعه را در ارزش‌آفريني حرفه کتابداری واطلاع‌رسانی پزشکی در مديريت کتابخانه‌های دانشگاهی مشخص می‌کند. الگوي مفهومي پژوهش نيز مي‌تواند مبناي بسياري از پژوهش‌ها در راستای توسعه تفكر راهبردي در انواع کتابخانه‌ها باشد.

مدیرامانی،  پروانه (1399). « راهبردهای مدیریت دانش در کتابخانه‌های علوم پزشکی ». ستون مقاله های روز لیزنا: شماره 5. 19 اسفندماه 1399.

------------------------------------------------------------------------

منابع

The dance of knowledge management strategies in libraries: The case of the libraries of the Iranian universities of medical science. M Kaffashan Kakhki, P Modiramani, F Aminpour, S Sadeghi-Gourji, E Ebrahimzadeh. Journal of Librarianship and Information Science 2020 May 31. Available at: https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0961000620919789

پيرس،جان، رابينسون، ريچارد. مديريت راهبردي،ترجمة محمودحسيني. تهران: سمت،1383

متیوز، جوزف. برنامه ریزی و مدیریت راهبردی در کتابخانه ها. ترجمه عبدالحسین فرج پهلو. اهواز: دانشگاه شهید چمران، 1387.

[1]- Pearce and Robinson

[2]- Strategies

[3]The dance of knowledge management strategies in libraries: The case of the libraries of the Iranian universities of medical science. M Kaffashan Kakhki, P Modiramani, F Aminpour, S Sadeghi-Gourji, ...

Journal of Librarianship and Information Science 2020 May 31. Available at: https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0961000620919789