داخلی
»پژوهش و نگارش (پاورقی)
سلامی گرم، به خوانندگان عزیز و گرامی لیزنا
خوب، لیزنا دو ستون تازه خواهد داشت. این ستونها، هر دو با ماموریتی معین می‌آیند و دائمی نخواهند بود. یکی از این ستونها شکل پاورقی خواهد داشت، به این معنا که یک کتاب تالیف شده در حوزه روش تحقیق را، بصورت پیاپی و یک روز در میان خواهید خواند. این کتاب در پایان بصورت کامل منتشر خواهد شد.
این کتاب که "پژوهش و نگارش" نام دارد، تفاوتی اساسی با سایر کتابهای پژوهش و نگارش دارد، و آن این است که یک ناشر کتابدار آن را نوشته و تجربه های بسیار خوب سالها کار نشر، از ساختار پژوهش و اخلاق پژوهش تا کار تدوین نهایی و ویرایش و امکانات ساده فنی برای ویرایش همه را از ترکیب علم و تجربه روی کاغذ آورده است. من در فرصت کوتاهی که کتاب را از مولف آن دریافت کردم، تا نوشتن این خبر خوب برای شما، کتاب را ورقی زدم و مروری کردم و باید بگویم نگاه نویسنده در مورد پژوهش و نگارش برایم بسیار جالب بود.
کتابهای روش تحقیق بسیاری را دیده‌ام و با اینکه همیشه گفته‌ام من روش تحقیق بلد نیستم و بدون خضوع دروغین راست می‌گویم من روش شناسی پژوهش بلد نیستم و هر بار به دلیلی در این وادی می‌افتم، متوسل به کتابها و نیز به اساتید خوب حوزة پژوهش می‌شوم، تا روشهای خودم را اصلاح کنم. کتاب روش تحقیق ترجمه دکتر ابراهیم افشار زنجانی را خیلی دوست دارم، یادداشتهای دکتر منصوریان در سخن هفته لیزنا را بادقت و حوصله دنبال می‌کردم، و هر جا نیاز می‌شد به ایشان، و به دکتر جمالی و دوستان جوان دیگرم رجوع می‌کردم تا مشکل روی میز خودم را حل کنم. اینها را نوشتم که بگویم گرچه نخوردیم نان گندم، ولی دیدیم دست مردم. هر چند پژوهشگر نیستم و کار پژوهشی نمی کنم، ولی کتابهای روش تحقیق را گاهی ورق زده‌ام و باید بگویم، کتابی که آن را بصورت پاورقی در لیزنا خواهید خواند، نگاهی دیگر دارد و بسیار کاربردی و تجربی است و کسی نوشته که کتابهایی که برای انتشار بدو می‌سپرده‌اند، را خود ویرایش کرده و به رمز و راز این کار در عمل کاملا تسلط دارد.
خوب این ناشر کتابدار کسی نیست جز آقای محسنی گرامی که این روزها نوشته های خوبش را در ستون تورقی و درنگی و گوشه چمنی می خوانید، این امکان وجود داشت که ایشان کتاب را خودشان و در مجموعه نشر کتابدار به سرعت منتشر کنند، لیکن لطفشان شامل حال لیزنا شد که این کتاب را فصل به فصل در ستونی با عنوان "کتاب پژوهش و نگارش" منتشر شود. از سویی فکر کردیم که این کتاب باید با سرعت بیشتری در دسترس قرار داده شود، بنابراین قرار شده که سه یادداشت در هفته از بخشهای مختلف این کتاب به انتخاب نویسنده در این ستون در دسترس خوانندگان گذاشته شود. روزهای یکشنبه، سه‌شنبه و پنجشنبه، روزهایی است که این بخشها منتشر می شود و امیدواریم بین دو تا سه ماه همه کتاب را در دسترس خوانندگان عزیز گذاشته باشیم.
***
سرآغاز:
اصل داستان این بود که "چگونه می‌توان کتاب، مقاله، گزارش یا هر محتوای علمی بهتری نوشت؟" یعنی قرار بود کتابی دربارۀ نگارش نویسندگی علمی باشد. متن مقدماتی آماده شد و حتا چند دورۀ آموزشی دربارۀ نگارش پیشینۀ پژوهش و مقالۀ مروری در برخی از دانشگاه‌ها برگزار شد. اما رضایت کافی برای انتشار نتایج را نداشتم. بسط و ویرایش آن را نیز به دلایلی به تعویق انداختم. از جمله این که بیش از پیش مطمئن شده بودم که باید دربارۀ برخی از مسائل اساسیِ مرتبط با نگارش و پژوهش، یاددهی، یادگیری، دانش، تولید دانش، انتقال یا ترجمۀ دانش و زنجیرۀ مفاهیم و فرایندهای متصل به آنها و بخصوص برخی از رفتارها، مهارت‌ها و تجربه‌های خاص نویسندگان و پژوهشگران بیشتر مطالعه کنم. زیرا نوشتن یک مقاله یا کتاب خوب و باکیفیت به مهارت‌های چندگانه‌ای نیاز دارد. حتا بسیاری از این مهارت‌ها در یک فرد جمع نمی‌شود یا حداقل کمتر کسی از پس همۀ آنها برمی‌آید. به همین دلیل، بیشتر این مهارت‌ها در نهادی به نام نشر مدیریت می‌شود که خود در ارتباط نردیک با نهاد علم، نهاد آموزش و نهاد پژوهش است.........
این سرآغاز کتاب و جملات آغازین کتاب حمید محسنی گرامی است و با اجازه او تیتر فصلهای کتاب را تقدیمتان می‌کنم، گرچه ممکن است از بخشهایی که گوش آشنا تر و چشم آشناتر هستند، شروع کنیم، با اینهمه خوب است که بدانید با چه کتابی روبرو خواهید بود:
داستان نگارش این کتاب
چند درس ساده برای پژوهش و نگارش
فصل 1- ظرفِ ساختار و معنا
فصل 2- نویسنده، نویسندگی و پژوهش
فصل 3- متن‌پویی (یا مرور نوشتارها و پیشینه پژوهش)
فصل4- اخلاق و آیین نگارش و ویرایش
فصل 5- مدیریت رفتارهای پژوهشی و نگارشی
فصل 6- چند پیشنهاد برای انتخاب موضوع پژوهش
فصل 7- فلسفه، منطق، ریاضی و آمار ابزاری برای پژوهش و نگارش است
فصل 8- فرضیه، نظریه و نظریه‌سازی
امیدواریم این کتاب مورد توجه خوانندگان خوب لیزنا واقع شود و بتوانند از آن بهره کافی ببرند.
در ابتدا عرض کردم که دو ستون تازه در لیزنا خواهیم داشت که دومین ستون را به زودی خدمتتان معرفی خواهیم کرد. منتظر باشید. با سپاس ازتوجه همه عزیزان.
بسیار مشتاقانه به انتشار این اثر ارزشمند خواهم نشست. هر چند مطمئن آقای محسنی اگر دیدگاه‌ها و تجربیات خودش را در خصوص نشر کتاب هم بنویسید برای خوانندگان عالی خواهد بود.
دوستان مرحوم محمد قاضی کتابی تحت عنوان «سرگذشت ترجمه‌های من« دارد که در سال ۱۳۷۳ منتشر شد. کتاب بسیار ارزشمندی هست که شان نزول هر کدام از ترجمه‌هاش را در آن اورده هست. اگر آقای محسنی هم « سرکذشت کتابهای منتشره من» را چاپ کند خوانندگان را با داستان شکل‌گیری و انتشار هر کدام از کتابها آشنا می‌کند که بسیار ارزشمند خواهد بود
انشالله که مطالب کتاب برای خوانندگان مفید باشد. محتوای این کتاب بیشتر به مباحث رفتاری و شناختی و راهبردی پژوهش و نگارش و البته با تاکید بر تجربه‌های موفق و ناموفق نویسندگان و پژوهشگران بزرگ پرداخته است. زیرا درباره روش پژوهش و نگارش کتابهای خوب زیادی وجود دارد. تجربه‌هایم نشان می‌دهد بیشتر مشکلات به مدیریت رفتارهای پژوهشی و نگارشی مربوط است. در هر حال امیدوارم برای خوانندگان جذاب و مفید باشد.
پیشنهادتان هم جالب بود برایم. امیدوارم روزی بتوانم این کار را بکنم.
ارادتمند. محسنی