مهدی حجوانی یك نهاد ساز است

به گزارش لیزنا، در این مراسم نیكنام حسینی‌پور، احمد مسجدجامعی، علی‌اصغر سیدآبادی، فریدون عموزاده خلیلی، رضا هاشمی‌نژاد، نادر قدیانی، شهرام اقبال‌زاده، فتح‌الله فروغی، حمیدرضا شاه آبادی، عزت الله الوندی، سیدعلی كاشفی خوانساری، اسدالله شعبانی و جمعی از نویسندگان و ناشران حضور داشتند.

نیكنام حسینی‌پور؛ مدیرعامل خانه كتاب در مراسم تجلیل از مهدی حجوانی گفت: پس از برگزاری هفده عصر كتاب در تجلیل از كوشندگان دنیای كتاب و كتاب‌خوانی، به این رسیدیم كه زمان بزرگداشتِ فردی است كه همواره دغدغه ارتقاء بخشیدن آگاهی مردم را دارد و چون دریافته است كودكان و نوجوانان سازندگان آینده‌اند آنان را گروه هدف پژوهش‌های خود قرار داده است. امروز در هجدهمین عصر كتاب مفتخر هستیم از نویسنده، مترجم، خدمتگزار راستین، ویراستار و پایه‌گذار چندین مؤسسه و انجمن تخصصی تجلیل كنیم. مردی كه نماد تعقل و اعتدال است. تلاش او همواره در طی سالیان پرهیز از افراط و تفریط است و آغاز توسعه را آموزش و آگاهی‌بخشی می‌داند.

وی ادامه داد: مهدی حجوانی از نوجوانی در انجمن‌های دینی حضور داشت و با تاریخ اسلام و مسائل دینی به خوبی آشنا شد. شوق دانستن او را به كتاب‌خانه‌های عمومی كشاند و از اعضای كتابخانه كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان شد. نخستین تجربه‌های تئاتری او در فعالیت‌های هنری مسجد بود. در مسجد با بچه‌های هم سنّ و سال خود نمایش هایی را به صحنه برد. در سال‌های آغازین انقلاب یك سال علوم تربیتی خواند ولی زود دریافت كه دلش در دنیای هنر است و به همین دلیل تغییر رشته داد و در دانشگاه هنر و دانشكده هنرهای زیبا از درس هنرمند نامور زنده‌نام حمید سمندریان و نیز نمایشنامه‌نویس شهیر روانشاد اكبر رادی بهره برد. پس از آن تحصیلات خود را تا مقطع دكتری پی‌گرفت و امروز یكی از استادان محبوب دانشگاه‌های كشور است.

مدیرعامل خانه كتاب وجوه شخصیت دكتر حجوانی را متعدد دانست وگفت: پایه‌گذاری انجمن‌ نویسندگان كودك و نوجوان با جمعی از نویسندگان و تشكل‌های دیگر و نیز تلاش برای ایجاد نشری درخور برای چاپ آثار كودكان و نوجوانان بُعدی از شخصیت حرفه‌ای دكتر حجوانی است. نگرش دقیق و علمی به ویرایش كتاب و تربیت جوانانی در این عرصه وجهی دیگر از شخصیت اوست. مشاوره به ناشران را نیز باید اضافه كرد. یكی از وجوه برجسته شخصیت حرفه‌ای استاد حجوانی وجه مطبوعاتی ایشان است. ایشان هشت سال سردبیر كتاب ماه كودك و نوجوان بودند؛ نیمه آبان ۹۶ اولین شماره آن با این شناسنامه منتشر شد. صاحب امتیاز خانه كتاب ایران ، مدیر مسئول احمد مسجد جامعی، سردبیر مهدی حجوانی و افراد دیگری در بخش‌های دیگر كه الان برای خودشان یلی شده‌اند و این دوره به گواهی صاحب‌نظران دوره‌ای ممتاز در نشر مجله‌ای برای كودكان و نوجوانان است.

حسینی پور افزود: سرمقاله‌های ایشان كه حدود ۵۷ سرمقاله بود به موضوعات مطرح روز می‌پرداخت كه نشانی از دغدغه‌های ایشان درباره كتاب كودك و نوجوان است. برگزاری ۱۹۲ نشست در ۹۶ شماره مجله و معرفی و نقد بالغ بر ۶۷۰ كتاب و نیز طرح گزارش‌هایی متنوع با موضوعات جالب داخلی و خارجی، حدود ۲۰۰ گزارش در این دوره هشت سال گواهی بر تلاش پیگیر و نگرش تخصصی به دنیای كتاب كودك است. در این دوره ایشان با جلب اعتماد جمعی از نویسندگان خبره كودك و نوجوان و نیز آموزش به جوانان مستعد سهمی سزاوار در پیوند نسل‌ها داشتند و همین باعث شد كه جوانان تازه‌كار آن روز نویسندگان كارآمد امروز ما باشند. همه این‌ها نشان می‌دهد كه دكتر حجوانی با توانایی شخصی و استفاده بهینه از امكاناتی كه خانه كتاب در اختیارایشان قرار داد هشت سال مجله‌ای خواندنی و به تعبیر بعضی از صاحب‌نظران منبعی مرجع را سردبیری كند.

وی گفت: هر چند دكتر حجوانی در سال ۱۳۸۴ با ناخرسندی از این نشریه رفتند ولی تكاپوهای مطبوعاتی دكتر حجوانی هیچ‌گاه كم‌ارج نشد. یكی از جنبه‌های ممتاز فعالیت‌های حرفه‌ای دكتر حجوانی مدیریت و پدید آوردن پژوهش‌نامه كودك و نوجوان است. در این نشریه نگاه علمی و حرفه‌ای دكتر حجوانی به ادبیات كودك نمایان است. دكتر حجوانی در این نشریه تلاش دارد تحقیق علمی را در كنار تجربه زیسته قرار دهد و با آمیختن این دو، نگاه علمی به دنیای كتاب كودك را شكل دهد. انتشار این نشریه اگر چه با فراز و نشیب و مضیقه مالی توام بوده است اما عزم دكتر حجوانی و همكارانشان بر ادامه این راه استوار است. مشاركت در طرح ارزشمند «لاك‌پشت پرنده» یكی دیگر از موارد كارنامه‌ پُر بار دكتر حجوانی است. البته كه برای كودكان قلم زدن وكتاب نوشتن بسیار دشوارتر از آماده كردن كتاب برای بزرگسالان است. كسی كه كتاب برای كودكان و نوجوانان می‌نویسد باید در هر كلمه و هر سطر اندیشه كند و دكتر حجوانی اندیشمندی است كه اندیشه‌ورزی را یاد می‌دهد.

حسینی پور بیان كرد: هنگامی كه خرد جمعی در خانه كتاب به بزرگداشت دكتر حجوانی هم‌داستان شد، همه بی‌ذره‌ای تردید موافقت كردند. وقتی با دوستان و همكاران ایشان این مهم را در میان گذاشتیم همه استقبال كردند. محبوبیت و علاقه دانشجویان و همكاران دكتر حجوانی و نیز فروتنی و همكاری ایشان كار را برای ما آسان كرد.كارنامه دكتر حجوانی راكه مرور می‌كنیم به این نتیجه می‌رسیم كه ایشان یك نهاد ساز است كه نهادهایش نسل پروری به دنبال داشته است، به سخن دیگر نهال‌هایی كه در نهادها كاشته بسیاری به درخت‌های تناوری بدل شده است كه هریك امروز سایه ساری دارند. وجه دیگر دكتر حجوانی اهتمام به مباحث تئوریك در عرصه كتاب كودك و نوجوان است. دكتر حجوانی به‌درستی پایه‌ها را به خوبی شناخته است و همزمان با كارهای جاری و روزمره و آنی به فكر كارهای آتی برمبنا و پایه درست بوده است.

در ادامه این مراسم، احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران بابیان اینكه مهدی حجوانی، شخصیتی اجماعی است و در هیچ چهارچوب و قاعده فرهنگی و سیاسی نمی‌گنجد، گفت: مهدی حجوانی با شاعران، تصویرگران، نویسندگان حوزه كودك و نوجوان، حوزه هنری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، لاك‌پشت پرنده، انتشارات امیركبیر، افق، قدیانی و ... كار می‌كند و جنس او به گونه‌ای است كه زیر سایه‌اش می‌توان همه آدم‌ها را جمع كرد و ما از این گونه آدم‌ها كم داریم.

او در ادامه به شخصیت اخلاقی مهدی حجوانی اشاره كرد و گفت: شخصیت اخلاقی مهدی حجوانی بسیار عمیق است و ظاهری نیست. من به او عیسی مسیح می‌گفتم. حجوانی دنبال اسم و نام و نشان نیست و این دنبال اسم نبودن در كار، حجوانی را فرد متفاوتی كرده است. فعالیت‌های گسترده او در حوزه‌ها و زمینه‌های مختلف و ارائه طرح‌های بلندمدت برای ادبیات ایران و جهان سبب شده كه معلوم نباشد او مدیر بخش دولتی یا مدیر بخش خصوصی است. بالاخره او یك مدیر دولتی است كه در حوزه هنری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسسه خانه كتاب، انتشارات امیركبیر و ... كار كرده است و نمی‌توان مدیر دولتی را نام برد كه چنین جایگاهی در میان نویسندگان و مولفان و مترجمان داشته باشد و این مدیر دولتی بودن در كنار سایر ویژگی‌هایش، بحث اجماعی بودن او را كامل می‌كند. حجوانی خودش است و فرقی نمی‌كند كجا باشد.

مسجدجامعی در ادامه به بیان خاطره‌ای پرداخت و گفت: در سال‌های گذشته زمانی كه آقای حجوانی در انتشارات امیركبیر همكار ما بود، اتفاقی افتاد كه ما را دچار گیجی كرد و آن هم پذیرفته شدن قطع‌نامه بود و گیجی حاصل از پذیرفته شدن قطعنامه ذهن ما را فلج كرد. البته ما به دنبال ادامه جنگ نبودیم ولی این اتفاق افتاد. من به آقای حجوانی گفتم این پایان خوشی نبود و بهتر است الان شروع كنیم به ادبیات جنگ بپردازیم. حجوانی خیلی با این قضیه همدل و همراه شد و چند جلد كتاب از نوشته‌ها و نقاشی‌های بچه‌ها تهیه كرد و ما منتشر كردیم و من حس وطن‌دوستی و ایران‌دوستی در آن می‌دیدم.

مسجدجامعی گفت: حجوانی این روح را می‌شناسد، او این عشق و علاقه به ایران، به آیین و دین را می‌شناسد. چه زمانی كه نهادسازی می كند، چه زمانی كه انجمن تاسیس می‌كند، می‌نویسد، ترجمه می‌كند و شاگردپروری

در این مراسم همچنین پیام صوتی مهرداد آگاهی، رایرن فرهنگی ایران در اتریش پخش شد كه متن آن به این شرح است:«چند سال پس از انقلاب، من نوجوانی بودم كه اولین برنامه‌های فرهنگی را در محله‌ای در غرب تهران با استاد مهدی حجوانی تجربه كردم.

او در همان سنین جوانی با مطالعات گسترده‌ای كه داشت، یكی از حركت دهندگان نسل جوان آن دوره بود و با فعالیت‌های هنری، نمایشی، فن بیان زیبا و حتی زیبا نویسی‌اش بر دیوارهای آن منطقه روح فرهنگ و هنر اسلامی را در جوانان و نوجوانان جاری می‌كرد.

او هنوز هم در دور همی‌های دوستانه برایمان داستان می‌خواند و ما را با گذشت بیش از سه دهه به دوران نوجوانی می‌برد و گر چه مدتی است كه با دوری از وطن از این موهبت محرومم.

دیروز كه از خبرتجلیل آن استادفرزانه از سوی دوستان خوبم در خانه كتاب مطلع شدم، خواستم به احترام استاد و روزهای خوب با آقا مهدی بودن، ادای دین كرده و با این چند خط درمراسم مشاركتی ناچیز داشته با شم. از خدواند توفیقات روز افزون را برایشان خواستارم.»

علی‌اصغر سیدآبادی در این آئین به عنوان یكی از دوستان آقای حجوانی گفت: در این مراسم بیشتر از هنرهای آقای حجوانی گفته شد و من می‌خواهم از چیزهای دیگری بگویم كه چگونه ما را خون به جگر می‌كرد. من در دو كار با مهدی حجوانی همكاری داشتم كه هر دو غیردولتی بوده است. نخست تاسیس انجمن نویسندگان كودك و نوجوان و دوم پژوهشنامه ادبیات كودك و نوجوان.

این نویسنده و منتقد ادبی افزود: ما عصر روزهای یكشنبه، جلسه داشتیم و من قبل از رفتن به جلسه دچار استرس می‌شدم. چون آقای حجوانی همه حرف‌هایی را كه در جلسات زده می‌شد، یادداشت می‌كرد و در جلسه بعد پیگیری می‌كرد و من هم می‌گفتم فراموش كردم. و این مساله سبب شده بود تصمیم بگیرم اگر ایده‌ای به نظرم آمد جلوی حجوانی بیان نكنم. ولی از طرفی حرف نزدن هم برایم سخت بود و به این ترتیب ما به عنوان تیم كوچكی كه در این جلسه حضور داشتیم، روزهای یكشنبه از دست آقای حجوانی خون به جگر می‌شدیم كه همه چیز را یادداشت می‌كرد و مسئولانه پیگری می‌كرد. در تاسیس انجمن نویسندگان كودك هم همین‌گونه پیگیر بود و دفتری داشت كه همه چیز را در آن یادداشت می‌كرد و درنهایت فوایدش به جامعه ادبیات كودك می‌رسید ولی زجرش را ما می‌كشیدیم.

وی افزود: البته ازبس ما از این دفتر گفتیم، بعدا خودش هم خسته شده بود و می‌گفت «من حسرت حال تو را می‌خورم كه این چیزها را نداری» و من هم حسرت حال ایشان را می‌خوردم كه چقدر منظم است. خلاصه این دو حسرت وجود داشت و متوجه نشدم چه كسی پیروز شد و آیا مهدی حجوانی بالاخره توانست از این خون به جگر كردن دیگران دست بردارد و آیا هنوز این دفتر را دارد یا نه.

نمی‌توان حجوانی را متوقف كرد

سیدآبادی گفت: به‌هرحال نكاتی كه درباره حجوانی بیان شد برمی‌گردد به احساس مسئولیتی كه داشت و هم فردی بود و هم اجتماعی. خیلی آدم ول نكنی است و وقتی كاری را شروع می‌كند، نمی‌توان او را متوقف كرد. این ویژگی علاوه بر كارهای اجرایی در كارهای دیگرش هم هست و برمی‌گردد به نوعی روحیه معلمی كه در وجود او هست.

وی با بیان اینكه حجوانی در بحث‌های نظری و نقد هم همین روحیه معلمی و احساس مسئولیت را دارد، گفت: وقتی نوشته‌های مهدی حجوانی را می‌خوانیم می‌بینیم این دغدغه وجود دارد و به نتیجه كار هم فكر می‌كند. من تقریبا همه نقدها و كارهای نظری را كه مهدی حجوانی انجام داده‌ است، خوانده‌ام و به نظرم می‌رسد دو ویژگی در آن‌ها وجود دارد؛ نخست نظم و احساس مسئولیت است كه سعی می‌كند همه چیز منظم و در چهارچوب باشد و ویژگی‌های هرچیزی را كامل بیان می‌كند و دومین ویژگی برمی‌گردد به معلمی كه مطلب را با مثال‌های زیاد مطرح می‌كند.

حس دامادها را دارم

مهدی حجوانی نیز در مراسم بزرگداشت خود بیان كرد: من حس دامادها را دارم. چون آرزوی دامادها این است كه كی شب تمام می‌شود و نگرانی‌ و استرسش تمام می‌شود. ما ایرانی‌ها این روحیه را داریم كه خیلی نمی‌خواهیم در موقعیت شاد بمانیم و دوست داریم زودتر تمام شود و بگذرد ولی من امشب باید خیلی خوشحال باشم و خوشحال هستم و شرمنده دوستان و كلام قاصر از تشكر است.

این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: البته من از دو جهت خیلی خوشحال نیستم؛ یك وجه اجتماعی و یك وجه شخصی. از نظر اجتماعی فكر می‌كنم كه در شرایطی كه حال مردم ما خوب نیست، چرا دنبال كسی هستید كه برایش بزرگداشت بگیرید دنبال كسی باشید كه تقصیرها را گردن بگیرد. جامعه ما مثل قطاری است كه در تاریكی پیش می‌رود و احساس می‌كنم شما از پنجره قطار برای من دست تكانی می‌دهید و نگران این هستم كه ادبیات كودك و نوجوان با توجه به شرایط اقتصادی بد، تبدیل به كالایی لوكس شود و نویسندگان اقدام به سری‌دوزی و تولیدات كارخانه‌ای كنند. انگار برای نویسندگان كودك و نوجوان سخت شده كه یك اثر را چند بار چكش‌كاری كنند، این كم‌توجهی‌ها كه از روی شرایط اقتصادی فعلی است، كیفیت آثار ادبی كودك و نوجوان را پایین می‌آورد. جایی كه دولت وظیفه دارد به این مساله وارد شود، وارد نمی‌شود، همچنین جایی كه نباید وارد شود، وارد می‌شود. و در این شرایط خیلی خوشحال نیستم مگر اینكه باز هم  از ادبیات كودك مدد بگیریم می‌توانیم دلمان را به پایانی خوب خوش كنیم و به خودمان امیدواری بدهیم و ما به این امیدواری محكومیم.

سعی می‌كنم به حجوانی‌ای كه در این مراسم تصویر شده، نزدیك شوم

حجوانی در ادامه بیان كرد: وجه شخصی آن این است كه چرا من برای بزرگداشت انتخاب شدم. پیش خودم فكر كردم یا بحث بازنشستگی مطرح است و می‌خواهند بگویند خیلی خوب بود به شرط اینكه دیگر ادامه ندهید. یا حكایت پلوخورشت قبل از اعدام است كه قبل از اعدام در دوره قاجار به محكومین می‌دادند و مصداق دیگرش هم می‌تواند مبصر كردن بچه‌های شر است تا آرام‌تر شوند و كمتر اذیت كنند. اما می‌توان گفت كه این بزرگداشت در واقع احترام به ادبیات كودك و نوجوان است نه یك فرد، و این یك فرد بهانه است چون هیچ وقت با یك فرد نهاد شكل نمی‌گیرد و انجمن تاسیس نمی‌شود. اما از امشب مهدی سعی می‌كنم به حجوانی‌ای كه در این مراسم تصویر شده، نزدیك شوم.

اخلاق، متانت و اعتدال‌ مهدی حجوانی مهمترین ویژگی‌ اوست

سیدعلی كاشفی خوانساری، سردبیر فصلنامه «نقد كتاب كودك و نوجوان» نیز در این مراسم بیان كرد: درباره مهدی حجوانی هم از جنبه كارها و هم از جنبه شخصیت او می‌توان صحبت كرد. یكی از مهمترین ویژگی‌های او معلمی و استادی است كه مهمترین مصادیق آن را در پیك قصه‌نویسی و جایگاهش در دانشگاه‌ها می‌توانیم ببینیم. نقش او به عنوان نهادساز در دفتر هنر و ادبیات كودك و نوجوان و شورای تخصصی كتاب كودك وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انجمن نویسندگان كودك و نوجوان، انجمن تصویرگران، نشریه تخصصی مطالعات ادبیات كودك در دانشگاه شیراز، لاكپشت پرنده، كتاب ماه كودك و نوجوان و پژوهشنامه كودك و نوجوان همه از مصادیق نهادهای مهم ادبیات كودك است كه از سوی ایشان راه‌اندازی شده است.

این نویسنده و منتقد ادبی افزود: همچنین جایگاه ایشان به عنوان مترجم و داستان‌نویس و همچنین روزنامه‌نگار ادبیات كودك و نوجوان در این سال‌ها تاثیرگذار بوده است و جدا از بحث‌های كاری باید راجع به شخصیت، اخلاق و متانت و همچنین اعتدال‌شان صحبت كنیم و جایگاهش به عنوان روزنامه‌نگار، منتقد و نظریه‌پرداز ادبیات كودك و نوجوان. موضوع دیگر نگاه دینی عمیق و باورهای مذهبی و نگاه معنوی ایشان است؛ نگاهی كه بخشی از آن ریشه در خانواده و بخشی دیگر ریشه در اجتها و مطالعه و كوشش ایشان دارد.

كاشفی خوانساری گفت: با بیان این‌كه به عنوان شاگرد ایشان فكر می‌كنم تجلیل كامل‌تر فراهم آوردن زمینه‌هایی است تا پژوهشنامه ادبیات كودك و نوجوان از انتشار باز نماند  این نشریه دو سال است انتشار آن متوقف شده است. مقالات او گردآوری شود و خاطراتش مكتوب شود و انجمن نویسندگان با مشكلات كمتری روبه‌رو شود و جایگاهش مستحكم‌تر شود.

درپایان مراسم هدایایی از سوی موسسه خانه كتاب، انجمن نویسندگان كودك و نوجوان، انجمن ویراستاران، انجمن فرهنگی ناشران كتاب كودك، نشر افق و نشر قدیانی به مهدی حجوانی تقدیم شد.