آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی؛ گنجینه‌ای ارزشمند از نشریات حوزه دفاع مقدس

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط ‌عمومی و امور بین‌الملل سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کارشناس نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی مرکز اسناد این سازمان اعلام کرد: آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی تاکنون توانسته‌ بیش از 210 عنوان نشریه در حوزه دفاع مقدس را جذب کند که مربوط به سال های 1359 تا 1396 می‌شود. همه این نشریات، جزء نشریات تخصصی و نیمه‌تخصصی است که موضوعات مختلفی چون دفاع مقدس، جنگ ایران و عراق، شهید و شهادت، اخبار جنگ، راهیان نور و خانواده‌های ایثارگران از مهم‌ترین مطالب آن است.

ابراهيم حافظی با اشاره به اینکه از زمان آغاز جنگ تحمیلی در شهریور 1359، روزنامه‌های اطلاعات، کیهان، جمهوری اسلامی، و خراسان هر روز حاوی اخبار مهمی از جنگ بودند، از برخی دیگر از نشریات نام برد و گفت: مجله شاهد که بنیاد شهید منتشر می‌کرد حاوی اطلاعات و اخباری از خانواده‌های شهدا و ایثارگران بود و در طی این سال‌ها اخباری از جنگ نیز در آن چاپ می‌شد. مجله «صف» نیز که ارتش جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌کرد پلی بود بین پشت جبهه و خط مقدم جبهه‌ها. همچنین مؤسسه اطلاعات در سال 1365 برای پوشش بیشتر اخبار جنگ نشریه روزانه «اطلاعات جبهه» را منتشر کرد و مجله مکتب جبهه نیز در سال 1365 توسط مصطفی آخوندی با همکاری قربانعلی الکائی برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت تأسیس شد.

وی به نشریاتی اشاره کرد که در دهه 70 پدید آمد و به درج خاطرات و عکس‌ها و وصیت‌نامه‌های شهدا و ایثارگران می‌پرداخت و افزود: از نشریات پرهیاهوی این دوره «شلمچه» به صاحب امتیازی مسعود ده‌نمکی بود و «جبهه» در سال 1377 به صاحب امتیازی احمد کاظم‌زاده و سردبیری مسعود ده‌نمکی، ادامه همان رویه شلمچه را پی گرفت. هفته‌نامه «فکه» نیز مطالبی راجع به شهید و شهادت چاپ می‌کرد.

حافظی دانشگاه‌ها را فعال‌ترین ناشران حوزه نشر مجلات دفاع مقدس در دهه 70 دانست و اضافه کرد: مصاحبه با دانشجویان ایثارگر، درج خاطرات آن‌ها، تحلیل عملیات‌های نظامی، عکس و تصاویر از جنگ و... محتوای این نشریات را تشکیل می‌داد.»

وي ادامه داد: «از جمله نشریات در گروه سنی کودکان، کودک مسلمان بلوچ، جاودانه‌ها، و رسالت دانش‌آموز است و در حوزه نشریات تجربی می‌توان «خاک مطهر»، و «یادهای سبز» را نام برد. در حوزه فیلم و تئاتر نیز ویژه‌نامه‌هایی می‌توان یافت که به مناسبت جشنواره‌های فیلم و تئاتر دفاع مقدس هر ساله چاپ می‌شود.

کارشناس نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی مرکز اسناد بیشترین تعداد نشریات موجود را مربوط به دهه 80 با بیش از 90 نشریه و کمترین تعداد را هم مربوط به دهه 60 دانست و اظهار داشت: دهه80 دهه رونق مجلات تخصصی تحلیلی در زمینه جنگ و دفاع مقدس است و همچنان دانشجویان و انجمن‌های علمی دانشگاه‌ها بیشترین فعالیت را در این زمینه داشته‌اند. بیشترین مقالات تحلیلی درباره عملیات‌های نظامی، جبهه‌های جنگ، اهمیت فرهنگ پایداری، راهیان نور و جبهه‌ها پس از جنگ و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در این دوره دیده می‌شود. مجله‌های نگین ایران، امتداد، شاهد یاران از مهم‌ترین مجلات این دهه هستند.

حافظي با بیان اینکه دانشگاه‌های کشور و بعد از آن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، صاحب بیشترین تعداد نشریه در این زمینه هستند، افزود: بیش از 45 درصد نشریات توسط این دو نهاد به چاپ رسیده است، اما از تمام گروه‌های علمی، شغلی و سنی دیگر نیز می‌توان نشریه‌ای مرتبط با دفاع مقدس و موضوعات مرتبط آن در آرشیو یافت.

وی ادامه داد: تهران با 73 عنوان بیشترین نشریه را منتشر کرده و خراسان رضوی با بیش از 25 عنوان در رتبه دوم است. اصفهان، لرستان، فارس، یزد از دیگر استان‌هایی هستند که بیشترین نشریه دفاع مقدس را در آرشیو به خود اختصاص داده‌اند.

گفتنی است که آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی اکنون با فراهم‌آوری بیش از 25 هزار عنوان نشریه ادواری شامل بیش از یک میلیون و هشتصد هزار نسخه، یکی از بزرگ‌ترین مراکز مطبوعاتی ایران را تشکیل داده است.