شبکه‌های اجتماعی می‌توانند نقطه آغاز مطالعه باشند

به گزارش خبرنگار لیزنا، در ابتدای این نشست که روز 10 اردیبهشت 1398 در حاشیه سی و دومین نمایشگاه کتاب در سالن دهخدا برگزار شد، محسن حاجی زین العابدینی به عنوان دبیر نشست در خصوص رسانه‌های اجتماعی و نقش آن گفت: با رسانه‌های اجتماعی زندگی همراهی پیدا کرده‌ایم و نمی‌توان بدون شبکه‌های اجتماعی زندگی را تصور کرد. در گذشته دسترسی به اطلاعات تعریف شده بود و کتاب همیشه در زندگی بشر حضور و وجود داشته است. از کتاب به عنوان منبعی برای  کسب اطلاعات استفاده می شود و میزان استفاده از کتاب نشان دهنده میزان علاقه‌مندی مردم جامعه به آگاهی خالص و عمیق است. اما شبکه‌های اجتماعی این مسئله را دچار چالش کرده است و ما در دوره گذار به سر می‌بریم، یعنی هم ازمنابع چاپی و هم منابع الکترونیکی همزمان استفاده می کنیم.

وی افزود: از نظر برخی صاحب‌نظران  عصر کتاب چاپی تمام شده است، در عرصه منابع و مجلات علمی از آثار الکترونیکی فراوانی استفاده می‌شود. اما در عرصه مطالعه عمومی همچنان رفتاری دوگانه داریم؛ برخی معتقدند که می شود این فعالیت را در فضای مجازی انجام داد اما برخی دیگر بر این عقیده‌اند که مطالعه در فضای مجازی چندان عمیق نیست و بهترین منبع مطالعه همان کتاب های چاپی است.

زین العابدینی به بیماری‌های شبکه‌های اجتماعی پرداخت و گفت: شبکه‌های اجتماعی با گستره و وسعتی که دارند، در شکل دهی رفتار انسان‌ها می‌توانند مؤثر باشند. بنابراین می‌توان از آن به عنوان دروازه‌ای برای فعالیت‌های کتابخانه‌ای استفاده کرد.  اما استفاده از این فضا عوارض و مشکلاتی به همراه دارد؛ افسردگی، فردگرایی و خودشیفتگی مهمترین عوارض آن است.

وی افزود: یکی از مهمترین مشکلات بروز وابستگی در افراد است. افراد معمولی یه طور متوسط روزانه 110 بار گوشی خود را چک می‌کنند. بیماری دیگر در ارتباط با این مسئله موفوبیا نام دارد که در آن فرد در صورت همراه نداشتن گوشی خود دچار استرس می‌شود. بیماری فوبینگ نوع دیگر از بیماری‌ها است که در آن فرد بیش از حد درخود فرو می‌رود و در شبکه‌های اجتماعی به صورت افراطی پرسه می‌زند. افراد دارای این بیماری روزانه بیش از 5 ساعت از وقت مفید خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند.

زین العابدینی در پایان گفت: وب گردی و شبکه گردی می‌تواند به معضلی تبدیل شود که بدون هیچ سود و آورده‌ای، افراد وقت زیادی را صرف آن می‌کنند.

منابع اطلاعاتی متناسب با نیازهای هر دوره تغییر می‌کنند

اصنافی به عنوان سخنران دوم این نشست در خصوص منابع اطلاعاتی و تغییر این منابع گفت: منابع اطلاعاتی در حال تغییر هستند، در قرن‌های متمادی این مسئله حاکم بوده است. علاقه‌مندی بشر به ثبت و انتقال دانش همواره وجود داشته است اما شیوه تولید محتوا و انتقال داده‌ها با توجه به امکانات و نیازمندی‌های بشر متفاوت بوده است. سیر تکاملی منابع اطلاعاتی نشان می‌دهد که روند تغییر به دلیل تفاوت در نیازها و تعاملات بشری سالهای زیادی به طول می‌انجامید. از زمانی که وارد عصر انفجار اطلاعات شده ایم شاهد منابع مختلف هستیم و فاصله پیدایش منابع اطلاعاتی و انتقال آن به سرعت در حال تغییر است.  با وجود  شبکه‌های اجتماعی شاهد تغییرات اساسی در نحوه تعاملات بشری هستیم . این تحولات در ارتباطات انسان‌ها بسیار تاثیر می گذارد.  یکی از مزیت‌های شبکه‌های اجتماعی ارتباط سریع‌تر در تولید اطلاعات و انتقال آنها با هزینه‌های کمتر است.

وی افزود: رسانه‌های اجتماعی در کاهش سطح مطالعات کاربران بی تقصیر هستند و کاربران با استفاده افراطی از این رسانه‌ها باعث کاهش ارزش مطالعه شده‌اند. در حالی که رسانه‌های اجتماعی یکی از بهترین منابع برای ترویج مطالعه و تبلیغ کتاب به شمار می‌آید. می توان از فناوری  به عنوان یک فرصت استفاده کرد. البته اگر به منابع دیجیتال انبوهی  دسترسی داریم نباید این توهم در ما ایجاد شود که اطلاعات کاملی داریم. شبکه‌های اجتماعی این پتانسیل را دارند که با  یک مکانیزم مناسب افراد را بیشتر درگیر مطالعه کنند.

اصنافی در ادامه در خصوص مفید بودن شبکه‌های اجتماعی بر ای مطالعه گفت: به جای نگاه صفر و صدی بهتر است از زاویه‌های مختلف این موضوع را بررسی کنیم و نمی‌توان با یک نسخه حکم قطعی صادر کرد. باید بتوانیم در استفاده از هر رسانه‌ای، به خصوص رسانه‌هایی که خود ما در تولید محتوای آن نقش داریم، تعادل را برقرار کنیم. بنابراین می‌توان از شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری برای ارتقای مطالعه استفاده کنیم. اگر برای آشنایی با کتاب تازه منتشر شده و یا محیط کتابخانه‌ای جدید از این فضا استفاده کنیم، در این صورت از این شبکه‌ها استفاده مفید کرده‌ایم.

مطالعه در شبکه‌های اجتماعی در چارچوب صاحب رسانه است

شقاقی دیگر سخنران این نشست در خصوص شکل دهی به شبکه‌های اجتماعی اظهار داشت: باید مطالعه در شبکه‌های اجتماعی را به عنوان کتابخوانی رسانه‌ای بررسی کنیم. مطالعه در محیط شبکه‌های اجتماعی با مطالعه کتاب چاپی از نظر پدیدار شناسی با یکدیگر فرق دارند. باید مطالعه در شبکه‌های اجتماعی  آگاهانه باشد و به ابعاد آن اشراف داشت.

وی در خصوص شیوه‌های مختلف مطالعه گفت: مطالعه آثار چاپی به صورت افقی و در چارچوبی که مؤلف تنظیم می‌کند، صورت می‌گیرد. مطالعه در شبکه‌های اجتماعی عمودی بوده و  در چارچوب متنی است که صاحب شبکه مشخص می‌کند. در واقع در این شیوه برداشت‌ها و تفاسیر ما در چارچوب سایر متون معنا پیدا می‌کند، برخلاف خواندن افقی که عبارات در چارچوب روایی مؤلف در ابتدا و انتهای متن معنا دارد. باید توجه کنیم که رسانه و چارچوب علایق مدیران آن به محتوا و تفاسیر ما شکل می‌دهند. در محیطی که افسران جنگ سرد، گرم، سخت و نرم حضور دارند، نمی‌توان متن مستقل و بی‌طرفی را پیدا کرد.

شقاقی درباره کارکردهای شبکه‌های اجتماعی در بحث مطالعه نیز بیان کرد: همانطور که قبل از این ذکر شد، در شبکه‌های اجتماعی از چارچوب تفسیری مؤلف  خارج و وارد چارچوب تقسیری صاحب رسانه می‌شویم. برای اینکه این اتفاق برای ما در شبکه‌های اجتماعی رخ ندهد، می‌توان متون موجود را در چارچوب متونی که از قبل گردآوری کرده‌ایم انتخاب و به مطالعه آنها بپردازیم.

وی ادامه داد: رسانه می‌خواهد نویسنده را از آن خود کند، اما می‌توان مخاطب متون را از آن خود کند، لذا از آن خود کردن متون و تفسیر روایی متون در چارچوب فرد می‌تواند باعث تفسیر آزادانه از متون شود.

در بازنمایی پیام‌ها در قالب شبکه اجتماعی شناسایی سه عنصر منبع، پیام و رسانه دشوار است

کشاورز به عنوان سخنران پایانی این نشست به ارزیابی محتوایی شبکه‌های اجتماعی پرداخت و گفت: در نظریه‌های ارتباطات بحث ارتباطات فردی و تعامل دو نفر با هم وجود دارد و ارزیابی اطلاعات تبادل شده مهم است. یکی از رویکردهای ارزیابی اطلاعات این است که باید این اطلاعات را از سه منظر منبع اطلاعات، پیام و محتوا و رسانه  بررسی کنیم. در محیط سنتی مثل کتاب هر سه این عناصر اساسی تا حدودی مشخص است، در محیط جدید مرز مشخصی بین این سه عنصر وجود ندارد و نمی‌توانیم منبع و منشأ پیام را به درستی مشخص کنیم.

وی ادامه داد: از طرف دیگر تشخیص درستی یک متن و مستند بودن آن هم دشوار است. امروزه پیام و رسانه همخوانی خود را از دست داده‌اند. اگر در گذشته منبع معتبری اطلاعات معتبری را در قالب کتاب منتشر می‌کرد، در محیط جدید و با وجود بازنمایی پیام‌ها در قالب شبکه اجتماعی شناسایی سه عنصر منبع، پیام و رسانه دشوار است.  هرچند می‌توان در این محیط نیز مرزبندی را حفظ کرد.

کشاورز سپس به مدل‌های مختلف  مطالعه اشاره کرد و عنوان کرد: چهار مدل مطالعه وجود دارد؛ ظاهربینانه یا زودباورانه، در این مدل بدون تحلیل و تفسیر مطالعه را انجام می‌دهیم. در مدل جزمی در استفاده از محیط جدید با جبهه‌گیری‌های شخصی نسبت به  آن بی اعتماد هستیم.  در مدل منفعلانه فرد نه ظاهربیین و نه بدبین است و با آگاهی ضمنی شروع به مطالعه می‌کند، اما بیش از توجه  به متن و محتوا به رسانه توجه می‌کند. بنابراین در این مدل ارزیابی دقیق و عمیقی از متن وجود ندارد. مدل دیالکتیک که نوع آرمانی مطالعه است. فرد در این مدل هیچکدام از ویژگی‌های سه مدل قبل را ندارد و باید بتواند با متن ازتباط عمیق و دقیقی پیدا کند تا خاستگاه معرفت شناسی و محتوایی متن را دریابد. در این مدل فرد با با ابزارهای لازم معیارهای علمی را شناسایی می‌کند تا ارزیابی درست و صحیحی داشته باشد.

وی در خصوص مفید یا مضر بودن شبکه‌های اجتماعی برای مطالعه گفت: شبکه‌های اجتماعی کارکردهای مختلفی دارند. این شبکه‌ها تا زمانی که باعث شکل‌گیری یک فکر در فرد باشد، مفید است. اما نمی‌تواند ابزار جامعی برای مطالعه در نظر گرفته شود. در واقع می‌توان به عنوان تقطه آغاز از آن استفاده کرد.