انتشار یادداشت دبیرکل نهاد کتابخانه‌ها پیرامون برنامه‌های فرهنگی در لایحه اصلاحی «برنامه ششم توسعه»

به گزارش لیزنا، پایگاه خبری «الف»، روز 14 مهرماه با انتشار یادداشتی از علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نظر این مسئول فرهنگی را پیرامون برنامه‌های بخش فرهنگ در لایحه اصلاح شده «برنامه ششم توسعه کشور» در رسانه های جمعی به اشتراک گذاشت. این یادداشت را در ادامه می‌خوانیم:

روز نهم تیرماه 1394 سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه از سوی مقام معظم رهبری به رئیس‌جمهور محترم ابلاغ شد. پس از مدتی، البته با تأخیر برنامه ششم به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد که با توجه به انتقادهای متعدد و نواقص موجود، مجلس زمان اجرای برنامه پنجم را به مدت یک سال دیگر تمدید کرد تا نسبت به بازنگری و اصلاح برنامه ششم، با توجه به موارد ابلاغی مقام معظم رهبری، اقدام شود.

سرانجام در سال جاری لایحه برنامه ششم پس از بازنگری و اصلاح به مجلس شورای اسلامی ارائه شد که اینک در کمیسیون‌های مختلف در حال بررسی است.

اما درباره بخش فرهنگ که از نظر مقام معظم رهبری اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و بارها مورد تأکید معظم‌له قرار گرفته در سیاست‌های کلی برنامه ششم که ایشان به دولت ابلاغ کردند علاوه بر اشاراتی در بخش امور اجتماعی و امور علم،‌ فناوری و نوآوری، شش بند 68 تا 73 به‌طور مشخص به سرفصل امور فرهنگی بدین شرح اختصاص دارد:

امور فرهنگی

68؛ تلاش شایسته برای تبیین ارزش‌های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و دستاوردهای جمهوری اسلامی

69؛ ارائه و ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی و فرهنگ‌سازی درباره اصلاح الگوی مصرف و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی

70؛ اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور و تهیه پیوست فرهنگی برای طرح‌های مهم

71؛ حمایت مادی و معنوی از هنرمندان، نوآوران، محققان و تولیدکنندگان آثار و محصولات فرهنگی و هنریِ مقوم اخلاق، فرهنگ و هویت اسلامی-ایرانی

72؛ حضور مؤثر نهادهای فرهنگی دولتی و مردمی در فضای مجازی به‌منظور توسعه و ترویج فرهنگ، مفاهیم و هویت اسلامی- ایرانی و مقابله با تهدیدات

73؛ توجه ویژه به توسعه و تجلی مفاهیم، نمادها و شاخص‌های هویت اسلامی-ایرانی در ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور [1]

اما آنچه درواقع در لایحه جدید و اصلاح‌شده برنامه ششم به چشم می‌خورد بسیار کمتر از سطح مورد انتظار است. تمام آنچه درباره امور فرهنگی در این لایحه وجود دارد، عبارت است از:

ماده 23

به‌منظور تعالی و مقاوم‌سازی فرهنگی و بستر‌سازی فرهنگی و دستیابی به آرمان‌های سند چشم‌انداز مبنی بر تحقق توسعه متناسب با مقتضیات فرهنگی و متکی بر حفظ و ارتقاء ارزش‌های اسلامی، ملی و انقلابی،‌ آزادی‌های مشروع و مردم‌سالاری دینی، اصول و فضائل اخلاقی، کرامت و حقوق انسانی، هویت و انسجام ملی و همچنین حمایت از تولیدات و محصولات فرهنگی، مذهبی و هنری فاخر، صنایع‌دستی و میراث فرهنگی ناملموس و تقویت ظرفیت آن در تعاملات بین‌المللی و نیز ارتقاء جایگاه و منزلت اصحاب فرهنگ و نخبگان و پیشکسوتان فرهنگ و هنر کشور،‌ اقدامات زیر در طول سال‌های برنامه ششم توسعه انجام می‌شود:

۱. وزارت فرهنگ و ارشاد مکلف است نسبت به تسهیل فرآیندهای صدور مجوز و بازنگری و کاهش ضوابط و مقررات محدودکننده تولید و نشر آثار فرهنگی و هنری اقدام نماید. قوه قضائیه و نیروی انتظامی مکلفند امنیت لازم را برای تولید و نشر آثار و اجرای برنامه‌های فرهنگی و هنری دارای مجوز فراهم نمایند و نسبت به جبران خسارت وارده ناشی از ممانعت، تحریک و یا اخلال در تولید و نشر این آثار اقدام کنند.

۲. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صدا و سیما و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط مکلفند فهرست صدور مجوزها و تصدی‌های فرهنگی و هنری قابل‌واگذاری به بخش خصوصی و تعاونی و سازمان‌های مردم‌نهاد را که تا پایان سال اول تعیین می‌شود، در طول سال‌های برنامه ششم توسعه واگذار نمایند.

آیین‌نامه این بند شامل شیوه تعیین فهرست مذکور و نحوه واگذاری و فروش با پیشنهاد سازمان و همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

۳. سهم و نحوه پرداخت حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی، طبق آیین‌نامه‌ای که توسط سازمان، وزارت ورزش و جوانان تهیه و تا پایان سال اول برنامه به تصویب هیأت وزیران می‌رسد، تعیین می‌شود.

همچنین دو پروژه نیز در بخش پیوست (اقتصاد مقاومتی) با موضوع طراحی الگو و نظام اعطای نشان اقتصاد مقاومتی و بهره‌گیری از ظرفیت رویدادها و آثار فرهنگی، هنری و رسانه‌ای برای افزایش و جلب مشارکت همگانی در حمایت از تولید ملی و اصلاح الگوی مصرف در فهرست پروژه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد به چشم می‌خورد.

 وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

عنوان برنامه ملی دستگاه اجرایی مسئول عنوان پروژه

1. گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طراحی الگو و نظام اعطای نشان اقتصاد مقاومتی؛

2. گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهره‌گیری از ظرفیت رویدادها و آثار فرهنگی، هنری و رسانه‌ای برای افزایش و جلب مشارکت همگانی در حمایت از تولید ملی و اصلاح الگوی مصرف؛

مقایسه آنچه در ابلاغیه سیاست‌های کلی تدوین برنامه ششم از سوی مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته و مواردی که در برنامه پیشنهادی به مجلس پیش‌بینی شده به‌خوبی فاصله عمیق میان انتظارات رهبری با آنچه در عمل صورت گرفته را نشان می‌دهد.

به‌عنوان نمونه هیچ برنامه خاصی برای تبیین ارزش‌های انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی یا ارائه سبک زندگی اسلامی-ایرانی یا لزوم پیوست فرهنگی برای طرح‌های مهم یا حضور مؤثر نهادهای فرهنگی، دولتی و مردمی در فضای مجازی برای توسعه و ترویج فرهنگ، مفاهیم و هویت اسلامی–ایرانی و مقابله با تهدیدات یا حتی توسعه و تجلی مفاهیم، نمادها و شاخص‌های هویت اسلامی- ایرانی در ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در این برنامه دیده نمی‌شود.

اما به‌عنوان مطالعه موردی، موضوع ترویج کتابخوانی و امکان دسترسی به کتابخانه برای استفاده عموم مردم به‌خصوص نوجوانان و جوانان؛ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سال 1394 در جلسات متعددی با حضور برخی کارشناسان و مسئولین فرهنگی ازجمله سرکار خانم دکتر وزیرپور، استاد دانشگاه؛ دکتر عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ جناب علی‌اکبر اشعری، از مدیران باسابقه در عرصه فرهنگ؛ دکتر محسن پرویز، معاون اسبق فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دکتر رضایی شریف‌آبادی، از اساتید دانشگاه و برخی از معاونین و مدیران نهاد به پیشنهادهایی پیرامون موضوع کتابخوانی و کتابخانه‌ها در برنامه ششم پرداخت که در نتیجه پیشنهادهایی به شرح زیر در 11 بند به مراکز و مراجع مربوطه ارائه شد و متأسفانه مورد استفاده و توجه قرار نگرفت و اخیراً این پیشنهادها برای استفاده به ریاست محترم کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی تقدیم شد.

امید است این پیشنهادها که تنها مربوط به یک موضوع از چندین موضوع فرهنگی موردنیاز کشور است مورد توجه نمایندگان محترم مجلس قرار گیرد؛ ان‌شاءالله.

پیشنهادهای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای طرح در برنامه ششم:

بند 1:

- دولت مکلف است به‌منظور افزایش دسترسی به کتابخانه‌های عمومی و منابع اطلاعاتی تا سال پایانی برنامه ششم توسعه، در تمامی روستاهای دارای حداقل 1500 نفر جمعیت و نیز روستاهای در جوار هم که در مجموع بیش از 1500 نفر جمعیت دارند از محل بودجه و اعتبارات سالانه، کتابخانه عمومی روستایی ایجاد نماید. 

بند 2:

 -  وزارت آموزش و پرورش به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند تا هرسال در 20 درصد از مدارس کشور کتابخانه‌ای متناسب با نیاز مخاطب راه‌اندازی شود. 

بند 3:

-  با توجه به لزوم هوشمندسازی فرآیندهای خدمات‌دهی در کتابخانه‌های عمومی کشور و ارائه خدمات به‌موقع و مناسب به عموم افراد جامعه در آن‌ها، ‌ترتیبی اتخاذ گردد تا اعتبارات موردنیاز برای توسعه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری کتابخانه‌های عمومی به ابزارهای نوین اطلاع‌رسانی در بودجه سالانه کشور در نظر گرفته شود.

بند 4:

-  به‌منظور دسترسی عموم جامعه به منابع اطلاعاتی روز، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف شود تا هرساله، حداقل 10 درصد از خرید کتاب‌های منتشره در کشور را با نظر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به کتابخانه‌های عمومی کشور اختصاص دهد.

بند 5:

-  دولت مکلف است به‌منظور کمک به توسعه کتابخانه‌های عمومی و گسترش کتابخوانی در کشور، حق انشعاب،‌ تعرفه‌های آب و انرژی‌های مصرفی اعم از برق و گاز شهری مصرفی کتابخانه‌های عمومی کشور را به میزان تعرفه فرهنگی موجود محاسبه و اخذ نماید.

بند 6:

-  همه نهادها، سازمان‌ها، مراکز کار و کارخانه‌های دارای حداقل 1000 نفر نیروی انسانی شاغل متمرکز ملزم هستند یک واحد کتابخانه با هدف تأمین نیازهای اطلاعاتی عمومی و تخصصی کارکنان و کارگران شاغل راه‌اندازی نمایند.

بند 7:

-  به‌منظور تشویق خیرین کتابخانه‌ساز، هزینه‌های انجام شده از سوی ایشان برای احداث، توسعه و تکمیل فضاهای کتابخانه‌های عمومی در چارچوب طرح مصوب نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به‌عنوان معافیت‌های مالیاتی آن‌ها مورد محاسبه قرار گیرد.

بند 8:

-  دولت مکلف است تا سال چهارم برنامه ششم توسعه، نسبت به تکمیل و یا احداث کتابخانه‌های مرکزی استان در همه مراکز استان‌ها بر اساس طرحی که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ارائه می‌کند، از محل بودجه سالانه کشور اقدام نماید. 

بند 9:

-  به‌منظور دسترسی مناسب جمعیت گروه‌های خاص (معلولان، نابینایان و...) در کشور به منابع اطلاعاتی موردنیاز تا سال پایانی برنامه ششم توسعه، حداقل در یکی از کتابخانه‌های عمومی مرکز شهرستان‌های دارای حداقل 150 هزار نفر جمعیت، بخش گروه‌های خاص با تجهیزات و منابع اطلاعاتی مناسب و قابل‌استفاده برای آنان راه‌اندازی شود. اعتبارات مربوط به این اقدام در بودجه‌های سنواتی برنامه ششم منظور گردد.

بند 10:

-  به‌منظور ترویج و گسترش ارزش‌های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و همچنین اندیشه دینی و سیاسی و سیره عملی حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، دولت مکلف است نسبت به تجهیز کتابخانه‌های عمومی، آموزشگاهی و ... به آثار ایشان و نیز آثار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی مرتبط، در بودجه‌های سنواتی سالانه ‌حمایت مالی به عمل آورد.

بند 11:

-  صدا و سیمای ج. ا.ا؛ و دیگر رسانه‌های جمعی، برنامه‌های خود را به‌گونه‌ای طراحی و ارائه نمایند که فرهنگ کتابخوانی و مطالعه به‌عنوان یک ارزش عمومی در آثار و برنامه‌هایشان لحاظ شود.