قرآن ترجمه‌بردار نیست

به گزارش لیزنا، نشست معرفی و بررسی کتاب «قرآن کریم با چهار ترجمه کهن» یکشنبه بیست فروردین ماه با حضور بهاءالدین خرمشاهی، اعضای هیئت علمی دانشنامه تشیع، حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد، سردبیر آینه پژوهش، محمد شریفی ، نویسنده کتاب «قرآن کریم با چهار ترجمه کهن» و محمدرضا جعفری، مدیر انتشارات نشر نو برگزار شد.

نخست محمدعلی مهدوی‌راد،سردبیر آینه پژوهش با بیان اینکه مترجم با همه مقدمات فهم متن، سعی بر آن دارد در کوتاه‌ترین واژه‌ها آن‌ را بنویسد، بیان کرد: این چهار ترجمه قاعدتا به دلیل کهن بودن، ‌می‌تواند از نظر ادبی، واژه‌شناسی و تطور واژگانی بسیار مورد توجه باشد. و حسن ترجمه‌های طبری و کشف‌الاسرار و تا حدودی سورآبادی و ابوالفتوح در این می باشد که بار تفسیری و ایدئولوژیکی پیدا نکرده‌اند.

وی افزود: قرآن در واقع ترجمه‌بردار نیست، همانگونه که آثار حافظ و سعدی نیستند. قرآن،‌ وزن و آهنگ هم دارد که قابل ترجمه نیست.

 وی همچنین عنوان کرد: اثرگذاری پایه‌های ایدئولوژیک در کار ترجمه بسیار مهم است؛ مثلا پایگاه‌های اهل‌الحدیثی میبدی در مقایسه با دیگران کاملا مشهود است. مترجم‌ها گاه تحت‌تاثیر تفسیرهای مختلف هستند و پایگا‌ه‌های اعتقادی و فرهنگی در ترجمه‌ها تاثیر گذاشته است. ترجمه‌ها در دل تفاسیر انجام می‌شد که از جهاتی دارای حسن و از جهاتی نیز دارای عیب است. واژه‌ها نیز در سیر تطور از جهات مختلف می‌توانند اثرپذیری داشته‌ باشند.

محمد شریفی، از پدیدآورندگان این اثر قرآنی نیز با اشاره به اینکه ترجمه‌های کهن با تفسیر همراه بودند، گفت: ایده نوشتن این اثر با انگیزه شخصی به ذهن من آمد. پس از مدتی مطالعه و تکرار نیاز به استفاده از ترجمه‌های کهن، با بررسی‌ها و مطالعات انجام شده که از نظر ادبی، زبانی،  دقت و صحت ترجمه انجام شد، چهار ترجمه‌ موجود ملاک قرار گرفت.

 وی ادامه داد: کنار هم قرار گرفتن چهار ترجمه متفاوت از قرآن این امکان را می‌دهد که بتوان تفاوت‌های اصولی ترجمه در برهه‌های مختلف را دید. این موضوع، سیر تطور قرآن را نشان می‌دهد.

 نویسنده کتاب «قرآن کریم با چهار ترجمه کهن» بیان کرد: در این‌اثر ترجمه ها به صورت (لفظ به لفظ) صورت گرفته است. به‌عنوان نمونه تفسیر طبری و تفسیر ابوالفتوح رازی، چاپ‌های بسیار پرغلطی داشتند و به‌نظر من نیاز به تصحیح مجدد دارند و به این دلیل ترجمه‌ها لفظ به لفظ با هم تطبیق داده شد. در جاهایی مترجم، عباراتی را به‌عنوان توضیح آورده است که برای تفکیک این عبارات را با علامت‌های نگارشی مشخص کردیم.

شریفی در ادامه افزود: فهرست‌های انتهای کتاب نیز بسیار کارآمد هستند که کار زنده‌یاد محمود رامیار بوده است.

بهاءالدین خرمشاهی مولف «فرهنگ موضوعی قرآن کریم» در این نشست با اشاره به اینکه ترجمه، تفسیری فشرده و تفسیر ترجمه‌ای گسترده است، گفت: این کتاب توانسته است ترجمه‌ها را جدا از تفاسیر در یک قاب ارائه کند، که می‌تواند در این حوزه تحولی ایجاد کند.

خرمشاهی افزود: این چهار ترجمه که از دل تفاسیر استخراج شده‌اند، جزو استوانه‌های اصلی به‌شمار می‌آیند. تدوین‌کنندگان این کتاب، بسیار درست و قاعده‌مند به سراغ این ترجمه‌ها رفته‌اند.

مولف «فرهنگ موضوعی قرآن کریم» در ادامه با اشاره به تاریخ تدوین هر یک از چهار ترجمه به‌کار رفته در این اثر، اظهار کرد: تفسیر طبری در قرن چهارم هجری، تفسیر سورآبادی معروف به «تفسیر التفاسیر» متعلق به نیمه قرن پنجم هجری، تفسیر «کشف‌الاسرار» میبدی مربوط به قرن پنجم و تفسیر ابوالفتوح متعلق به قرن ششم هجری است.

همچنین در پایان نشست نویسنده اثر به سوالات مطرح شده از طرف حاضرین پاسخ داد.