مجموعه‌های نفیس نسخ خطی کتابخانه‌های قم می‌تواند وجه توریستی داشته باشد

به گزارش لیزنا، در این نشست سید مرتضی سقائیان نژاد، شهردار استان قم، به ارائه گزارشی از فعالیتهای شهرداری از سال 94 تاکنون پرداخت و گفت: بزرگترین کتابخانه تخصصی، متعلق به حضرت آیت الله سیستانی در بلوار پیامبر اعظم در 14طبقه در حال ساخت است که این کتابخانه در حقیقت بزرگترین کتابخانه تخصصی در خاورمیانه هست.

وی با ابزار خرسندی از بعضی واقعیات مثل اینکه قم در حوزه کتاب، کتابخانه ها و چاپ کتاب در رتبه اول و در نشر کتاب رتبه دوم در ایران را داراست، تأکید کرد:این شاخصه ها در کنار شاخصهای دیگر میراثی است که بیش از هفت هزار سال قدمت تاریخی دارد، و بسیار حائز اهمیت است؛ لذا 14 محور فرهنگی برای قم تعریف کردیم که در بهسازی و نوسازی شهر فعالیت کند تا با ورود به شهر قم قابل مشاهده باشد.

وی در راستای فعالیتهای فرهنگی شهرداری از ساخت یک پارک هزار هکتاری در قم خبر داد و گفت: این اقدام در کشور بی سابقه است و در حال حاضر ما در قم 400 بوستان داریم که برای هر بوستان در بُعد فرهنگی فعالیت هایی صورت گرفته است. به عنوان مثال در بوستان خضر نبی در حال ساخت یک کتابخانه به عنوان یک پیوست فرهنگی هستیم که بتواند بر بوستان سیطره فرهنگی داشته باشد. وی تأکید کرد: اینها نیازهایی بوده که شهر قم داشته و باید به آن توجه کرد.

دکتر سقائیان نژاد در ادامه با ابراز امیدواری از اینکه کارهای فرهنگی و عمرانی بیشتری در شهر قم صورت خواهد گرفت گفت: تا کنون اقداماتی انجام شده و در ادامه نیز انشاالله دنبال خواهد شد و در اولین قدم طراحی و تهیه تابلوهای یکدست برای کتابخانه های سطح شهر است که به زودی در دستور کار قرار خواهد گرفت.

وی درباره این موضوع که قم به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام باشد عنوان کرد: بعد از اینکه در سال 2008 اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام بعد از مکه معرفی شد، در سال 2018 مشهد و دوره بعدی آن که در سال 2027 خواهد بود، ما تمام تلاش خود را می کنیم که روی انتخاب شهر قم به عنوان پایتخت فرهنگی کار کنیم. این به این معنا خواهد بود که ما در دنیا یک تریبون پیدا می کنیم و می توانیم از طریق این تریبون داشته های خودمان را با مردم دنیا به اشتراک بگذاریم.

وی با ابراز تأسف از اینکه ما در بعضی قسمتها غفلت داشتیم گفت: ما به عنوان شهرداری مقصر هستیم و باید از خودمان شروع کنیم و در بحثهای بعدی باید به سمت و سوی نرم افزاری پیش برویم.

وی همچنین خبر از راه اندازی حدود 37 حوزه تخصصی در شهرداری داد که 6 کمیته آن در حوزه اسلامی زیرنظر حضرت آیت الله اعرافی تدوین شده است.

سقائیان نژاد تأکید کرد: کارهایی که در قم انجام می شود، ذره ای در مقابل شأنیت قم کافی نیست. قم خورشیدشهری است تحت شعاع دو خورشید حرم مطهر و مسجد مقدس جمکران که هر برنامه ای ریخته می شود، باید در چارچوب این تلألؤ ریخته شود و ما نمی توانیم هر برنامه ای را در قم پیاده کنیم. ولی در بحث کتاب و کتابخانه ها خیلی باید کار شود و ظرفیت زیادی وجود دارد.

وی با اشاره به دو ردیف بودجه که یکی مربوط به مساجد و دیگری مربوط به کانونهای فرهنگی است، عنوان کرد: باید مطالبه ای از سوی مراکز فرهنگی وجود داشته باشد تا ما هم در حد توان بودجه در اختیار قرار دهیم.

وی با اشاره به اینکه ظرفیتهای فرهنگی شهر قم بسیار زیاد است بیان کرد: در حال حاضر 800 مرکز پژوهشی در قم فعال است، اگر ما بتوانیم یک آهنگ مناسب را در قم فراهم کنیم، بسیار باعث ایجاد امید در جامعه خواهد شد و انشاالله تا هستیم سعی می کنیم که در این راستا کمک کنیم.

 در بخش  دوم این جلسه  مهدی محمدی شجاعی، به ارائه گزارش جامعی از عملکرد ده ساله مکتا پرداخت و گفت: با توجه به اینکه قم به شهر هزار کتابخانه مشهور است، برنامه ریزی برای انتخاب قم به عنوان پایتخت فرهنگی کشور و استفاده از ظرفیت های نهفته استان قم امکان پذیر است.

وی با اشاره به اینکه تاکنون کتابخانه های زیادی به این مجمع پیوسته اند، پیشنهاد کرد: برای شناساندن هر چه بیشتر مکتا به کتابخانه های کل ایران به مناسبت ده سالگی مکتا یک همایش در سطح کشور برگزار شود تا این مجمع بهتر و بیشتر معرفی شود.

دبیر مکتا همچنین پیشنهاد کرد: با توجه به این واقعیت که  قم دارای کتابخانه های شخصی بسیاری است و با توجه به وجود چندین هزار طلبه پژوهشگری که در استان قم تحصیل می کنند و هر کدام برای خود کتابخانه شخصی دارند، قم دارای ظرفیت بسیار خوبی برای راه اندازی مرکزی به عنوان مبادله یا جمعه بازار کتاب است. بسیاری از پژوهشگران کتابی را می خرند و مطالعه می کنند و دیگر مورد استفاده آنها نیست و می توانند مبادله کنند. شهرداری این توانایی را دارد که بتواند از این ظرفیت و منابعی که در منازل طلاب هست استفاده بهینه داشته باشد؛ لذا پیشنهاد می شود که مرکزی راه اندازی شود تا این کتابها در گردش قرار بگیرد.

در بخش دیگری از این جلسه دکتر سید مهدی طاهری با اشاره به اینکه یکی از ویژگی های مهم شهر قم بافت میراث فرهنگی آن اعم از کتابخانه، موزه و آرشیو است، تأکید کرد: قم علاوه بر دارا بودن کتابخانه های متعدد، ویژگی دیگری دارد که آن هم به برکت تاسیس مکتا، پیشرو بودن کتابخانه های آن است. همانطور که اشاره شد، پیاده سازی استانداردهای بین المللی در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی، در چند سال اخیر از شهر قم آغاز شده است و منتهی به طراحی یک نرم افزار جامع کتابخانه ای شده است.

دکتر طاهری درباره موضوع پایتخت فرهنگی ایران بیان کرد: کتابخانه، موزه و آرشیو را مجموعاً بافت میراث فرهنگی می گویند و اشیایی که در این مکان ها  نگهداری می شود، اشیاء فرهنگی هستند و هرآنچه در کتابخانه، موزه و آرشیو نگهداری می شود، بازنمود فرهنگ یک جامعه به معنای عام آن است.

وی همچنین اضافه کرد: بنده به عنوان پژوهشگر این حوزه، تصور می کنم قم با توجه به پتانسیلی که دارد هم از نظر تعداد کتابخانه‌ها و موزه‌ها و هم پیشرو بودن در حوزه پردازش و بازنمود اشیاء فرهنگی، به غیر از پتانسیل مذهبی آن، فضای بسیار مناسبی برای طرح پایتخت فرهنگی جهان اسلام دارد.

 وی پیشنهاد کرد: می توان با کمک شهرداری یک دروازه اطلاعاتی (information gateway) در قم ایجاد کرد که مراکز اطلاعاتی و کتابخانه های قم داده ها و فراداده های خود را در آن به اشتراک بگذارند و می توان کل کشور را هم به آن دعوت کرد.

در ادامه این جلسه مختار شمس الدینی مدیر کتابخانه مجمع جهانی اهل بیت (ع) گزارشی از ظرفیتهای فنی این مجمع ارائه داد و گفت: در مجمع جهانی اهل بیت (ع) به عنوان یکی از اعضای مکتا، دو ظرفیت فنی وجود دارد که یکی از آنها ویکی شیعه است که در چند سال اخیر 680 اثر به 17 زبان دنیا با موضوع معرفی قم کار کرده ایم و طبق آمار این تولیدات بیش از 30 میلیون بازدید داشته است و ما اعلام آمادگی می کنیم که بتوانیم آن را گسترش بدهیم.

وی افزود: درباره یکپارچه سازی که اشاره شد، یک سیستم به عنوان شبکه بین المللی معارف اهل بیت علیهم السلام ایجاد شده است و تاکنون حدود 60هزار اثر به 50 زبان، به صورت یکپارچه در این شبکه قرار گرفته است که ماه آینده رونمایی خواهد شد و تا کنون حداقل با 10 کشور در جهان رایزنی کرده ایم که منابعشان را در اختیار ما بگذارند.

وی اعلام کرد: مجمع جهانی اهل بیت (ع) این آمادگی را دارد که پایگاه قم‌شناسی را از طریق مکتا و به کمک شهرداری استان راه اندازی کند.

در بخش دیگری از این نشست مجید غلامی جلیسه گفت: شهر شارجه که از لحاظ مساحت شاید بسیار از قم کوچکتر است موفق شد که خود را به عنوان پایگاه فرهنگی منطقه معرفی کند و موفق شد که در سال 2014 به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام خود را مطرح کند و توانسته است از این طریق اتفاقات بسیار زیادی را در همان محدوده رقم بزنند، همچنین در سال 2019 هم توانست خود را به عنوان پایخت  کتاب دنیا معرفی کند. این در حالی است که همه ما می دانیم ظرفیتهایی که قم حتی در دو دهه گذشته هم داشته، شاید خیلی فراتر از شارجه بود.

 وی تأکید کرد: یکی از اتفاقات خوبی که در ده سال اخیر همراه با مکتا در قم افتاد هم افزایی بود که در کتابخانه ها شکل گرفته و شاید شهرداری قم بتواند از ظرفیت مکتا و قم، برای تقویت این هم‌افزایی استفاده کند.

 جلیسه در بخش دیگری از سخنان خود گفت: یکی از وظایف شهرداری در هرجای دنیا، کارهای فرهنگی است و من فکر می کنم که شهرداریها باید بخشی مختص به کتاب داشته باشند، چرا که شهر قم، هم از جهت نشر رتبه دوم را بعد از تهران در ایران دارد. هم از جهت عناوین و هم از جهت تعداد و هم از جهت کتابفروشی ها و حتی از جهت کتابخانه، ما رتبه اول را در ایران داریم، حتی تهران هم به تعداد قم کتابخانه ندارد؛ لذا پیشنهاد می شود که شهرداری، ایجاد این بخش را در دستور کار خود قرار دهد و مکتا می تواند ظرفیت مشورتی خوبی را برای این کار در اختیار شهرداری قرار دهد.

وی ادامه داد: قم بزرگترین کتابخانه و مجموعه نسخ خطی دنیا را در خود جای داده است، و به جز آن کتابخانه های دیگری مثل کتابخانه حرم حضرت معصومه، کتابخانه آیت الله گلپایگانی و کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی و دهها کتابخانه دیگر همه دارای مجموعه های نفیسی از نسخ خطی هستند که متأسفانه از این ظرفیت هم در سطح شهر مخصوصاً برای زوار و بازدیدکنندگانی که از خارج از کشور وارد شهر قم  می شوند، استفاده نشده است. این در حالی است که واتیکان از این ظرفیت خود خیلی خوب استفاده می کند، یا کتابخانه های دیگر در خارج از ایران از این ظرفیتهای خود به عنوان وجه توریستی و تبلیغی در زمینه فرهنگی و جغرافیایی خود استفاده می کنند، در صورتی که خیلی از زوار اطلاع کافی از این ظرفیتها و این سابقه بزرگ فرهنگی که ما می توانیم در دنیا به آن بنازیم، ندارند. شهرداری می تواند کمک کند تا این ظرفیتها بیشتر شناخته شود.

در بخش دیگری از این نشست، دکتر مسعود پیرانی به عنوان مدیر کمیته اسناد و مدارک مکتا و مسئول مرکز اسناد حوزه و روحانیت بیان کرد: تجربه ای در حوزه شکل گرفت و در کمتر از ده سال بیش از یک میلیون سند از مجموعه حوزه و روحانیت گردآوری شده که این ظرفیت در جای جای این شهر وجود دارد.

 وی از اهتمام شهرداری به تولید مجموعه اسناد بلدیه در شهرداری ابراز خرسندی کرد و افزود: آماده هستیم اگر بتوانیم، براساس تجربه کوتاهی که در مرکز اسناد داریم، کمکی در این زمینه انجام دهیم.

در ادامه اسماعیل راهنورد مدیر کتابخانه آیت الله بروجردی و مسئول کمیته پرتال مکتا به موضوع فهرستگان ملی اشاره کرد و تأکید کرد: به عنوان یک مطالبه اصلی باید از کتابخانه ملی بخواهیم تا این امکان را فراهم کند؛ چرا که این کار بارها توسط نهادهای دیگر صورت گرفته و بعد از مدتی با شکست مواجه گردیده است. برای این کار نیاز است که هماهنگی هایی شکل بگیرد و جلساتی در قم تشکیل شود.

وی اذعان کرد: تا قبل از این چنین فضایی تاکنون کمتر پیش آمده بود که جمعی اینطور یک دست باشند و تفکرات به یکدیگر نزدیک باشد و فکر کتابخانه ای داشته باشند.

در بخش دیگر حسن رجبیان به ظرفیتهای پنهان کتابخانه ای در قم اشاره کرد و گفت: علاوه بر کتابخانه های عمومی و تخصصی که به تعداد زیادی در قم وجود دارد، گاهی ما کتابخانه هایی را کشف می کنیم مثل کتابخانه تخصصی حقوق بشر و کتابخانه تخصصی علم انساب و ... که این کتابخانه ها در کشور منحصربه فرد هستند و سزاوار است که معرفی و به جامعه علمی کشور عرضه شوند.