گشودگی فرهنگی، یکی از دلایل شکوفایی ادبیات روسیه در قرن 18 و 19 میلادی

به گزارش خبرنگار لیزنا، جلسه «سیری در ادبیات روسیه قرن ۱۸ و ۱۹» با حضور دكتر حمیدرضا آتش‌برآب در کتابفروشی نشر هنوز برگزار شد. در این جلسه و گفتگوي آزاد و صميمانه، آتش‌برآب، مترجم و محقق ادبیات روسیه، توصیفی مختصر از ادبیات این دو قرن روسیه و چگونگی شکوفایی آن در این دوران ارئه داد.

آتش‌برآب در ابتدای این جلسه گفت: من علاقه دارم که در مقدمه کتاب درباره این که اساساً چرا باید این کتاب را خواند بنویسم، ولی این چیزی نیست که ناشران می‌خواهند.

این مترجم ادبیات روسیه، رمان «دختر سروان» الکساندر پوشکین را اولین رمان تاريخي روسی و "يادداشتهاي زيرزميني" داستايِفسكي را رمانِ "تغييرِ نوشتار" در ادبيات جهان خواند و اضافه کرد: اینکه ميپرسيد چرا بزرگان ادبیات روسی قرن نوزدهم ناگهان از بین رفتند، شايد بيشتر به مسائلي در حوزه تاریخ برمی‌گردد و همه چیز هم در تاریخ نوشته نشده است، پس نمی‌توان جواب قاطعی برای آن پیدا کرد.

وی ادبیات روسیه را ادبياتي جوان و دارای قدمت دو و سه قرن دانست و گفت: روسیه تا قرن هجدهم ادبیات آنچنانی نداشت و تمام آنچه بود ادبیات رسمي و کلیسایی بود که مقبول مردم هم نبود و عنصر زندگي در آن غايب بود، اما در قرن هجدهم و نوزدهم ناگهان توانست به قدرت برسد. یک دلیل اصلی آن، گشودگی فرهنگی است. بعد از یک دوره خفقان در چند قرن روسیه، زمانی که دیوارهایی نامرئي به دور این کشور کشیده شده بود، پيوتر کبیر در سفرش به غرب با ادبیات و فرهنك و صنعت غربی آشنا شد و در توسعه روسيه از آنها بهره گرفت و به اهمیت و قدرت "فرهنگ گشوده" پی برد.

آتش‌برآب ادامه داد: شايد نخستين کسی که شروع به نوشتن انبوهِ فولکلور روسي می‌کند، خود الکساندر پوشکین است. پوشكين كه ادبيات فرانسه را بسيار خوب ميدانست، دراصل مترجمي هوشمند نابغه ست، كه با درك والايي از روح و معنويت روسي، تصمیم می‌گیرد در فرمهاي جديد اروپايي ادبيات روسي را به غنا برساند. از اينجا نزديكي مردم روس با ادبيات شكل ميگيرد و "مکتب پوشکین" آموزگار نوشتار نو روسي ميشود.

آتش‌برآب افزود: در آن زمان تزار مجبور می‌شود که کوتاه بیاید و فضا را بازتر کند، زیرا انقلاب‌های زیادی در اروپا در حال انجام و مردم از آنها مطلع بودند، پس، هر آن امکان بروز انقلابی در روسیه نیز وجود داشت. اولین مجلات ادبی که در آن زمان شروع به چاپ کردند، به پرطرفدارترین مجلات ادبی در جهان تبدیل شدند که واقعا بی‌سابقه است.

آتش‌برآب دوران قرن نوزدهم روسیه را دوران طلایی ادبیات جهان دانست که در آن حتی «جزئی‌ترین شعر یا داستان‌ها هم از هرنظر براي درك دگرديسي عميق و شديد فرهنگي روسي مهم هستند».

در پایان وی در پاسخ به این سوال که موضع نویسندگان مانند داستایفسکی نسبت به کلیسا چه بود، از مسیحیت و ایمان قلبی نویسندگان بزرگ روسیه گفت که با تضاد با گفته‌های  رسمي کلیسا بود. وی گفت: مطلقا هیچ جای جنایت و مکافات تبلیغ مسیحیت نیست و داستایفسکی اتفاقاً مخالف هر گونه مطلق‌گرایی حتی مطلق‌گرایی نیکی است.