کتابداران برای ورود به آینده‌ای که در حوزه کارشان تصویر می‌شود چه باید کنند؟

 به گزارش لیزنا، پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات صبح روز چهارشنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۸ با برگزاری مراسم افتتاحیه با سخنرانی دکتر فریبرز خسروی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و معاون کتابخانه ملی، دکتر اشرف بروجردی؛ رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و دکتر سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در کتابخانه ملی آغاز شد.

دکتر خسروی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، در سخنان خود گفت: امیدوارم این نشست دو روزه مقدمه ای برای افزون کردن اطلاعات و خبر در جان همه ما کتابداران و آرشیویست ها و تمام اهل کتاب و کتابخانه و اطلاعات باشد.

وی با نمایش اثری از یک کاریکاتوریست اسلوونیایی بیان کرد: آیا واقعا مساله این است که کتاب دارد به پروسه دیجیتال تبدیل می شود و جامعه به این سمت می‌رود؟ و آیا بوی کتاب و خلسه خواندن از بین می‌رود و اصولا مساله ما فزونی اطلاعات است؟ میدانیم که اطلاعات به شدت در حال افزون شدن است آیا این فزونی اطلاعات مسأله ماست؟ یا مسأله این است یا اینکه باید از زاویه دیگر نگاه کنیم.

خسروی گفت: به عقیده من باید نگاه را عوض کرد. ما سه انقلاب صنعتی را را پشت سر گذاشتیم. اولین انفلاب، تولید ماشین بخار بود، دومین آن تولید الکتریسیته و سومین انقلاب، انقلاب دیجیتال و اتوماسیون های کارخانه ای و تولید بود و ما در آستانه ورود به انقلاب صنعتی چهارم هستیم، به زعم بعضی از 2010 و برخی از 2015 وارد انقلاب چهارم شدیم.

وی گفت: از ویژگی های انقلاب چهارم سرعت پیشرفت نمایی است و به سرعت تغییرات ایجاد می کند در حالی که در نظام های پیشین میزان تغییرات خیلی کمتر بود. این تغییرات همه بخش های خرد و کلان را تحت تاثیر قرار می دهد و تاثیر سیستمی داشته است؛ سیستم خرد و کلان. بحث این است که آیا مفهوم قدرت در نظام نوین انقلاب چهارم صنعتی به صورت قبل باقی می ماند؟ حتی مفهوم کشور  و ملیت تغییر کرده است وقتی ما بحث bitnation را داریم مثل bitcoin  آیا این در حال تغییر نیست؟

در ادامه وی برخی از حوزه هایی را که تحت تاثیر قرار گرفته و پیشران این انقلاب است را حوزه فیزیکی، زیستی و دیجیتالی برشمرد و گفت: در حوزه فیزیکی خودران ها و پهبادها را داریم و تمامی وسایلی که نیاز به هدایت مستقیم انسانی ندارد، پرینترهای سه بعدی، رباتیک پیشرفته و جدید در پزشکی و ساخت و ساز، در حوزه فیزیکی این انقلاب است.

وی ادامه داد: در حوزۀ بحث زیستی در این انقلاب ژن‌های فرد شناسایی و کدگذاری می شود و هر دارویی که تجویز می شود مختص آن فرد است. لذا بحث این است که تا 50 سال آینده ابدی بودن انسان مورد مطالعه قرار گیرد. در بحث زیست شناسی مصنوعی موضوع حیوانات و جانوران جدیدی که ذی تاثیر در حیات انسان باشند مطرح است.

خسروی گفت: موثرترین حوزه، حوزۀ دیجیتال است که با ما ارتباط بیشتری دارد. اینترنت اشیاء و داده‌های کلان، که داده های کلان خودش مطرح نیست بلکه ارزش ثانوی آن مهم است که چطور با استفاده از آن رفتارشناسی جامعه را داشته باشیم و بتوانیم از این رفتارشناسی استفاده کنیم، همان کاری که دولت ها  انجام می دهند. 

او ادامه داد: مطلب بعدی، بحث های اقتصاد اشتراکی و پلت فرمی است که نمونه بارز آن اووبر است که بزرگترین شرکت تاکسیرانی دنیاست که یک تاکسی و یک اتومبیل ندارد و جنس اقتصاد را عوض خواهد کرد.

وی گفت: بحث این است که آیا صرفا در همین حوزه ها تغییر رخ خواهد داد؟ واقعیت این است که ما یک رشد صعودی داریم و چرخه بسیار تاثیرگذاری که می تواند در حوزه فناوری داشته باشد و این چرخه که قبلا جدا جدا عمل می کرد در هم تنیده شده و این تنیدگی هم افزایی و سرعت را افزایش می‌دهد و به قول آقای شواب این انقلاب نوعی سونامی است؛ به دلیل سرعت بالا و نوع تسلطی که می تواند داشته باشد.

باومن مطرح کرد که ما درگیر تاثیرات سه حوزه هستیم  و بیشترین تاثیر در حوزۀ نیروی انسانی است. او می گوید ویژگی این دوره سیالیت و تغییرات است و این لذت آنی را به جای لذت به تعویق افتاده به انسانها تلقین میکتد. گاهی مثل یک زائریم، زائر هدف دارد، برنامه دارد و گاهی بی خانمانیم. انسان بی خانمان و ولگرد نه سرانجام درستی را ترسیم میکند و نه جایگاه درستی می تواند پیدا کند. این ولگردی د رغالب وبگردی بیشترین معنا را دارد و این تاثیراتی که این نحوه زندگی بر انسان گذاشته ما را به این هدایت می کند که این تغییرات را جدی بگیریم.

خسروی ادامه داد: مک لوهان می گوید رسانه خود یک پیام است.  بحث انقلاب صنعتی چهارم یک جبر فناورانه است و یک نقشه از پیش تعیین شده نیست. ما کتابداران می‌توانیم در مقابل این سونامی تسلیم باشیم و به ضررهایش تن دهیم و یا فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو در اندازیم.

رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران گفت: بحثی که در این دو روز به یاری خداوند در این سالن و سالن های همجوار داریم به این مطلب می پردازند که چگونه ما وارد این انقلاب چهارم و آینده ای که در حوزه کار ما تصویر می‌شود، شویم.

وی در پایان سخنانش گفت:  از همه عزیزانی که تشریف آوردند تشکر می کنم و از عزیزان انجمن هم که یکسال است زحمت کشیدند سپاسگزارم و امیدوارم این دو روز مملو از خبر باشیم و بتوانیم جان خود را نوازش حیات بخشی دهیم.

 گزارشی از فعالیت های کمیته علمی 

 در ادامه مراسم افتتاحیه دکتر محمد زره ساز، دبیر علمی کنگره گزارشی از کارهایی که در کمیته علمی انجام شده ارائه داد و گفت: 20 نشست تخصصی در حوزه های موضوعی  مختلف در علوم اطلاعات، کتابداری و آرشیو  و حوزه های مرتبط در این دو روز برگزار خواهیم کرد. 

وی افرود: ار فعالیت هایی که در این دوره انجام شد، برگزاری پیش نشست ها برای نشست های اصلی بود که 37 پیش نشست برگزار شد که همه نشست ها حداقل یک پیش نشست را داشتند و برخی مانند نشست آرشیو 5 پیش نشست را برگزار کردند.

زره ساز گفت: کاری که امسال برای اولین بار انجام شد برگزاری پیش نشست های استانی بود که جنبه ملی بودن کنگره را پررنگ تر می کند که در خراسان رضوی، پیش نشست های کتابخانه های پزشکی، آرشیو، کتابخانه های عمومی، کتابخانه های دانشگاهی و کتابخانه های آموزشگاهی و در استان فارس نشست انجمن و مسائل آن برگزار شد.

او افزود: 15 سازمان و دانشگاه در این نشست ها میزمان ما بودند.

زره ساز گفت: امسال ما دو برنامه در رسانه ملی در شبکه 4 دربرنامه طلوع، و در شبکه خبر درباره کنگره داشتیم.

وی ادامه داد: ما سه گروه از ذینفعان را در نشست ها در نظر داریم که سه گروهِ دانشگاهیان (دانشجویان، اساتید)، حرفه مندان (کتابداران و آرشیویست ها) و مدیران (تصمیم گیران و تصمیم سازان) هستند و از همه این گروهها دعوت کردیم و در پنل های ما حضور دارند.

دبیر علمی کنگره گفت: یک طرح پژوهشی هم در حال انجام است که چالش ها، راهکارها و فرصت هایی که در پنج کنگره اخیر توسط متخصصان ارائه شده از مجموعه مباحثی که منتشر شده تحلیل محتوا می‌شود و پس از اینکه نتایج مشخص شد و سازمانهای مرتبط شناسایی شد ما نامه خواهیم زد و تصمیماتی که باید گرفته شود را پیگیری خواهیم کرد و انتظار می‌رود که تغییرات هم حاصل شود.

او گفت: در این کنگره نشست تاک (تجربه ها و ایده های کتابداران) را داریم  به معنای تجربه‌ها و ایده‌های کتابداران، که ده ایده و تجربه به صورت خلاقانه ارائه خواهد شد.

وی درپایان گفت: امیدوارم که درپایان این دو روز خاطره خوبی از کنگره باقی برای همه باقی بماند.  

 گزارشی از فعالیت های کمیته اجرایی

در ادامه مهرناز خراسانچی، دبیر اجرایی کنگره صحبت کرد و گفت: اولین جلسه گردهمایی فعالان کنگره در 24 تیرماه 1398 با هدایت دکتر زره ساز دبیر علمی کنگره  تشکیل شد و پس از آن دبیرخانه کنگره فعال گردید. پس از آن اولین جلسه کمیته اجرایی 31 شهریور ماه در تالار گفتگوی ایرانداک برگزار و کارها تقسیم شد.

وی ادامه داد: از آن زمان تا کنون 20 جلسه با حامیان و کمیته راهبردی و شورای ساستگذاری، 12 جلسه برنامه ریزی، و 37 پیش نشست برگزار شد که در هر یک از آنها افرادی از کادر اجرایی و روابط عمومی حضور داشتند.

خراسانچی گفت: امسال در تیم اجرایی 50 نیروی جوان از 9 دانشگاه تهران حضور داشتند که این نشانگر وجود خونی تازه در شریان انجمن است. برخی از این دوستان در تیم دبیرخانه از مردادماه در حال فعالیت هستند که صمیمانه از آنها تشکر می کنم.

وی گفت: کنگره در  پنجمین سال عمر خود قرار دارد و برگزاری مستمر و تاثیرگذار آن نشان از قوام یافتن کار و قدرت اجرایی یک انجمن علمی و حرفه ای است. این انجمن با همراهی جامعه مخاطبش میتواند گامهایی محکم و جدی در راه تغییر نگرش اجتماعی و تبیین و شناساندن حرفه و رشته بردارد.

دبیر اجرایی پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات افزود: امسال تلاش بسیاری شد که فعالیت های کنگره به طور گسترده و مستمر در فضای مجازی منتشر شود و به همین دلیل وب سایت کنگره فعال و 90 مطلب در آن بارگذاری شد. همچنین بیش از 100 مطلب به ایمیل های گروهی ارسال شد.

از فعالیت های دیگر این بود که همراستا با موضوع کنگره پویش «ما و آینده» راه اندازی شد و مخاطبان جمله «برای آینده حرفه و رشته چه خواهم کرد» را تکمیل و ویدئوی آن را برای انجمن ارسال کردند که این ویدئوها در صفحه اینستاگرام انجمن به اشتراک گذاشته شد و از نتایج آن روند افزایشی ثبت نام کنگره بود.

او گفت: امسال بیش از 600 نفر ثبت نام داشتیم و به دلیل مشکلات اینترنت ثبت نام حضوری هم در دستور کار قرار گرفت.

 وی در پایان تاکید کرد: با برگزاری کنگره متخصصان علوم اطلاعات و تاثیرات آن، اکوسیستم داده و اطلاعات کشور منتفع خواهد شد.

پارادایم حوزه کتابداری و کتابخانه تغییر کرده است

در ادامه مراسم افتتاحیه دکنر سعیدرضا عاملی صحبت کرد و گفت: بدیهی است که پارادایم حوزه کتابداری و کتابخانه تغییر کرده است و وارد حوزه ای شده است که جنبه های داده مبنای کناب، کتابداری و نشر بنیان این مسیر را عوض کرده و حضور آن را گسترده کرده است.

وی گفت: ما وارد جهان نظم عددی شدیم و ورود به دنیای دیجیتال تابع منطق عدد است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه درباره انواع محتوای نشر الکترویک صحبت کرد و گفت: نشر ایستا، نشر پویا، نشر تعاملی و نشر هوشمند از انواع نشر است و نشر 5 برمبنای وب 5 است که وب یکپارچه است.

 انجمن کتابداری انجمن بسیار فاخری است

سپس دکتر اشرف بروجردی، رئیس کتابخانه ملی ایران سخنرانی کرد و گفت: امیدوارم که این کنگره بتواند زمینه ساز رشد و توسعه حوزه مطالعه برای آحاد جامعه باشد چرا که همه کسانی که در حوزه فرهنگ و دانش گام بر میدارند از توجه  به ضرورت مطالعه سخن می گویند و اینکه اقبال به مطالعه و کتابخوانی اندک است.

وی گفت: انجمن کتابداری انجمن بسیار فاخری است که توانسته است جایگاه خودش را در بین کتابداران و کتابخانه ها باز کند. 

بروجردی ادامه داد: آن چیزی که ما امروز از آن به عنوان پشتوانه فرهنگی یاد می کنیم در لابه لای متون و کتاب ها به رشته تحریر در آمده و یادآوری اینها به دیگران می تواند زمیته ساز رشد و توسعه بشری باشد.

او گفت: ما گامها را در حوزه علم برای این بر می داریم که راهی برای رسیدن به معرفت به دست آوریم و این حاصل را می توانیم در خلال متون کسب کنیم. لذا اگرچه اهمیت دارد کتابخانه ها در سراسر کشور شکل گیرد اما اقبال به کتابخوانی کسب یک سرمایه است به نام سرمایه فرهنگی که حاصل آن منتهی به انسجام درونی جامعه ایران باشد. این سرمایه در دل خودش گفتگو، مدارا و فهم مشترک را مستتر دارد.

بروجردی تاکید کرد: در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برای کسانی که میخواهند از خلال گفتگو و تضارب آراء و اندیشه و از خلال مباحثه و طرح موضوعات جدید به دانش جدید دست یابند، فضا فراهم است و طبعا میتوانیم برای نسل آینده یک سرمایه فراهم کنیم.

در ادامه فرامرز مسعودی، مسئول کمیته ارزیابی انجمن درباره فرم های نظزسنجی کنگره صحبت کرد و گفت: نکمیل این فرمها کمک میکند تا ارزیابی کنگره صورت پذیرد و از شرکت کنندگان درخواست کرد که این فرمها را تکمیل کنند.

در پایان مراسم، مهرناز خراسانچی دبیر اجرایی پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات از سید ابراهیم عمرانی به عنوان پایه گذار کنگره متخصصان علوم اطلاعات تشکر و قدردانی کرد.