رویکرد سیستم، کاربر و بافت مدار از رویکردهای سیستم های اطلاعاتی به ویژه کتابخانه هاست

 به گزارش لیزنا، نشست علمی کتابخانه های دیجیتالی علوم اسلامی: توسعه همکاری ها و چشم انداز آینده با حضور دکتر سیدمهدی طاهری رئیس کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبایی به همت اداره کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار گردید. 

در این نشست دکتر طاهری درباره رویکردهای کتابخانه ها و چشم اندازهای آن گفت: سه رویکرد برای توسعه سیستم های اطلاعاتی وجود دارد. کتابخانه خود نوعی سیستم است. به عنوان یک سازمان سازمانی است که از سیستم های اطلاعاتی استفاده می کند. اولین رویکرد، system oriented approach  رویکرد سیستم مدار است و تمرکز روی آن است که بتوان حداکثر استفاده را از قابلیت های سیستم و ماشین داشت. در  بازنمایی خدمات کتابخانه ها نیز تمرکز روی آن بود که خدماتی از آن را روی ماشین و منابع داشته باشیم و بتوانیم حداکثر استفاده را از قابیلت های ماشین انجام دهیم.

وی رویکرد دوم را رویکرد کاربر مدار دانست و گفت: بعد از رویکرد سیستم مدار، رویکرد کاربر مدار یا user oriented approach شکل گرفت که تمرکز این بود که علاوه بر این که روی قابلیت های سیستم تأمل کنیم، این قابلیت ها را در راستای افزایش رضایت کاربران به کار ببریم و به این سمت حرکت کنیم که همه خدمات مبتنی بر نیازهای کاربران باشد و براساس تأمین نیازهای آنان کار کنیم. مطالعاتی روی جامعه کاربران انجام شد. رفتار اطلاع یابی، نیازها، از بعد روانشناختی الگوهای ارتباطی با سیستم های اطلاعاتی کاربران را شناسایی کردند و با تعیین نیازهای کاربران سیستم ها را توسعه دادند.

رئیس کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: رویکرد سوم، رویکرد بافت مدار  context-oriented approach  است و این بود که به سیستم تمرکز داشتند و معتقد بودند که سیستم باید نگاهی به کاربران داشته باشد اما علاوه بر کاربران در محیط اطلاعاتی عوامل دیگری هم وجود دارند و این عوامل روی همدیگر تأثیر دارند و بحث این بود که سیستم در چه بافتی توسعه پیدا می کند. بخشی از آن سیستم، کاربر، سازمان، سیاست های موجود، بافت فرهنگی، اجتماعی و ... که بسیار تأثیرگذارند. 

وی رویکرد چهارمی را نیز مطرح کرد: رویکرد چهارم بازگشت رویکرد کاربرمدار user oriented approach است. ما دوباره به بحث رویکرد کاربر مدار برمی گردیم. این کاملا بحث آنتولوژی هاست و در آنتولوژی ها تمام تلاش های علمی کشف روابط بین موجودیت هاست. رویکردی است که در تمام استانداردها به وجود آمده است. بحث مهم در این زمینه این است که هر نگاهی که به محیط می کنیم تفکر انسانی است و مبتنی بر بازگشت رویکرد کاربر مدار است. در کتابخانه ها آنچه اکنون می بینیم بحث های شخصی سازی است. زیرا هر پژوهشگر با پژوهشگر دیگر نیازها، الگوها، رفتار اطلاع یابی متفاوتی دارد. بنابراین سیستم ها به سمتی می روند که مختص آن کاربر باشد. تمام سرویس هایی که کتابخانه ها می دهند باید فقط مختص کاربر خاص باشند و کاربر به کاربر دیگر خدمات متفاوت داشته باشد. 

در ادامه دکتر سید مهدی طاهری نکات ارزشمندی راجع ‌به پیشینه این نوع همگرایی ها در کشور و همچنین نمونه های مشابه خارجی بیان کرد و راهکارهای عملیاتی را پیش روی کتابخانه‌های دیجیتال اسلامی قراد داد.

میهمان ویژه این نشست، دکتر رحمت‌الله فتاحی استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی بود که با رهنمود های تخصصی خود بر غنای این نشست علمی افزود، ایشان استفاده از ظرفیت شاخه خراسان انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران برای توسعه همکاری کتابخانه‌ها تاکید کرد.