اصطلاحنامه ها و سرعنوان های موضوعی بهترین پاسخ را برای پژوهشگر فراهم می‌کند

به گزارش لیزنا، فریبرز خسروی معاون کتابخانه ملی از انتشار اصطلاحنامه عمومی ادارات با استفاده از فناوری های وب معنایی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خبر داد گفت: کار تدوین اصطلاحنامه فرهنگ فارسی از سازمان مدارک انقلاب اسلامی شروع شد. در آن زمان مجری طرح بودم و به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منتقل شد و تا امروز هم این اصطلاحنامه زنده است.

وی در توضیح تعریف اصطلاحنامه و کارکرد آن گفت: اصطلاحنامه در تعریف کتابدارانه آن «مجموعه ای از واژگان و اصطلاحات است که بین آنها روابط سلسله مراتبی، همبسته ، مترادف و دیگر روابط بیان شده  و هدف آن ایجاد واژگانی استاندارد برای ذخیره و بازیابی اطلاعات است»  .برای توضیح ملموس اصطلاحنامه باید بگویم که اگر یک شجرنامه را در نظر بگیریم در آن نسبت ها قید شده است و مشخص می کند افراد چه نسبت هایی با یکدیگر دارند و پدران و مادران آنها چه کسانی هستند. اصطلاحنامه هم همچون شجره نامه ها ارتباط بین اصطلاحات حوزه های مختلف معارف را برقرار می کند.

معاون کتابخانه ملی ادامه داد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در مستند موضوعی در سه حوزه فعال بوده است. یکی از آنها «سرعنوان موضوعی» است که از گذشته توسط خانم پوری سلطانی و آقای کامران فانی و همکاران آنها به انجام رسیده است و تا امروز هم ادامه دارد. دیگری اصطلاحنامه فرهنگ فارسی است که در تدوین آن از تخصص بیش از 60 متخصص بهره برده شده خوشبختانه این اصطلاحنامه تا امروز به زبان های انگلیسی، عربی، روسی و گویش تاجیک تدوین شده و استفاده می شود. اصطلاحنامه پزشکی یکی دیگر از اصطلاحنامه هایی است که توسط خانم رها دوست در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تدوین شد و جزء کارهای ماندگار برای سازمان است که ویرایش جدید آن سال گذشته به پایان رسید.

خسروی در توضیح انتشار اصطلاحنامه عمومی ادارات گفت: در اتوماسیون های اداری به  هر برنامه ای موضوع داده شود . چون این موضوعات بدون استفاده از مستند انجام می شود لذا در آینده استفاده ازاین موضوعات خود ساخته در سطح کلان برای آرشیو این نامه ها در این سازمان قابل استفاده نخواهد بود.

معاون کتابخانه ملی گفت: در بررسی این موضوع به این نتیجه رسیده شد که ضرورت دارد که پدیدآورانِ برنامه های اتوماسیون اداری برنامه هایشان را به گونه ای تدوین کنند که یک اصطلاحنامه عمومی برای موضوع دهی در آن بارگذاری شده باشد. تا کارمند بتواند موضوع نامه خود را از «اصطلاحنامه» انتخاب کند. انجام این کار به نوعی پیش هم آرایی موضوعی را ایجاد کرده و باعث می شود تفکیک نامه ها در سازمان های متفاوت با شکل واحدی صورت گیرد و برای رسیدن به این هم آرایی نیاز به تدوین و انتشار اصطلاحنامه عمومی ادارات بود. البته ضرورت دارد ادارات در حوزه تخصصی خود هم تزاروس هایی را تدوین کنند.

وی ادامه داد: تدوین و انتشار اصطلاحنامه عمومی ادارات با همکاری خانم مالمیر انجام شد. به این ترتیب که اصطلاح هایی که در چندین موسسه استفده شده بود، مبنای بررسی قرار گرفت و اصطلاحات عمومی از دل آنها بیرون آمد و به شکل اصطلاحنامه در قالب زبانِ «نت» روی شبکه قرار گرفت. 

فریبرز خسروی معاون کتابخانه ملی در پاسخ به این سئوال که وجود چنین اصطلاحنامه هایی چه کمکی به جامعه مطالعاتی کشور می کند؟ گفت: برای پاسخ به این سئوال مثالی می زنم. فرض کنید یک پژوهشگر می خواهد کتابی دره حوزه ایده آلیسم پیدا کند. این کلمه را به 2 دیکته متفاوت «ایدآلیسم» و «ایدآلیزم» نوشته می شود و یا به «پندارگرایی» ترجمه شده باشد. فرد پژوهشگر هم در سرچ خود یکی از این 2 دیکته را به کار می برد اما حتما در منابع از هر 2 دیکته وجود داشته باشد. بنابراین باید امکانی وجود داشته باشد که وقتی یکی از این دیکته ها سرچ می شود همه دیکته ها و ترجمه های مربوطه را برای پژوهشگر نمایان کند. کار اصطلاحنامه ها و سرعنوان های موضوعی همین است و بهترین پاسخ و نزدیکترین ها را برای پژوهشگر فراهم می کند.

معاون کتابخانه ملی درباره کارکرد اصطلاحنامه ها حوزه های تخصصی گفت: اصطلاحنامه ها برای موضوعات تخصصی نیز کاربرد دارد. یک پله بالاتر آن آنتولوژی و بحث های هسته نگاری است. البته یک اشتباهی که رخ داده این است که تصور می شود تولید اصطلاحنامه یا تولید هستی نگاری مستحب است. شیوه درست این است که قبل از شکل گیری هر اصطلاحنامه و یا هستی نگاری ابتدا باید دقیقا کاربرد آن تعریف شود. یعنی برای هر اصطلاحنامه و یا آنتولوژی که تولید می شود باید مشخص باشد که برای چه کاری تولید می شود. باید معلوم شود که آیا برای نمایه سازی و یا فهرست نویسی کتاب ها، مقالات و منابع غیر کتابی شکل گرفته است و یا کاربردهای دیگری در نظر است .

وی گفت: امیدوارم سازمان بتواند همه مستند های خود را مانند اصطلاحنامه اداری برای استفاده برخط در فضای وب منتشر کند. نکته مهم اینکه استفاده از اصطلاحنامه ها تنها مختص به پژوهشگران نیست. جالب است بدانید شرکت بزرگی مثل «آمازون» و یا «دیجی کالا» نیاز به دسته بندی و رده بندی کالاهای خود دارند و اصطلاحنامه ها در این مورد ابزار کاربردی بسیار مناسبی هستند .