داده‌های پژوهشی مهمترین بخش تعریف علم باز است

به گزارش لیزنا، نشست تخصصی «مدیریت داده‌های پژوهشی: روند جهانی و چشم‌انداز ایرانی» با حضور سید ابراهیم عمرانی دبیر شورای تأمین منابع علمی وزارت عتف، علی مقصودی دانشیار گروه ژنتیک کمی دانشگاه زابل، اسماعیل وزیری دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و مدیر برنامه، بودجه و تحول اداری دانشگاه زابل و با مدیریت سیامک محبوب عضو هیات علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

سید ابراهیم عمرانی دبیر شورای تأمین منابع علمی وزارت عتف در ابتدای این نشست با طرح پرسش هایی میزان مدیریت داده‌های پژوهشی و اهمیّت و اولویت آن در ایران و سیر تحول آنها در جهان و تأثیرات بر سازوکار تحقیق را مورد بررسی قرار داد و گفت: دسترسی آزاد، روشی برای دسترسی آنلاین و رایگان است که اجازه استفاده از نتایج را به محقق می دهد. از همین رو در زمینه تحقیق و توسعه، ‌دسترسی آزاد معمولاً بر مقاله های علمی که داوری شده اند و داده های پژوهشی تمرکز دارد.

وی در ادامه با اشاره به این مطلب که دسترسی آزاد در سه حوزه جغرافیایی که بیشترین مقاله ها،‌ مجله های علمی با ناشر تجاری و مجلات معتبر انجمن های علمی را دربر می گیرد؛ گفت: دسترسی آزاد به لحاظ جغرافیایی با در نظر گرفتن ویژگی ها در ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا متمرکز است. به این ترتیب که در فوریه سال 2002 در بوداپست پایتخت مجارستان اولین بیانیه دسترسی آزاد تصویب شد.

عمرانی افزود: ایالات متحده آمریکا اولین تصمیم گیرنده در بحث دسترسی آزاد بود و در مرحله اول مقاله های پزشکی با بودجه عمومی پژوهش و تحقیق شده بود، به صورت رایگان و 6 ماه پس از انتشار در دسترس عموم قرار گرفت. دولت بریتانیا در سال 2012 موضوع دسترسی آزاد را پذیرفت و در سال 2011 موضوع دسترسی آزاد در اتحادیه اروپا مطرح شد که با مقاومت ناشران روبرو شد و درنهایت در سال 2018 پذیرفته شد. کمیسیون اروپایی نیز بر اساس سند «رهنمودی بر دسترسی آزاد به انتشارات علمی و داده های پژوهشی در افق 2020» بر دو مدل طلایی و سبز دسترسی آزاد به عنوان انتشار نتایج تحقیقات در اتحادیه اروپا از شروع سال 2013 تأکید می کند و اظهار امیدواری کرد که در سال 2020 همه داده های پژوهشی و انتشارات علمی این قاره به صورت رایگان در اختیار قرار گیرد.

دبیر شورای تأمین منابع علمی وزارت عتف در توضیح علم باز و داده های باز پژوهشی گفت: علم باز، علم قرن 21 است و داده های پژوهشی مهمترین بخش تعریف علم باز محسوب می شود.

این استاد دانشگاه درباره فعالیت برخی از کشورها در حوزه دسترسی آزاد یادآور شد: کشور مصر، طی چند سال گذشته با افزایش مبلغی روی قبض های آب و برق توانسته دسترسی به مقاله های علمی را برای کل کشور دسترس پذیر کند. کشور ترکیه نیز دو کنسرسیوم قوی در این زمینه دارد و کشور هند هم در سال 2018 اعلام کرد که پ‍نجمین تولید کننده مقالات علمی بعد از آمریکا، چین، انگلیس و آلمان است.

سید ابراهیم عمرانی درباره فعالیت ایران در حوزه دسترسی آزاد گفت: از زمان تشکیل کمیته علم سنجی دانشگاه تهران در اواخر دهه 80 توصیه شد که دسترسی آزاد رسمی شود و تنها به باز بودن دسترسی به مقاله ها در پایگاه های آرشیو مجلات اکتفا نکنند. مکاتبات بسیاری با مراکز مختلف انجام شد که یا متوقف شد و یا با وعده های عملیاتی نشده مواجه شدیم.

علی مقصودی دانشیار گروه ژنتیک کمی دانشگاه زابل در این نشست درباره جایگاه دانشگاه در تولید داده های ژنتیک کمی، هزینه تولید داده ها و دسترسی به جمعیت آماری صحبت کرد و اسماعیل وزیری دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و مدیر برنامه، بودجه و تحول اداری دانشگاه زابل در پایان این نشست درباره علم کتابداری و جایگاه آن در دانش شناسی سخن گفت. او در این نشست بر تولید داده ها به منظور پاسخگویی به دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلات تکمیلی و استفاده از داده های به اشتراک گذاشته شده برای انجام مطالعات تأکید کرد.