چهاردهمین کارگاه آموزشی استاندارد توصیف و دسترسی به منبع برگزار شد

به گزارش لیزنا، چهاردهمین کارگاه آموزشی استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آردی‌اِی) توسط کارگروه مشترک پياده‌سازی استاندارد آردی‌اِی در کتابخانه‌های دانشگاه‌های علامه طباطبائی و شهید بهشتی ساعت 15 روز یکشنبه 14 اردیبهشت ماه به صورت مجازی برگزار شد. این کارگاه مجازی که با تدریس دکتر سید مهدی طاهری رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی و با شرکت اعضای کارگروه و علاقه‌مندان حوزه سازماندهی برگزار شد، به ادامه موضوع "همخوان‌سازی استاندارد آردی‌اِی با مدل مرجع مفهومی ال‌آر‌ام"، اختصاص داشت.

دکتر محسن حاجی‌زین‌العابدینی با تبریک به مناسبت اولین سالروز تشکیل کارگروه مشترک پياده‌سازی استاندارد آر‌دی‌اِی در کتابخانه‌های دانشگاه علامه طباطبائی و دانشگاه شهید بهشتی، از زحمات دکتر سید مهدی طاهری در برگزاری کارگاه‌های آموزشی قدردانی کرد و گفت: تشکیل کارگروه پیاده‌سازی آردی‌اِی اقدامی ماندگار و قابل تقدیر در مسیر فرایند سازماندهی دانش بوده و تمامی تلاش‌های اعضای کارگروه به عنوان یک فعالیت تاثیرگذار در تاریخ حرفه علم اطلاعات و دانش‌شناسی در کشور ثبت خواهد شد.

دکتر طاهری نیز ضمن تقدیر از اعضای کارگروه گفت: اگرچه مهم‌ترین هدف کارگروه، پیاده‌سازی این استاندارد در کتابخانه‌ها است، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و مشارکت شایان تحسین اعضا و علاقه‌مندان سازماندهی دانش، به تربیت متخصصان و کارشناسانی آگاه منجر خواهد شد که در محیط حرفه‌ای خود تاثیرگذار خواهند بود.

سپس کارگاه آموزشی با موضوع ویژگی‌های موجودیت‌های مدل ال‌آرام، از جمله ویژگی شرح نمود (Manifestation statement)، ویژگی اندازه (Extent) و طبقه (Category) برای بیان و نمود ادامه یافت.

دکتر طاهری در توضیح ویژگی شرح نمود گفت: آردی‌اِی چهار روش ثبت ارزش‌ برای عناصر دارد که شامل توصیف ساختارمند، غیر ساختارمند، شناسگرها، و نشانگر‌های بین‌المللی منبع است. در توصیف غیر ساختارمند از شیوه رونویسی (Transcription) استفاده می‌شود که خود شامل قواعد رونویسی پایه (WYSIWYG)، قراردادی (Conventional)، و محلی (Localized) است. شرح نمود بیانگر رویکرد کاربرمدار مدل ال‌آرام است، که در آردی‌اِی برای ثبت این ویژگی از روش رونویسی استفاده می‌شود. در فرایند فهرست‌نویسی بر اساس آردی‌اِی (در سطح نمود)، برای ایجاد یکدستی و انسجام در ایجاد فراداده‌ها، فهرست‌نویس برای توصیف یک مورد (Item) که نمونه‌ای از یک نمود است، بخشی از ارزش‌ها مانند محل نشر، نام ناشر، و یا ISBN را با استفاده از روش‌های ثبت داده ساختارمند مانند واژگان‌ها (VES) و نیز شناسگرها ثبت می‌کند. بخش دیگری از ارزش‌ها به طور مثال عنوان "نمود" از روی منبع اطلاعاتی رونویسی می‌شود.

وی افزود: ویژگی شرح نمود به فهرستنویس این امکان را می‌دهد که با رونویسی اطلاعاتی که یک "نمود" درباره خود ارائه می‌کند (how the resource represents itself)، فراداده‌ای ایجاد کند که منجر به یافتن و شناسائی بهتر نمود برای کاربر نهایی شود.

رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی، با اشاره به اینکه رهنمودهای رونویسی آردی‌اِی به شکل محلی با ایجاد یکدستی و انسجام تناقضی ندارد افزود: در مدل ال‌آرام که بر اساس رویکردهای کاربرمدار توسعه یافته است، انسجام و یکدستی مبتنی بر بافت اطلاعاتی هدف مطرح است. آردی‌اِی یک استاندارد محتوایی است که بر یکدستی ثبت داده‌ها تاکید دارد، و به عنوان مثال برای نمایش داده‌ها، متناسب با بافت محلی و بومی منعطف بوده، و پیشنهاد استفاده از ISBD و یا قراردادهای محلی را می‌دهد. آردی‌اِی در حقیقت به دنبال انسجام درون بافت است، چرا که قراردادهای محلی حداکثر تطابق را با الگوهای ذهنی کاربران بافت مورد نظر داشته، و سطوح درک کاربران نیز در بافت‌های مختلف فرهنگی متفاوت است. یکی از نقاط ضعف قواعد پیشین که موجب کاهش کاربردپذیری (Usability) آن نیز بود، محدودیت انگلو امریکن در قالب نمایش فهرست برگه‌ای (Card catalog display) بود که در سال 1997 به دلیل عدم درک آسان آن برای کاربر نهایی زیر سوال رفت و هم‌اکنون در بسیاری از فهرست‌های کتابخانه‌ای مانند کتابخانه ملی و کتابخانه کنگره شاهد نمایش برچسبی (Labeled display) هستیم.

وی در ادامه برای توضیح ویژگی اندازه موجودیت‌های مدل مفهومی ال‌آرام گفت: دو موجودیت بیان و نمود که هر دو بروز مادی و به عینیت درآمده یک اثر انتزاعی (Work) هستند، هر دو دارای ویژگی اندازه اند. ارزش ویژگی اندازه شامل سه عنصر است: نوع اندازه، یک عدد، و واحد اندازه‌گیری. ولی این ارزش‌ها برای بیان و نمود متفاوتند. به عنوان مثال ارزش واحد اندازه‌گیری برای "بیان" یک کتاب که یادداشت‌های نویسنده آن است، تعداد واژه‌ها، و برای "نمود" آن که می‌تواند یک کتاب چاپی باشد، تعداد صفحات است. برای ثبت ارزش واحد اندازه‌گیری برای نمود می‌توانیم در آردی‌اِی رجیستری به RDA Carrier Extent Unit مراجعه کنیم.

دکتر طاهری در پایان به توصیف ویژگی طبقه پرداخت و گفت: یکی از چالش‌های قواعد انگلوامریکن توصیف ویژگی‌های بیان بود، که در آردی‌اِی این مشکل برطرف شده است. در مدل ال‌آرام، "طبقه" ویژگی ای است که از شئ عالی به موجودیت‌های بیان، نمود و دیگر موجودیت‌های زیر مجموعه آن به ارث می‌رسد، ولی در هر کدام معنای مختلفی پیدا می‌کند. ویژگی طبقه برای بیان، "نوع محتوا" (Content type) و برای نمود، "نوع رسانه" (Media type) و "نوع محمل" (Carrier type) است.

لازم به ذکر است، فایل دیداری کارگاه از طریق صفحه وب کارگروه برای علاقه‌مندان حوزه سازماندهی در دسترس  است.