طغیان هیات تحریریه Journal of Informetrics بر علیه الزویر

هیئت تحریریه مجله Informetrics در بیانیه ای اظهار داشت که تصمیم برای خروج از مجموعه الزویر با اجماع آرای اعضای عیات تحریریه گرفته شده است. این بیانیه می گوید که این گروه معتقدند مجلات علمی باید توسط جامعه علمی و نه ناشران تجاری منتشر شوند و باید اصول دسترسی منصفانه (Fair Access) برای همه پژوهشگران در نظر گرفته شود و ناشران باید موظف شوند داده‌های استنادی را رایگان در اختیار همه قرار دهند. در مقابل، الزویر در بیانیه ای اظهار داشت که از تصمیم هیئت مدیره مجله متاسف شده و تلاش زیادی برای تامین خواسته‌‌های آنان کرده است.

تام رلر، معاون روابط بین المللی شرکت الزویر در بیانیه ای اعلام کرد: «از ابتدای گفتگوها با هیات تحریریه مجلهSOI ، موقعیت شرکت را تشریح کردیم و راه های متفاوتی پیشنهاد دادیم که راهی میانی بین نظرات ایشان و موقعیت شرکت اتخاذ کنیم و در نهایت، ایشان تصمیم گرفتند استعفا دهند ما به این تصمیم احترام می گذاریم و برای آنها در تلاش های آینده آرزی موفقیت می کنیم.»

پاسخ Elsevier به درخواست های هیئت مدیره را می توانید اینجا کامل ببینید.

این اولین بار نیست که هیات تحریریه یکی از مجلات Elsevier برای راه‌اندازی مجله‌ای رقیب، الزویر را ترک کرده است. قبلا هیئت تحریریه نشریه زبان شناسی Lingua اعلام کردند که نسخه‌ای دسترسی آزاد با عنوان Glossa، و با اهداف و دامنه و خط‌مشی داوری‌ مجله Lingua را منتشر خواهند کرد. تحریریه مجله Scientometrics and Infrmetric همانند Lingua، گفته اند، مجله جدید بطور حتم یکی از مجلات برتر در حوزه خود خواهد بود. مجله SOI در سال 2007 شروع بکار کرد و در حوزه ارزیابی تاثیر پژوهش های علمی، کتابسجی، اطلاع سنجی، علم سنجی، وب سنجی و آلتمتریکس آثار خوبی را منتشر کرد.

اقدام هایی مشابه در نشریات متعلق به ناشران دیگر نیز وجود دارد که بسیاری از آنها پیش از ماجرایLingua بوده، اما این روش که به اصطلاح انتقال نرم مجلات به دسترسی آزاد چندان معمول نشده است. استعفای ناگوار تیم تحریریه مجله اطلاع سنجی Journal of Informetrics (JOI) درست زمانی برای Elsevier اتفاق می‌افتد که اوضاع چندان بر وفق مراد ناشر به نظرنمی رسد. در ماه گذشته، ناشر دو مشتری بزرگ اروپایی خود را از دست داده است. الزویر، انجمن ماکس پلانک و کنسرسیوم مجارستان را پس از رد پیشنهادات خود برای تغییر مدل اشتراک از دست داد، به همین ترتیب مذاکره با سامانه دانشگاه کالیفرنیا قفل شده و دانشگاه تهدید کرده است که قراردادش را تمدید نمی‌کند، مگر اینکه ناشر نحوه اشتراک مشتریان، یعنی هم شیوه انتشار و هم دسترسی را تغییر دهد.

لوود والتمن، سردبیر مجله Journal of Informetrics از سردبیری استعفا داده است ولی می‌گوید زمانی که قرارداد فعلیش با الزویر به پایان برسد کارش را به عنوان سردبیر مجله جدید آغاز خواهد کرد. والتمن گفت که هیئت تحریریه موافقت کرده است که تمام مقاله‌های پذیرفته شده تا این تاریخ را به مجله برسانند اما هرگونه مقاله جدید برای هیات تحریریه بعدی گذاشته خواهد شد. او گفت: مهمترین نکته این است که باید مراقب باشیم به کار نویسندگانی که در حال حاضر نسخه های دستنویس و اولیه خود را در دست ما دارند از وضعیت فعلی خللی وارد نشود، و این چیزی است که بر سر آن با ازویر به توافق رسیده ایم.

کسیدی سوگیموتو، رئيس انجمن بین المللی اطلاع سنجی و علم سنجی (ISSI)[1] و عضو سابق هیئت تحریریه Journal of Informetrics ، گفت که تصمیم به استعفا آسان نبود. او گفت که هیئت تحریریه بیش از 18 ماه مذاکره با الزویر مشغول مذاکره بود. والتمن این مذاکره را تایید کرده و گفت با همه تلاش ها، برخی از درخواست ‌های هیئت تحریریه برای الزویر غیر قابل پذیرش بود. سوگیموتو می گویدISSI ، یک انجمن علمی است که اعضای آن در تولید مقاله های Journal of Informetrics بیشترین مشارکت را داشته‌اند، اعضای انجمن خواستار کنترل بیشتر بر مجله بودند و مجله متعلق به الزویر است، و خط قرمز الزویر به عنوان ناشر مالکیت و حق اشتراک بود و اعلام کردند که این موضوع از نظر شرکت قابل بحث نیست. سوگیموتو گفت: هیئت تحریریه و داوران اغلب اعضای ISSI هستند. اعضای انجمن ما به طور فعال و بدون هیچ گونه دریافتی کارهای این مجله را انجام داده اند.

وینسنت لاروییر، عضو هیت تجریریه مجله JOI و سردبیر موقت مجله جدید QSS، گفت: پیشنهاد ما برای تبدیل مجله از دورگه (هیبرید) به دسترسی‌آزاد کامل و کاهش هزینه پردازش مقاله از سوی ناشر رد شد. او بیان کرد که یکی دیگر از چالش ها ما این بود که هیئت تحریریه می خواست استنادهای داده شده (منابع و مآخذ) در مقالات مجلات رایگان در دسترس باشد زیرا این اطلاعات برای پژوهشگران بسیار مهم است. الزویر در پاسخ به هیئت مدیره گفت که دسترسی نامحدود به برخی از اطلاعات بخشهای دیگر مجله را حاضر است رایگان در دسترس بگذارد، اما مایل نیست که فهرست منابع مقاله را به صورت رایگان در دسترس قرار دهد.

یوهانن رویورک سردبیر Lingua که در حال حاضر مجله دسترسی آزاد Glosa‌ را مدیریت می کند، گفت: مهمترین چالش برای شروع یک مجله جدید تامین مالی است. او گفت که عملکرد Golsa خیلی خوب بوده و در حال حاضر بیشتر از Lingua انجام استناد می‌گیرد. Lingua از سوی برخی محققان به عنوان مجله «زامبی» توصیف می‌شود، اما الزیر این مجله را ادامه داده و هنوز صدها مقاله دریافت می‌کند. Quantitative Science Studies (QSS) با پشتیبانی مالی از کتابخانه‌های MIT شروع به کار می‌کند. برای دسترسی آزاد به همه مقاله‌‌ها، هزینه پردازش هر مقاله 600 دلار برای اعضای ISSI و 800 دلار برای غیر عضو در نظر گرفته شده که به طور چشمگیری کمتر از 1800 دلاری است که الزویر از نویسندگان طلب می‌کند. برای محققانی که توانایی پرداخت برای دسترسی‌ آزاد کردن مقالات خود را ندارند، هزینه‌های آنها برای مدت سه سال توسط کتابخانه ملی علوم و فناوری ملی آلمان (TIB) پوشش داده می‌شود.

نمایندگان کتابخانه‌های MIT و انتشارات MIT Press اطلاعاتی در مورد میزان حمایت مالی از مجله جدید در اختیار رسانه‌ها نمی‌گذارند.

نیک لینسای، مدیر بخش مجلات و دسترسی آزاد انتشارات MIT Press، گفت: انتشارات مدت زمان زیادی است که برای دسترسی آزاد کتابها و مجلات خود تلاش می‌کند و به دلیل علاقمندی به علوم داده‌ها، منزلگاه طبیعی برای این مجله است. لیندسی گفت هنگامی که ISSI در مورد ایجاد یک مجله جدید با مما وارد صحبت شد، به سرعت از این فرصت استفاده و برای کار با آنها آغوشمان را باز کردیم.

کریس بورگ، مدیر کتابخانه های MIT، نیز به ما گفت که حمایت مالی از QSSبخشی از یک استراتژی حساب شده از سوی ما است و ما با استفاده از منابع خود برای حمایت از انواع تغییرات در ارتباطات علمی و دسترسی آزاد سرمایه گذاری می کنیم و همانطور که گفتم این سرمایه گذاری برای ما راهبردی و با چشم انداز ما سازگار است: ایجاد دنیایی پایدار، فراوان و عادلانه و دسترسی معنی دار به اطلاعات در جهت تقویت و الهام بخشیدن به بشریت است.

باید دید در ماه های آینده و دقیقتر از ابتدای 2020 اتفاق جدیدی خواهد افتاد و دسترسی آزاد اجباری اجرایی خواهد شد؟ ناشران و انجمن ها هر دو ادعا دارند در جستجوی راه حلی منصفانه و عادلانه هستند.

[1]. International Society for Scientometrics and Informetrics