بررسی راهکارهای تقویت و احیاء کتابخانه های آموزشگاهی

به گزارش لیزنا، نشست کتابخانه های آموزشگاهی در پنجمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات در تالار حکمت کتابخانه ملی در 30 آبان 1398 برگزار شد. در این نشست مهندس علی زرافشان (معاونت اسناد کتابخانه و مرکز اسناد ملی ایران؛ معاون اسبق وزیر آموزش و پرورش)، علی رمضانی (مدیر کل فرهنگی هنری، اردوها و فضاهای پرورشی وزارت آموزش و پرورش)، دکتر اکرم عینی (رییس اداره کتابخانه و مرکز اسناد سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، از اعضای کمیته کتابخانه های آموزشگاهی انجمن کتابداری)، دکتر علی حسینی خواه (عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی، مدیر مجتمع آموزشی تینو) با دبیری دکتر نسترن پورصالحی مسئول کمیته کتابخانه های آموزشگاهی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران برگزار گردید. علاوه بر افراد حاضر در پنل اساتید دیگری همچون دکتر مهری پریرخ، دکتر رحمت اله فتاحی، دکتر رضایی شریف آبادی، دکترسودابه نوذری به بیان نظرات خود پرداختند. همچنین نمایندگان شورای کتاب کودک خانم فاطمه مرتضایی فرد و انجمن حامی خانم فرح حق نژاد در جلسه حضور داشتند. مسئولان کتابخانه های عمومی وابسته به شهرداری تهران و نهاد کتابخانه های عمومی و دانشجویان نیز از دیگر حاضران جلسه بودند.

هر یک از سخنرانان و حضار درباره موضوع نحوه تعامل انجمن کتابداری با بدنه آموزش و پرورش و بهبود وضعیت کتابخانه های آموزشگاهی نظرات خود را بیان نمودند. نکته مهم در این زمینه استقبال علی رمضانی از طرح ها و ایده ها و تلاش برای اجرایی سازی آنها در بدنه آموزش و پرورش بود.

دکتر عینی اولین سخنران نشست به تبیین نگرانی ها از آینده کتابخانه های آموزشگاهی پرداخت و تاریخچه ای از جایگاه سازمانی کتابخانه ها در وزارت آموزش و پرورش بیان داشت. وی ایجاد کارگروه تخصصی در معاونت پرورشی برای ادامه فعالیت ها، استفاده از شاخه های استانی انجمن برای توسعه فعالیت ها در سطح کشور، تاکید بر راه اندازی کتابخانه دیجیتال پشتیبان برنامه درسی، شناسایی کتابخانه های آموزشگاهی موفق و ارائه عملکرد آنها به جهت الگودهی به دیگران، ارائه برنامه های منظم و هدفمند به معلمان و معاونان پرورشی در مدرسه برای اجرای برنامه های ترویج کتابخوانی اثربخش تر، کمک به راه اندازی پایگاه اطلاعاتی کتابداران و بررسی وضعیت فعلی کتابخانه های آموزشگاهی و کتابخانه های کلاسی را مورد اشاره قرار داد.

دومین سخنران نشست دکتر حسینی خواه به بیان نقش و اهمیت کتابخانه در نظام تعلیم و تربیت نوین پرداخت. وی دوره کارشناسی خود را در رشته کتابداری تحصیل کرده و سپس وارد حیطه برنامه ریزی درسی شده و اکنون از اساتید فعال این حوزه است. دکتر حسینی خواه با نمایش تصاویری از کتابخانه مجتمع آموزشی تینو و توصیف فضای فیزیکی و آموزشی حاکم بر آنجا به بیان اهمیت و چگونگی کتابخانه و فضای آن در مدرسه پرداخت. وی بر ضرورت ایجاد شبکه برای مدارس علاقمند و ارائه اطلاعات به آنها و ایجاد فضایی برای به اشتراک گذاری تجربیات درباره عمکرد مدارس مختلف در رابطه با کتابخانه ها تاکید کرد. همچنین چالش سازماندهی منابع به شیوه ساده و روشن مناسب کودکان دبستانی را نیز مطرح نمود.

علی رمضانی نیز ضمن بیان فعالیت های فعلی مرتبط با کتاب و کتابخوانی در آموزش و پرورش ( مانند طرح دانایی توانایی و کتابخانه دیجیتال)، بر ضرورت برگزاری دوره های آموزشی مرتبط با کتابداری و ترویج کتابخوانی برای معلمان و مربیان تربیتی تأکید کرد.

در ادامه مهندس زرافشان بنا به تجربیات عمیق خود در حیطه آموزش و پرورش ضمن روشن نمودن وضعیت آموزش و پرورش گلوگاه ها و چالشها را بیان کرد. وی دو محور عمده برای پیگیری توسط کارگروه را بیان داشت: یکی توسعه کتابخانه و دیگری توسعه خواندن. در زمینه توسعه کتابخانه پیشنهادهایی چون ایجاد کارگروه مشترک با مدیریت فرهنگی هنری، استفاده از تجربه موفق خیرین اندیشه ساز در آموزش و پرورش، ایجاد فضای تعامل بین کانون پرورش فکری، اداره کل پژوهش و برنامه ریزی و انتشارات کمک آموزشی، اداره کل فرهنگی هنری و فضاهای پرورشی که سه ضلع فعال در بدنه آموزش و پرورش هستند، پبگیری طرح کانون مدرسه را ارائه کرد.

وی تصریح کرد: مشکل دیگری که ممکن است عدم استفاده از کتابخانه و مطالعه نکردن را شکل دهد اشکال در مهارت خواندن و خوب خواندن است. ارائه کاستی های خواندن و عوامل مؤثر بر آن در آزمون پرلز سنجیده می شود و لازم است از نتایج آن برای بهبود وضعیت خواندن در کشور استفاده کرد. در عین حال لازم است ضمن توسعه کتابخوانی و کتابخانه به رسانه های نوظهور و بهره گیری از آن برای ترویج خواندن بین کودکان بهره برد.

در ادامه نشست استادان حاضر و سایر شرکت کنندگان به بیان نظرات خود پرداختند که خلاصه ای از مباحث و پیشنهادات مطرح شده عبارتند از:

-         لزوم تغییر نگاه به مقوله آموزش و تغییر نظام آموزشی تک کتابی و متکی بر حفظیات و تبدیل شدن آن به نظام مسئله محور : در چنین نظامی کتابخانه به عنوان یک عنصر مهم در فرایند آموزش مطرح می شود؛

-        انتقاد به جایگاه کتابخانه ذیل معاونت پرورشی در حالی که کتابخانه آموزشگاهی بخشی از فرایند آموزش است؛

-        ارائه نتایج برخی پژوهش های انجام شده و گزارشی از همایش کتابخانه های آموزشگاهی و نقش آن در نظام یاددهی یادگیری که چندین سال پیش در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد؛

-        استفاده از کتابدار سیار بین مدارس برای راه اندازی و ساماندهی به اوضاع کتابخانه های آموزشگاهی؛

-        اختصاص زنگ هنر به ترکیب شدن با کتابخوانی و یا اختصاص زنگ ویژه کتابخوانی؛

-        حمایت از کتابخانه هایی که توسط خیرین در مدارس ایجاد و راه اندازی می شود؛

-        برقراری امکان حضور خیران و کارورزان دانشجویی برای راه اندازی کتابخانه های مدارس؛

-        در نظر گرفتن مشوق هایی برای کتابداران کتابخانه های عمومی فعال در مدارس؛

-        در نظر گرفتن مشوق هایی برای مدارس عیر انتفاعی دارای کتابخانه و کتابدار؛

-        اختصاص ساعات فوق برنامه به کتابخوانی ساعات بعد از تعطیلی مدرسه و یا پنچ شنبه ها؛

-        استفاده از معلمان و دانش آموزان نویسنده در برنامه های ترویج کتابخوانی در آموزش و پرورش و تشویق آنها؛

-        توجه معلمان ادبیات و نگارش به عمیق خواندن و درک عمیق تر و نظارت بر محتوای خواندن و توجه کتابهای نگارش به این امر؛

-        توجه به ضرورت استخدام کتابداران متخصص و آموزش تخصصی کتابیاران فعال در مدارس؛

-        استفاده از ظرفیت کمک های مردمی و پویش های اجتماعی به منظور احیاء و تقویت کتابخانه های آموزشگاهی.

 در پایان مقرر شد تا پیشنهادهای مرتبط با تقویت و احیاء کتابخانه های آموزشگاهی توسط کمیته کتابخانه های آموزشگاهی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران جمع بندی و به آموزش و پرورش اعلام شود و زمینه اجرائی شدن آنها با انعقاد تفاهم نامه فراهم گردد.