مکاتبه با سازمان امور استخدامی برای توجه به گرایش های جدید علم اطلاعات

به گزارش لیزنا، جلسه شماره 120 گروه برنامه ریزی و گسترش علم اطلاعات و دانش شناسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، از ساعت 8.30  تا 11.30روز سه شنبه مورخ 05/09/1398 در محل سالن جلسات دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس با حضور دکتر عبدالحسين فرج پهلو، دکتر محمد حسن زاده، دكتر نجلا حريري ، دکتر سعید رضایی شریف آبادی، دکتر احمد شعبانی، دکتر فریده عصاره، دکتر علیرضا نوروزی برگزار شد. دستورهای این جلسه، عبارت بود از استماع گزارش ثبت نام در مقاطع مختلف در دانشگاه های گوناگون، استماع گزارش رشته های غیر کتابخانه ای مرتبط با علم اطلاعات و دانش شناسی که این رشته به عنوان شرط احراز ذکر نشده است. استماع گزارش بررسی امکان ساختار دانشکده ای برای رشته در آینده.

قبل از ورود به دستور مواردی مطرح و مورد بحث قرار گرفت که برخی از آنها به شرح زیر بوده است:

1. دکتر فرج پهلو در خصوص اخبار و اطلاعات مربوط به حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی گزارشی ارائه کرد. در خصوص حضور در کنگره متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی توضیحاتی ارائه کرد و ارتقای دکتر محمد حسن زاده به مرتبه استادی را تبریک گفت.

2. دکتر حسن زاده گزارشی از حضور در جمع اعضای هیات علمی دانشگاه های تبریز، نشست بررسی مسائل علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه علامه طباطبائی ارائه کرد و جمع بندی کلی وی این بود که دیدگاه ها نسبت به عملکرد گروه برنامه ریزی و گسترش نسبت به سال های قبل بهتر شده است. اما در کل، بی اطلاعی هایی وجود دارد که می تواند با تبیین دیدگاه های اعضای گروه و انتشار آنها در شبکه های اجتماعی حرفه ای رفع شود.

3. دکتر شعبانی از دیدگاه های مطرح شده در جلسات نقد و بررسی نسبت به عملکرد گروه گزارش ارائه کرد و نسبت به رعایت اصول حرفه ای گری در بیان دیدگاه ها نکاتی را مطرح کرد و اعضای گروه بعد از گفتگو و بحث،  بر پاسخگویی به نقدهای مطروحه تاکید کردند.

دستور جلسه

الف. استماع گزارش وضعیت پذیرش دانشجو در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در کشور

دکتر شعبانی گزارش مفصلی در خصوص پذیرش دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه های مختلف ارائه کرد. پس از بحث و بررسی مقرر شد، این گزارش بعد از اعمال اصلاحاتی به عنوان سند گروه منتشر شود. 

ب. استماع گزارش رشته های شغلی غیر کتابداری مرتبط با علم اطلاعات و دانش شناسی  

دکتر حریری گزارشی از رسته ها و رشته های شغلی غیر کتابداری مرتبط با علم اطلاعات و دانش شناسی ارائه کرد. با توجه به نبود مشاغل مختلف که به صورت مستقیم به رشته های زیرمجموعه علم اطلاعات و دانش شناسی مرتبط می شوند، اما در شرط احراز آنها این رشته قید نشده است، مقرر شد با سازمان امور استخدامی مکاتبه شود تا هم رشته های جدید مورد توجه قرار گیرد و هم مشاغل موجود اصلاح شود.

دکتر عصاره هم در خصوص پست های کتابداری موجود و پست های قابل تعریف گزارشی ارائه کرد. با توجه به ارسال فایلی از سوی دکتر نوروزی مقرر شد که فایل نهایی بعد از اصلاح و ویرایش به صورت رسمی به سازمان امور استخدامی ارسال و پیگیری شود.

ج. استماع گزارش دکتر رضایی شریف آبادی در خصوص امکان طرح ساختار دانشکده ای برای علم اطلاعات و دانش شناسی در همکاری با رشته های مرتبط

دکتر رضایی گزارشی از بررسی های خود با همکاری دکتر نوروزی ارائه کرد و در نهایت، مقرر شد با توجه به نیاز مبرم رشته به ساختار دانشکده ای همچنان لازم است که ما حرکت به سمت ایجاد یک دانشکده با محوریت علم اطلاعات و دانش شناسی را در دستور کار نگه داریم. شایان ذکر است که در هدف طراحی این ساختار، ایجاد یک دانشکده در یک دانشگاه خاص نیست. بلکه گروه با توجه به ماهیت فعالیت خود و آمادگی برای سناریوهای مختلف مبتنی بر تحولات اساسی در درون رشته و محیط پیرامون آن، این بحث را به عنوان بخشی از مباحث گسترشی در دستور کار قرار داده است.

استنتاج گروه از گزارش ثبت نام ها به شرح ذیل بوده است:

1. پذیرش دانشجوی کارشناسی در دانشگاه های دولتی بیانگر این است که خانواده ها در ثبت نام رایگان فرزندان خود به دانشگاه ها رضایت نشان می دهند؛ ولی این رابطه بیانگر رضایت آن ها از این رشته تلقی نمی شود، زیرا در این خصوص به مطالعات میدانی بیشتری نیاز است.

2. در خصوص فعالیت دانشگاه های غیر دولتی در مقطع کارشناسی، به نحو جدی خطر بالقوه ای رشته را تهدید می نماید؛ مثلاً میزان ناچیز ثبت نام شدگان در این واحدها در داده های موجود بیانگر این مطلب است.

3.پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد در دانشگاه های دولتی در اقصی نقاط کشور در گرایش های مختلف رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در برخی دانشگاه ها، بیانگر علاقه مندی دانشجویان متقاضی در این رشته تلقی می شود، به نحوی که دانشگاه‌های تبریز،کرمانشاه، و کرمان فاقد صندلی خالی می باشد. البته برخی دانشگاه ها نیز با کاهش دانشجو روبرو بوده اند.

4. تعداد ثبت نام شدگان کارشناسی ارشد در گرایش های مختلف رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه‌های پیام نور در واحدهای مختلف بیانگر میزان تنفذ رشته، حداقل در بین کارکنان سازمان های گوناگون است. این داده‌ها نشان می دهد که متقاضیان تمایل دارند با حداقل هزینه از بخش خصوصی در تداوم تحصیلی در دوره کارشناسی ارشد مجازی دانشگاه های دولتی و پیام نور بهره جویی نموده ولی از پرداخت هزینه های بخش خصوصی اجتناب می ورزند.

5. فعالیت بسیاری از گروه های آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی در چند گرایش با توجه به محدودیت اعضای هیأت علمی آنها در تخصص های مربوطه در دوره کارشناسی ارشد خطر بالقوه ای است که می تواند به جد فارغ التحصیلان را تحت تأثیر قرار دهد. در آینده لازم است که نسبت به افزایش اعضای هیات علمی و همکاری با تخصص های مربوطه اقدام شود.

6. میزان پذیرش دوره های متفاوت و متنوع، در دانشگاه های دولتی به عنوان مثال پردیس، مجازی، نوبت دوم، و استعداد درخشان از مواردی است که به مرور دانشگاه های دولتی را با کارهای روزمره مواجه نموده و آن ها را از جنبه های کیفی آموزش و پژوهش باز خواهد داشت.

7. شرکت بخش غیر انتفاعی آموزش عالی در دوره های کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی با توجه به تقاضای غیر معقول دانشجو بیانگر نوعی افت آموزشی تلقی می شود، به ویژه اینکه اخذ مجوز در این دانشگاه‌ها از طریق مراتب اداری صحیح و دانشگاهی صورت نپذیرفته است.

8.یکی از نکات قابل توجه در داده های کمی جاری مبتنی بر فعالیت چند دانشگاه در رشته و گرایش های مختلف حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در مقطع کارشناسی ارشد است.

9. یکی از ضعف های عمده و مستتر در اعضای هیأت علمی گروه های علم اطلاعات و دانش شناسی که نمی تواند توجیهی برای آن در اخذ دانشجو جستجو کرد؛ به تبلور نظر برخی مدرسین مرتبط است که به خاطر اخذ دانشجوی تحصیلات تکمیلی برای این افراد است؛ کافی است اشاره شود در برخی از این دانشگاه ها که با بیشترین تعداد دانشجوی تحصیلات تکمیلی اخذ شده، برخی اعضای هیأت علمی فقط به طبع سه تا چهار مقاله در حوزه علمی در پنج سال گذشته مبادرت شده که با کنترل پایگاه های اطلاعاتی متنوع آشکار شد، و یا در همین قسم دانشگاه توجیه میان رشته ای مدرس موجب شده تا رشته هایی غیر از تخصص عضو هیأت علمی پذیرش شود. نمود این مطلب در دانشگاه های بزرگ نسبت به اکناف و اطراف کشور بسیار بارزتر است.

10. هر چند میزان پذیرش دوره دکترای تخصصی در بسیاری از دانشگاه های دولتی معقول جلوه می نماید ولی زمانی که تعداد دانشجوی کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی برای یک سال آموزشی (معادل نیمسال) مورد توجه واقع گردد، عیان می شود که تراکم زیادی از واحدهای پایان نامه در گروه های آموزشی در چرخش است.

11.چنانچه پذیرش دوره کارشناسی ارشد مجازی در سطح دانشگاه های بزرگ و پیام نور ـ مرکز .... به همین نحو ادامه یابد، چه بسا این مقطع در دانشگاه های آزاد اسلامی در پایتخت توجیه ارائه خود را از دست بدهد، و با توقف فعالیت رویارو شوند.

12. فقدان تعهد آموزشی در برخی گروه های آموزشی موجب شده تا اعضای هیأت علمی این گروه ها فاقد هر گونه تحرک آموزشی آکادمیک بوده، به نحوی که بعضاً فاقد هر گونه عنوان کتاب در مراکز معتبر آموزشی مانند سازمان سمت، مرکز نشر دانشگاهی، و یا انتشارات دانشگاهی باشند، به قسمی که کمیته کتاب های درسی علم اطلاعات و دانش شناسی سمت نیز از هر گونه سفارش کتاب به این واحدها اجتناب ورزیده است.

توجه. با توجه به امکان سوگیری، نیاز به بررسی بیشتر و همچنین حفظ اعتبار دانشگاه ها و مراکز علمی، در مواردی که نقاط ضعف به صورت ویژه در خصوص یک دانشگاه خاص، مطرح شده است، اسامی دانشگاه ها (با توجه به انتشار عمومی گزارش) حذف شده است. اما گروه، همچنان به پیگیری خود در این زمینه ادامه داده و در قالب ماموریت های خود در بُعد گسترش رشته، یافته های معتبر حاصل از بررسی های خود را اِعمال خواهد کرد.

پی نوشت:

1.      استنتاج از گزارش بررسی مشاغل به دلیل نیاز به اصلاحات و تکمیل، در آینده منتشر خواهد شد.

2.      جلسه بعدی گروه، در تاریخ 3 دی ماه 1398 برگزار خواهد شد.