حضور چشمگیر دانشگاه های جهان اسلام؛ تعداد 43 دانشگاه از ایران

به گزارش لیزنا، دکتر محمدجواد دهقانی در مراسم رونمایی نظام رتبه بندی جهانی 2019-ISC  که در حضور معاون پژوهشی مرکز منطقه ای و همچنین ISC، سایر مدیران هر دو سازمان و همچنین با حضور نماینده استانداری فارس، دکتر رزمجو مشاور استاندار در امور دانشگاه ها انجام گرفت گفت: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) از 9 سال پیش با ابلاغ وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری با تشکیل گروه پژوهشی رتبه بندی عملاً ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشور را با شاخص ها و معیارهای مصوب انجام داده و بعد از گذشت چندین سال متوالی عملاً در سطح ملی به یک مرجع در این حوزه تبدیل شده است. هر ساله گزارش رتبه بندی دانشگاه­ها و مؤسسات پژوهشی کشور از طریق وبگاه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، رسانه­ های گروهی و نیز در قالب کتاب رسمی به رؤسا و مدیران دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و جامعه علمی کشور، اطلاع رسانی می شود.

دهقانی اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب در دیدار ماه رمضان سال جاری با (دانشگاهیان) بر ضرورت «ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها» صحبت فرموده و بر تعیین معیارها و شاخص ها و نیز مزیت های لازم برای رتبه بندی به منظور ارتقای کیفی دانشگاه ها و ایجاد رقابت مثبت تأکید و به رصد و پایش کردن کشورهایی که نیت ما پیشی گرفتن علمی از آنهاست توصیه فرمودند.

وی افزود: در همین راستا و به منظور مقایسه حرکت علمی و عملکرد دانشگاه های کشور در سطح بین المللی و با توجه به تجارب ارزشمند گروه رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در زمینه رتبه بندی دانشگاه­ها در سطح ملی، از سال گذشته دو نوع  رتبه بندی جدید در سطح بین المللی با عنوان "رتبه بندی جهانی ISC"  (ISC world University rankings) و نیز "رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام"(ISC Islamic world university rankings) با تصویب شورای راهبریISC  و تأکید وزیر محترم علوم، به عنوان رییس شورای راهبری در دستور کار قرار گرفت. یکی از مهمترین دستاوردهای انجام رتبه بندی جهانی، ایجاد یک پایگاه داده از جزئیات کامل اطلاعات علمی و پژوهشی کشورها و دانشگاه های تراز اول دنیا است که در نتیجه آن امکان برنامه ریزی و تهیه نقشه راه به منظور دستیابی به اهداف و چشم انداز کشور و نیز دانشگاه های کشور در سطح بین المللی وجود خواهد داشت.

سرپرست ISC گفت: رتبه بندی­هایی که در سطح جهان انجام می­گیرد غالباً ترکیبی از اطلاعاتی است که مؤسسات مجری رتبه بندی تهیه می­کنند و اطلاعاتی که بر اساس خوداظهاری دانشگاه­ها به این مؤسسات ارائه می­شود. در نهایت با استفاده از این داده ها رتبه دانشگاه ها محاسبه و اعلام می­شود بدون اینکه دانشگاه ها از جزئیات این داده­ها و نحوه محاسبه آنها اطلاعات دقیقی در دست داشته باشند. عدم دسترسی به این اطلاعات باعث می­شود که سیاست گذاران آموزش عالی و مدیران دانشگاه ها نتوانند چگونگی عملکرد دانشگاه ها را در شاخص­های مختلف بدانند.

دهقانی ادامه داد: در "رتبه بندی جهانی  ISC" یک بانک اطلاعاتی جامع از داده های دانشگاه های جهان و دانشگاه های ایران بدست می آید، که با استفاده از این بانک اطلاعاتی، می­توان برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت  برای دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور تدوین نمود.

از سوی دیگر با توجه به دریافت بخش هایی از اطلاعات مراکز و دانشگاه ها در قالب خوداظهاری، اطمینان کاملی از مجموعه داده ها و نیز امتیازهای محاسبه شده توسط موسسه های رتبه ­بندی وجود ندارد، حال اینکه داده­های گردآوری شده در نظام رتبه بندی جهانی ISC از صحت و سقم بالاتری برخوردار بوده زیرا علاوه بر  نهایت دقت درجمع آوری، تقریبا اکثر داده ها مستقلا از پایگاه های معتبر بین المللی جمع آوری شده و عاری از خوداظهاری بوده و لذا  مشکلات مربوط به عدم مستند سازی و راستی آزمایی در آن وجود ندارد.

وی گفت: "رتبه بندی جهانی ISC" به منظور رتبه بندی دانشگاه­های جهان در معیارهای خود، مهم­ترین مأموریت دانشگاه­ها که عبارتند از پژوهش، آموزش، نوآوری و فعالیت­های بین­المللی را در نظر می­گیرد و بر این اساس  دانشگاه ها را مورد سنجش و ارزیابی قرار می­دهد، نکته مهم در معیارهای  این رتبه بندی این است که بعد کیفی و کمی پژوهش هم­ زمان با هم مورد بررسی قرار می­گیرند. با گردآوری داده­ها در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام بدون خوداظهاری دانشگاه ها از سراسر جهان، پایگاه داده موثق و معتبری شکل خواهد گرفت که می توان از آن در جهت سیاستگذاری­های پژوهشی و بررسی موقعیت دانشگاه های ایران در سطح جهان استفاده نمود. "رتبه بندی جهانی ISC"  می­تواند نقش مهمی در سوق دادن دانشگاه­های ایران به سمت دانشگاه­های تراز جهانی داشته باشد.

روش شناسی رتبه بندی

دهقانی در ادامه گفت: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به منظور رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان در معیارهای خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش ( با وزن 60 درصد)، نوآوری (با وزن 15 درصد)، آموزش ( با وزن 10 درصد) و فعالیت‌های بین‌المللی (با وزن15 درصد) را در نظر می‌گیرد و بر این اساس دانشگاه‌های کشورهای اسلامی را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد. در " رتبه بندی دانشگاههای جهان ISC "، دانشگاه‌هایی مورد بررسی قرار می‌گیرند که حداقل 850 مدرک در سال‌های 2017-2015 در پایگاه وب آو ساینس به ثبت رسانیده باشند. اطلاعات این رتبه‌بندی از پایگاه‌های اطلاعاتی USPTO ،WoS، Incite گرد‌آوری شده است.

معیار پژوهش شامل 5 شاخص حجم پژوهش، تعداد استناد به مقالات و تاثیر استنادی نرمال شده، تأثیر استنادی نسبت به کل جهان و تعداد مقالاتی است که در نشریات برتر به چاپ رسیده اند. بازه زمانی سه ساله 2015-2017 در  این شاخص ها از جمله تعداد کل انتشارات هر دانشگاه در بازه زمانی سه ساله، تعداد کل استنادات به مقالات منتشر شده ، تاثیر استنادی نرمال شده ، تأثیر استنادی نسبت به کل جهان،  تعداد مقالات با کیفیت دانشگاه ( نشریات Q1  ، مجلات نیچر، ساینس و فهرست نشریات نیچر ایندکس ) می باشد.

جدول زیر شاخص­ های مورد استفاده در "رتبه بندی جهانی ISC" نشان داده شده است

در"رتبه­ بندی جهانی 2019- ISC"  تعداد 2005 دانشگاه از سراسر جهان مورد بررسی قرار گرفته و رتبه­ بندی شده­اند. جدول زیر دانشگاه های حاضر در " رتبه­ بندی جهانی 2019- ISC "  را به تفکیک قاره  در سال های 2018 و 2019 نشان می دهد.

سرپرست ISC گفت: از کشور جمهوری اسلامی ایران 43 دانشگاه در " رتبه ­بندی جهانی 2019- ISC " حضور داشته اند. بر اساس مأموریت­های دانشگاه­ها، تعداد 23 دانشگاه جامع کشور در این رتبه بندی حضور دارند. دانشگاه های جامع حاضر در این رتبه بندی عبارت از: دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، شهید بهشتی، شیراز، تبریز، گیلان، اصفهان، بوعلی سینا، رازی، سمنان، کاشان، یزد، شهید باهنر کرمان، مازندران، ارومیه، یاسوج، الزهرا (س)، بین المللی امام خمینی (ره)، شاهد، شهید چمران اهواز، شهرکرد و دانشگاه محقق اردبیلی است. از دانشگاه های علوم پزشکی نیز 12 دانشگاه، دانشگاه های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، ایران، اصفهان، مشهد، تبریز، بقیه الله، شیراز، مازندران، جندی شاپور اهواز، کرمان و کرمانشاه قرار دارند. از دانشگاه های صنعتی نیز 8 دانشگاه، دانشگاه های صنعتی اصفهان، شریف، امیرکبیر، علم و صنعت ایران، خواجه نصیرالدین طوسی، نوشیروانی بابل، سهند و شاهرود در این نظام رتبه بندی قرار دارند.

جدول زیر تعداد و رتبه­ های دانشگاه های ایران در رتبه­ بندی جهانی ISC و نیز در سطح کشور نشان داده شده است.

لازم به ذکر است که دانشگاه هایی که رتبه بندی آنها در بازه یکسان هستند همگی هم رتبه بوده و ترتیب اسامی ذکر شده در این گزارش مطابق با سامانه رتبه بندی ISC بر اساس حروف الفبا (به لاتین) است. بنابراین دانشگاه های تهران و علوم پزشکی تهران در رتبه اول، دانشگاه های صنعتی اصفهان، علوم پزشکی شهید بهشتی، صنعتی شریف و تربیت مدرس در رتبه سوم و سایر دانشگاه ها نیز در بازه های یکسان هم رتبه هستند.

جایگاه دانشگاه های جهان در رتبه بندی 2019 ISC

دهقانی گفت: در رتبه بندی جهانی ISC 2019، تعداد 2005 دانشگاه برتر از 99 کشور و 6  قاره دنیا وجود دارند.

در رتبه بندی ISC 2019، سه دانشگاه هاروارد، استنفورد و انستیتوی فناوری ماساچوست MIT در رتبه های اول تا سوم قرار دارند.

دانشگاه های جان هاپکینز، میشیگان، کلمبیا، تسینگ هوا (ازکشور چین)، انستیتوی فناوری کالیفرنیا، دانشگاه پنسیلوانیا به ترتیب در رتبه های 4 الی 9 و دانشگاه های دوک و واشنگتن سیاتل (به صورت مشترک رتبه 10) دنیا قرار گرفته اند. در بین 10 دانشگاه برتر جهان 10 دانشگاه از کشور ایالات متحده آمریکا و یک دانشگاه از کشور چین بوده اند.

کشور آمریکا با 301 دانشگاه، چین 276 دانشگاه، ژاپن 115 دانشگاه، انگلستان 97 دانشگاه، ترکیه 72 دانشگاه، فرانسه و آلمان هر کدام با 71 دانشگاه، هند 70 دانشگاه، ایتالیا 63، کره جنوبی 59 دانشگاه، برزیل 57 دانشگاه، اسپانیا 52 دانشگاه، ایران 43 دانشگاه، کانادا و لهستان هر کدام با 42 دانشگاه، در این رتبه‌بندی حضور داشته‌اند.

 بهترین رتبه بین المللی دانشگاه های برتر دنیا در کشورهای آمریکا رتبه یک، چین رتبه 7، انگلستان رتبه 12، کانادا رتبه 18، ژاپن رتبه 19، دانمارک رتبه 24، سوئیس  رتبه26، کره جنوبی رتبه 30، سنگاپور رتبه 34، استرالیا رتبه 36، فرانسه رتبه 39، آلمان رتبه 43، بلژیک رتبه 48، تایوان رتبه 57، هلند رتبه 60، عربستان سعودی رتبه 63، هنگ کنگ رتبه 65، اسپانیا رتبه 70، سوئد رتبه 85 و برزیل رتبه 87 بوده است.

جایگاه دانشگاه های کشورهای آسیایی در رتبه بندی 2019 ISC

کشور چین با دانشگاه تسینگ هوا و کشور ژاپن با دانشگاه توکیو که به ترتیب در رتبه های 7 و 19 قرار دارند بهترین رتبه های دانشگاه های آسیا را از آن خود کرده است.

بهترین رتبه دانشگاه های کشورهای کره جنوبی رتبه 30، سنگاپور رتبه 34، تایوان رتبه 57، عربستان سعودی رتبه 63، هنگ کنگ رتبه 65، در رده های  بعد قرار دارند.

جایگاه دانشگاه های کشورهای اسلامی در رتبه بندی 2019 ISC

سرپرست ISC گفت: در رتبه بندی سال 2019 ISC از نظر تعداد دانشگاه ها، ترکیه با 72 دانشگاه بیشترین تعداد حضور را داشته است. در بین سایر کشورهای اسلامی، ایران با 43 دانشگاه، مالزی با 21 دانشگاه، مصر 18 دانشگاه، اندونزی و پاکستان هر کدام با 13 دانشگاه، عربستان سعودی 12 دانشگاه، الجزایر و تونس هر کدام با 7 دانشگاه، نیجریه 6 دانشگاه و مراکش 5 دانشگاه، عمارات متحده عربی 4 دانشگاه، لبنان، قطر، اردن، بنگلادش، قزاقستان قطر هر کدام با 2 دانشگاه و سایر کشورهای اوگاندا، عمان، کویت، کامرون، عراق، سنگال، سودان  هر کدام با یک دانشگاه در این رتبه بندی قرار گرفته اند.

در میان دانشگاه های برتر کشورهای اسلامی، عربستان سعودی در رتبه 63، مالزی در بازه 300-251، مصر در بازه 450-401، ایران و ترکیه در بازه 500-451، لبنان و قطر در بازه 600-501 و پاکستان در بازه 700-601 بهترین رتبه جهانی را کسب نموده اند.

در مجموع تنها 8 دانشگاه از میان کشورهای اسلامی دارای رتبه زیر 500 بوده اند. این در حالی است که طبق برنامه 10 ساله علم، نوآوری و فنآوری کشورهای اسلامی عضو (OIC مصوب 2017 در قزاقستان) لازم است تا سال2026، تعداد 50 دانشگاه از کشورهای اسلامی در میان 500 دانشگاه برتر دنیا قرار گیرند. به همین دلیل باید تلاش های جدی همراه با تهیه برنامه راهبری و نقشه راه مناسب توسط دانشگاه های این کشورها صورت گرفته تا علاوه بر افزایش تعداد دانشگاه ها رتبه و جایگاه مناسب را در سطح بین المللی کسب نمایند.