استمرار رشد کیفی فعالیت علمی پژوهشگران کشور در ۲۰۱۹ سهم سه و نیم درصدی علم برتر دنیا

به گزارش لیزنا،  با حضور سرپرست ISC، دکتر محمدجواد دهقانی در مراسم تجلیل و تقدیر از پژوهشگران برتر دانشگاه سمنان از بیش از 50 پژوهشگر برتر این دانشگاه تجلیل شد. این مراسم با شرکت مسئولان استان سمنان ( معاون استاندار، شهردار و فرماندار)، مدیران و اعضای هیئت علمی دانشگاه سمنان در تاریخ 25 آذر 98 برگزار شد. 

 دهقانی ضمن ارائه گزارش وضعیت علمی کشور از بعد کیفی و توجه دانشگاه ها اظهار داشت: یکی از شاخص‌های کیفی در تولید علم در دنیا بررسی مدارک و مقالات انتشار یافته در سطح بین المللی در تقسیم ­بندی مقالات پراستناد (Highly cited papers) و مقالات داغ (Hot papers)  و نیز مقالات برتر (Top papers) می‌باشد. مقالات برتر (و یا یک درصد برتر) سهم مهمی از علم روز بوده که جهت توسعه علمی در سطح بین‌المللی را نشان می‌دهد و در واقع به دو دسته مقالات پراستناد و مقالات داغ تقسیم می‌شود.

وی افزود: طلایه داران علم مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس (ESI) معتبرترین مجلات بین‌المللی را به 22 رشته موضوعی تقسیم نموده و بر حسب تعداد استنادهای دریافت شده، مقالات پراستناد را معرفی می‌کنند که شامل یک درصد از مقالات دنیا در طول 10 سال گذشته می شود، اما مقالات داغ، مقالات تنها یک دهم درصد از مقالات برتر در دو سال اخیر را تشکیل می‌دهند. باید در نظر داشت که انتشار این دسته از مقالات ساده نیست و هر مقاله برخی مواقع بیش از یکسال زمان می‌برد. آمار موجود در طلایه‌داران علم مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس (ESI) حاکی از آن است که پژوهشگران کشور در چند سال اخیر با توجه و تأکید بر کیفیت توانسته‌اند سهم کشور از مقالات یک درصد برتر دنیا را به موازات رشد تولید علم کشور افزایش دهند.

سرپرست ISC در ادامه گفت: داده‌ها و آمارهای موجود در مورد مقالات برتر ایرانی به ویژه آن‌چه که در پایگاه بین‌المللی مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس (Clarivate Analytics) آمده، همچون مقالات پراستناد، مقالات داغ و پژوهشگران برتر حکایت از رشد روز افزون کیفیت مقالات و انتشارات ایرانی در سال‌های اخیر دارد. طبق داده‌های این پایگاه، در حال حاضر  در مجموع تعداد 2261 مقاله‌ی برتر (Top papers) و  90 مقاله‌ی داغ توسط پژوهشگران ایرانی منتشر شده که این تعداد 66/2 درصد کل مقالات داغ دنیا بوده است.

به طور خاص در جدول یک، مقایسه کمی از میزان مدارک انتشار یافته، مقالات داغ و مقالات پراستناد در سال 2019 به ترتیب در دنیا، منطقه خاورمیانه (17 کشور)، کشورهای اسلامی(57 کشور) و ایران نشان داده شده است. این اطلاعات در تاریخ 23 آذر 98 از پایگاه بین‌المللی کلاریویت آنالیتیکس و محصولات آن استخراج شده است:

جدول 1: جایگاه ایران از نظر تعداد مدارک انتشار یافته در جهان، منطقه و کشورهای اسلامی در سال 2019

همان‌طورکه در جدول 1 مشاهده می‌شود، میزان مدارک علمی انتشار یافته و ثبت شده در این پایگاه به ترتیب در دنیا، منطقه خاورمیانه، کشورهای اسلامی و ایران به ترتیب  برابر با 2655359، 180289، 242253 و 53718 مدرک علمی بوده است. همچنین تعداد مقالات داغ و پراستناد در ستون‌های سوم و چهارم جدول نشان داده شده است. همان‌طورکه مشاهده می‌شود تعداد مقالات علمی پراستناد دنیا، منطقه خاورمیانه، جهان اسلام و ایران در سال 2019 به ترتیب برابر با 12136، 1090، 1198 و 376 مدرک بوده و نیز تعداد مقالات داغ دنیا، منطقه خاورمیانه، جهان اسلام و ایران به ترتیب برابر با 1177، 130، 123 و42 مدرک بوده است. با توجه به این آمار، رتبه و سهم ایران از نظر تعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد در جهان، منطقه و جهان اسلام در جدول 2 نشان داده شده است.

دهقانی گفت: در ادامه در جدول 2 ملاحظه می‌شود که بر اساس تعداد مدارک ثبت شده در سال 2019، ایران با سهم 02/2 (دو و دو صدم)درصد در دنیا رتبه 16، با سهم17/22 (بیست و دو و هفده صدم) درصد در جهان اسلام رتبه اول و نیز با سهم 79/29 (بیست و نه و هفتاد و نه) درصد کل علم در منطقه خاورمیانه رتبه اول را دارد ( شکل 1). به‌عبارت دیگر حدود 30 درصد از حجم مدارک علمی انتشار یافته در خاورمیانه در سال 2019 توسط پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران تولید شده است.

 جدول 2: جایگاه و سهم ایران از نظرتعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد در جهان، منطقه و جهان اسلام ( 2019)

سرپرست ISC در ادامه افزود: این در حالی است که از منظر کیفی در دو شاخص مقالات داغ و نیز مقالات پراستناد وضعیت ایران نیز مناسب‌تر است. به طوری که 56/3 ( سه و پنجاه و شش صدم) درصد مقالات داغ دنیا و نیز 14/34 (سی و چهار و چهارده صدم) درصد مقالات داغ جهان اسلام و 3/32 (سی و دو و سه دهم) درصد مقالات داغ منطقه خاورمیانه توسط پژوهشگران ایرانی تولید می‌شود (شکل 2). همچنین سهم ایران در تولید مقالات پراستناد در دنیا 09/3 (سه و نه صدم) درصد، جهان اسلام 38/31 (سی و یک و سی و هشت صدم) درصد و منطقه خاورمیانه 49/34 (سی و چهار و چهل و نه صدم) درصد است. این امر نشان می‌دهد که پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران به‌خصوص در چند سال اخیر توجه ویژه‌ای به کیفیت مقالات و نتایج پژوهشی خود دارند.

شکل 1: مقایسه سهم تولیدات علمی ثبت شده ایران با کشورهای اسلامی و منطقه خاورمیانه در سال 2019

شکل 2 : مقایسه سهم مقالات داغ ثبت شده ایران با کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه خاورمیانه در سال 2019

دهقانی گفت: از نظر میزان انتشار مقالات و مدارک علمی، دانشمندان ایرانی در مجلات با کیفیت چارک اول (Q1)، بررسی داده‌های پایگاه InCite  نشان می‌دهد در طی دوره 5 ساله 2018-2014، هر ساله تعداد مقالات و نیز تعداد مقالاتی که در نشریات Q1 به چاپ رسیده رشدی صعودی داشته است به گونه­ای که نرخ رشد مقالات Q1 در این بازه زمانی 5 ساله برابر 81 درصد می‌باشد.

دهقانی گفت: ایران  در سال 2014  با 7438 مدرک، دارای رتبه سی و دوم بوده است اما در سال 2018 با 13431 مقاله منتشر شده در مجلات Q1 به جایگاه بیست و پنجم دنیا ارتقاء یافته است. همچنین آمار مربوط به دوره پنج ساله اخیر (2014-2018)، نشان می‌دهد که پژوهشگران ایرانی با منتشر نمودن 36683 مقاله در مجلات Q1 به جایگاه 29 دنیا و در میان کشورهای اسلامی در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند. به‌علاوه، شاخص دیگری که می‌تواند مدنظر قرار گیرد تعداد مدارک منتشر شده ایرانی در مجلات دارای ضریب تأثیر(JIF) بین‌المللی است. در این راستا پژوهشگران ایرانی با انتشار 134200 مدرک در پنج سال اخیر (2018-2014) رتبه نوزدهم در جهان و دوم در بین کشورهای اسلامی کسب کرده‌اند.