گزارش اولین گردهمایی کسب و کارهای محتوا محور ایران

لیزنا: مصطفی امینی، مسئول کمیته نوآوری و فناوریهای نوظهور انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران: احتمالا بارها شده است که پرسش های زیر را شنیده اید، خوانده اید و یا حتی گفته اید:

1. آیا رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی و محتوای آن مناسب بازار کار هست؟

2. چرا فارغ التحصیلان این رشته با مشکل اشتغال مواجه هستند؟ مقصر کیست؟ قصور چیست؟

3. آیا می توان در حوزه های مرتبط با این رشته کارآفرینی کرد؟

4. آیا می توانیم یک شرکت دانش بنیان در زمینه علم اطلاعات و دانش شناسی راه اندازی بکنیم؟

5.  و هر پرسش دیگری که در ذهن شما و بنده مرور شده است ...

ما بر این اعتقادیم که پاسخ پرسش های فوق، وابسته به نگاه میان رشته ای به حوزه های علمی و عملی علم اطلاعات و دانش شناسی است. باید کاری کنیم که ضریب باز بودن (Openness) این رشته افزایش یابد. کاری کنیم که رفت و آمد متخصصان رشته های دیگر در رشته ما بیشتر شود و بدون شک هر دیدی را بازدیدی است. یعنی ما هم باید در سایر رشته­‌ها رفت و آمد داشته باشیم. تا بعد از گذشت زمانی در یک حوزه تخصصیِ میان رشته ای ماندگار شویم.

بی تعارف بگویم، نوآوری و نوآفرینی رمز بهبود مستمر این رشته است. ارزش و ارزش آفرینی قلب نوآوری است. بنابراین ما به "نوآوری های میان رشته ای ارزش آفرین" محتاجیم تا برای کمبودهایمان دوایی بیابیم. نه "فناوری زده" شویم و نه "متعصب به گذشته". تغییر را بپذیریم. بپذیریم که با تغییر عنوان رشته از "کتابداری و اطلاع رسانی" به "علم اطلاعات و دانش شناسی" به یک باره با یک "خلاء دانشی" و کمبود متخصص مواجه شده ایم. بپذیریم که پنجره های جدیدی برای پیشرفت و اعتلای رشته ما و خود ما باز شده است. بپذیریم که این عصر، عصر تغییر است. امروز، تغییر یک واقعیت انکارناپذیر است. بپذیریم که در عصر تغییر هر کسی برای موفقیت در فعالیتهای علمی و عملی نیازمند ترسیم یک تصویر کلان (Big Picture) است. امکان دارد هر کسی این تصویر کلان را از یک زاویه دید و با یک برش تفکری (First Cut) متصور شود.

در همین راستا، یکی از اتفاقات جدید و مهمی که در دومین کنگره متخصصان علوم اطلاعات ایران در آبان امسال رخ داد، برگزاری اولین گردهمایی کسب و کارهای محتوا محور ایران* در درون این کنگره (یکشنبه 16 آبان 95) بود. فرصتی مهم برای اندیشیدن و ورود به عرصه های نوین میان رشته ای. یک پنجره جدید برای نگاه کردن به چشم اندازهای نوآورانه و کارآفرینانه. یک تصویر کلان برای متخصصان علوم اطلاعات برای جهش به سمت بازار کار. یک برش تفکری خلاقانه به توانمندی های پنهان متخصصان علوم اطلاعات. یک مزرعه حاصلخیز برای شکوفایی ظرفیتهای انکارناپذیر رشته علم اطلاعات و دانش شناسی.  سلامی جدید به نوآوری.

بدون شک همه توصیف های فوق، ریشه در ویژگی های اطلاعات دارد. یکی از مصادیق اطلاعات، محتوا است. محتوا می تواند در انواع مختلفی همچون متن، صوت، تصویر و ویدیو متجلی شود. کسب و کارها روز به روز به این محتواها وابسته تر می شوند. تحلیل فضای کسب و کار حکایت از آن دارد که کسب و کارها را می توان از لحاظ نوع وابستگی شان به محتوا به گونه های مختلفی دسته بندی کرد. در بعضی از کسب و کارها، محتوا به عنوان یک توانمندساز (Enabler) در نظر گرفته می شود اما در بعضی دیگر، محتوا منبع اصلی کسب و کار و خوراک کلیدی جریانهای درآمد است.  بنابراین نقش و جایگاه محتوا در کسب و کارهای مدرن امروزی یک امر مهم و انکار ناپذیر است.

در همین راستا ، کسب و کار محتوا محور (Content-Driven Business)، کسب و کاری است که ویژگی های زیر را دارد: (1) محتوا به عنوان اصلی ترین منبع کسب و کار آن فرض می شود و (2) جریان های درآمدی آن بر مبنای محتوا (متنی، صوتی، تصویری و ویدیویی) شکل می گیرد و (3) اگر محتوا را از این کسب و کار بگیریم، مدل کسب و کار آن بی معنی می­شود. (4) نقش محتوا در این کسب و کار علاوه بر نقش توانمندساز (Enabler) ، نقش اصلی (Core) را دارد.  

باید توجه داشت که دومین کنگره به فضایی ورود کرد که دارای ویژگی های فوق بود. اما به جرات می توان گفت پیدایش این گردهمایی یک اتفاق تدریجی بود و یکی از پیامدهای برگزاری مرتب سلسله نشستهای علم اطلاعات و دانش شناسی کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد از بهار سال 1394 (بیش از 40 نشست میان رشته ای و علمی-کاربردی) بود. ایده این گردهمایی در قالب یک طرح مشترک از سمت کمیته روابط عمومی و کمیته نوآوری و فناوریهای نوظهور به هیئت مدیره محترم انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران برده شد و خوشبختانه پس از نقد و بررسی دلسوزانه با حمایت اعضای هیئت مدیره و همچنین پیشکسوتان رشته مواجه گردید. انصاف این است که حمایتها و تلاشهای ارزشمند تیم برگزارکننده دومین کنگره (بالاخص دبیران کنگره) قابل تقدیر است. مشخصات این گردهمایی شامل موارد زیر بود:

اگرچه از قبل مقرر شده بود پنل کسب و کارهای محتوا محور برگزار شود اما با تصویب برگزاری این گردهمایی در کنگره، ضرورت پیدا شد که این گردهمایی و این پنل با همدیگر هماهنگ­‌تر شوند و این پنل به عنوان یکی از فعالیتهای این گردهمایی مدنظر قرار بگیرد. مشخصات این پنل به شرح زیر گردید:

مجموعه اقدامات زیر انجام شد تا این گردهمایی به شکل مطلوب برگزار شود:

بدون شک این رویداد اولین گردهمایی بود و خالی از اشکال نبود. یک پایلوت بود برای تمرین بالفعل کردن توانمندی های بالقوه انجمن کتابداری و اطلاع رسانی. در این رویداد، انجمن نشان داد که می تواند مشارکت پذیر باشد و نگاه میان رشته ای خود را عملیاتی کند، می تواند با صاحب نظران کارآفرینی سخن بگوید و با کسب و کارهای نوظهور تعامل برقرار کند. امیدواریم با همراهی همه ذینفعان کسب و کارهای محتوا محور (بالاخص متخصصان علوم اطلاعات) این حرکت بطور مستمر ادامه یابد تا از این رهگذر بتوان ظرفیت های بالقوه رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و متخصصان آن را بیش از پیش بالفعل کرد و عملا به دانشجویان و فارغ التحصیلان این رشته نشان داد که در بازار کار تنها نیستند.

 و در آخر تشکر خالصانه و متواضعانه از حامیان و حاضران در این گردهمایی، اعضای هیئت مدیره انجمن، حامی عزیز، جناب دکتر  رحمت الله فتاحی و تیم کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد را بر خویش فرض می دانیم و از خوانندگان محترم  می خواهیم که نوارهای صوتی و فیلم این گردهم‌آئی را در صورت امکان از طریق انجمن تهیه و بحث‌های نشست را با جزئیات پیگیری کنند. از استارت آپ‌هایی که نامشان در بالا برده شده و در روز دوم کنگره نمایشگاه (میز) کوچکی در تالار های کنگره به خود اختصاص دادند و به سوال‌های حاضران پاسخ دادند نیز تشکر می کنم و امیدوارم سال آینده شما خواننده عزیز و گرامی یکی از استارت‌آپ‌هایی باشید که در دومین گردهمآئی کسب و کارهای محتوا محور ایران شرکت می کنید.

* اولین گردهمایی کسب و کارهای محتوا محور ایران،‌در قالب یکی از نشستهای دومین کنگره متخصصان علوم اطلاعات در تاریخ 16/8/1395 در تالار حکمت کتابخانه ملی ایران برگزار گردید. 

امینی، مصطفی. «کسب و کارهای محتوا محور: گزارش اولین گردهمایی کسب و کارهای محتوا محور ایران». سخن هفته لیزنا، شماره ۳۱5. 15 آذر ۱۳۹۵.