نهال کنگره در آستانه سه سالگی: دست یاری به خِرد جمع

لیزنا، سید ابراهیم عمرانی، سردبیر: بعد از کنگره دوم، ‌دو کار مهم روی میز دبیران و کمیته راهبری قرار داشت. انتشار محتوای کنگره و ارزیابی که تقریبا هم زمان شروع شد. کتاب کنگره به نمایشگاه کتاب تهران در اردیبهشت 1396 رسید و منتشر شد و حال ویرایش الکترونیکی آن را امید داریم که به زودی بتوانیم در اختیار اعضای انجمن قرار دهیم. کار ارزیابی هم خیلی زود شروع شد تیم ارزیابی در دو بخش کار خودش را در طول کنگره انجام داده بود. هر نشست را دست کم سه نفر متخصص ارزیابی کردند و فرم‌هایی هم به شرکت کنندگان داده شده بود.  تحلیل این فرم‌ها نیز انجام شد و در اختیار کمیته راهبری برای کنگره سوم قرار گرفت.

نکته مهم دیگر، نظام‌نامه کنگره بود که در دوسال گذشته با مصوبه های موردی در هیأت مدیره بیشتر تصمیمات گرفته می‌شد و در فروردین و اردیبهشت نظام‌نامه کنگره نیز تدوین و به تصویب هیأت مدیره رسید و کمیته راهبری برای خودش دارای اسم و رسمی شد. به عنوان دبیر اجرایی و عضو حقوقی کمیته راهبری همینجا به اطلاع می رسانم کمیته راهبری هنوز در را برای همه عزیزانی که فکر می کنند می توانند در این کمیته فعالیت داشته باشند باز گذاشته است. همه اعضای هیأت علمی و خبرگان حوزه علوم اطلاعات می توانند در این کمیته کمک باشند،‌ و تنها شرطش حضور است. کنگره دوم از کنگره اول بیشتر کار بُرد و مسلم می دانم که کنگره سوم هم از کنگره دوم بیشتر کار خواهد برد و اگر قرار باشد این کنگره در آینده ای نه چندان دور، مسئله محور و کیفی کار کند، مسلماً کنگره های بعدی کار بیشتری خواهند برد. کنگره ای با این حجم کار آماده سازی نیاز به تصمیم گیری‌های فوری دارد. داوطلبان باید بتوانند در طول تابستان در جلسات هفتگی و در نزدیک برگزاری بیش از یک بار در هفته حضور پیدا کنند و هیچ شرط دیگری نداریم. خبره بودن افراد را هم به هیأت مدیره انجمن وا می‌گذاریم. بر اساس نظام‌نامه رئیس انجمن،‌ دبیر علمی و دبیر اجرایی عضویت حقوقی دارند و سایر عزیزان عضویتشان حقیقی است.    

با ارزیابی کنگره دوم و با آماده انتشار کردن محتوا، از بهمن ماه کنگره سوم را کلید زدیم که بیشتر به آماده سازی خودمان برای کار گذشت و حاصل آن گزارش‌هایی به هیأت مدیره بود که همانطور که عرض شد، به «نظام‌نامه کنگره سالانه متخصصان علوم اطلاعات ایران» انجامید.  نظام‌نامه نهایی و کلیات و چارچوب آن مصوب شد. در این نظام‌نامه شورای دیگری نیز پیش‌بینی شد که همانا شورای سیاستگزاری است. بخش غالب اعضای این شورا اعضای حقوقی و سازمانهای مهم حوزه ما هستند،‌ ضمن اینکه انتظار پشتیبانی از آنها داریم، بر این باور هستیم که باید به نظراتشان هم گوش کنیم و نیازهای علمی و سیاست‌های آنها در رابطه با این نیاز  باید در جریان کنگره مورد توجه باشد. این نکته اجرایی را هم باید در نظر گرفت که نمی توانیم همه مؤسسات اطلاعاتی کشور را دخیل در این بحث کنیم، ‌چرا که آن وقت هرگز نخواهیم توانست حتی یک جلسه را هماهنگ کنیم و امکان اجرایی ندارد،‌ بنابراین با نظر هیأت مدیره مؤسسات اصلی که از نظر کیفیت و کمیت مستقیما درگیر و پاسخگوی جامعه اطلاعات علمی کشور هستند را نام برده ایم.

تجربه بسیار مهمی که داشتیم و برای سازمانها آزار دهنده بود، این نکته بود که سازمانها از اینکه در تریبون بنشینند شاید خیلی راضی نبودند چون فکر می کردند به محض اینکه در جایگاه بنشینند، ‌همه شروع می کنند به طرح مطالبات صنفی و مطالبات سازمانی که تریبونهای چنین کنگره‌ای برای این کار در نظر گرفته نشده است،‌ عزیزان می توانند در بیرون تالارها با مسئولان صحبت کنند ولی در تریبون جای حقوق عقب افتاده و مهد کوک فرزند و این گونه موارد نیست. البته که خوشبختانه در دو دوره قبل هم به اینجا نکشید، و باز هم باید به مدیران این اطمینان را داد که دبیران نشستها این قبیل مسائل را کنترل می کنند و شما می توانید با راحتی خیال به طرح مسائل مورد نظر خودتان که مرتبط با مسئله طرح شده است بپردازید.‌

بعد از نظام‌نامه و تعیین اعضای شورای سیاستگزاری، که خود جلساتی متعددی را داشت، زمانبندی کارهای علمی و اجرایی را تهیه کردیم که الآن که دارم برایتان می نویسم می توانم بگویم بین ده روز تا دو هفته از زمان بندی عقب هستیم که حتما جبران می کنیم. اینک دبیران نشست‌ها انتخاب شده اند و کارها شروع شده و دبیران نشست‌ها دو جلسه تا کنون داشته اند که دومینش همین دیروز 21/3/1396 بوده که جمعی 30 نفره در جلسه شرکت داشتند که متشکل از دبیران نشستها،‌ اعضای هیأت مدیره و مشاوران هیأت مدیره انجمن بوده اند.

یادآوری‌هایی درباره کنگره متخصصان علوم اطلاعات:

برای دوست عزیزی، چندی پیش توضیحی درباره کنگره دادم که دلایل برگزاری کنگره را یادآوری کردم که اینجا شاید لازم است که اهدافی که برای کنگره متصور بوده ایم را باز هم یادآوری کنیم و روش رسیدن به آنها را از نگاه خودمان، و آنچه در کمیته بحث کرده ایم را باز کنیم که همکاران و دوستان عزیز با نگاهی نقادانه، به آن نگاه کنند و باز هم مشتاق شنیدن نظرها و انتقادها و پیشنهادهای همه عزیزان به ویژه خبرگان و اعضای محترم هیأت علمی هستیم.

1)      این کنگره یک کنگره حرفه ایست و از جنس نشستهای ایفلا  است و نه از جنس کنگره های تخصصی که انجمنها و دانشگاههای جهان و ایران برگزار می‌کنند. در ایران به آنها همایشهای علمی پژوهشی می گوئیم و برای انتقال دانش و نوآوری به آنها نیاز است و در ضمن برای ارتقاء اساتید و دفاع دانشجویان دکتری در همه دنیا به آنها نیاز است، لیکن این کنگره حرفه ایست، مانند ایفلا. قرار نیست اینجا لزوما مقاله علمی پژوهشی ارائه شود. این کنگره برای اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی امتیاز علمی‌- پژوهشی خیلی کمی دارد یا اصلا ندارد؛ و درست به همین دلیل این امکان را به برگزارکنندگان و جامعه علوم اطلاعات ایران می دهد که از چارچوبهای رایج فرار کنیم و برنامه ریزی کنیم که مشارکت بیشتری به ویژه در میان اهل فن و اهل حرفه داشته باشیم. تجربه های ناگفته ای در دل کتابخانه ها و مراکز اطلاع‌رسانی و اخیرا مراکز داده‌ای وجود دارد که باید بازگو شوند و امکان استفاده از آنها برای همه فراهم شود. کنگره این امکان را می دهد که  مسئله ای را طرح و در حل آن بصورت دسته جمعی بکوشیم، و خیلی امید داریم که این هدف آرام آرام تحقق یابد. تنها در این صورت است که کنگره می تواند ادعا کند که موفق شده دانش بومی را گردآوری و ارائه کند. تاکید می کنم دانش بومی چیزی جز تجربه های شما با اتکا به دانسته های علمی‌تان نیست.  

2)       این کنگره بهترین فضا را برای استادانی که به آموزش و پژوهش ایمان دارند فراهم می کند. ما به دنبال جذب کتابداران و فعالان حرفه ای به کنگره هستیم تا حرف بزنند و از مشکلاتشان بگویند. اگر استادی هست که به درستی می‌خواهد کارش در آموزش و پژوهش مؤثر باشد و می‌خواهد که مسئله ها را بشناسد،‌ بهترین محیط برایش فراهم است تا مستقیما از دهان اهل حرفه مشکلاتشان را بشنود و برود با کمک دانشجویانش تحقیق کند و در آموزشهایش تغییرات لازم برای هماهنگی با بازار کار را بدهد.

3)       این کنگره باید بتواند با مسائلی که طرح می کند و با مشارکت جدی اهل حرفه تبدیل به محلی برای بازآموزیهای حرفه‌ای شود. منظور من کارگاههای مرسوم چند ساله اخیر، که به آنها عنوان کارگاه برای کارگاه داده ام؛ نیست. کارگاههایی که مسئله ای برای اهل حرفه داشته باشد مورد نظر است نه مسئله‌ای برای رفع تکلیف دانشجویان تحصیلات تکمیلی. خلاصه کلام قصد نداریم کارگاه بگذاریم که کلیشه ها را رعایت کرده باشیم، قصد داریم کارگاه بگذاریم که بازآموزی کرده باشیم.

4)     طرح مسئله، باید هدف کنگره باشد. بنابراین در نشستهای ما باید مهمترین مسئله طرح سئوال باشد نه طرح موضوعی صرفا برای دو ساعت بحث. موضوع‌ها باید مسئله محور باشد. باید کمیته علمی هر نشست سئوالی را طرح کند و در روز نشست سئوال را طرح و هر یک از زاویه ای آن را باز کنند و بعد تلاش کنند به کمک افرادی که در تالار حاضرند، رهنمودهایی برای حل آن بیابند.

شیوه برگزاری سال جاری:

از گرفتن مقاله غیر مرتبط برای نشستها خودداری می کنیم. در فراخوانی که منتشر شد و یکبار دیگر آن را منتشر خواهیم کرد، اعلام شده که منتظر دریافت تجربه ها و ایده های شما هستیم. ما نیاز به دانش بومی و تجربه های موجود داریم. مگر نه اینکه یکی از اصلی‌ترین وظایف دانشگاهها آموزش نیروی انسانی است. این نیرو پس از تحصیل کار کرده و تجربه‌هایی دارد که جایی ارائه نشده و جایی مستند‌سازی نشده و  نمی شود. حتی استادان از تجربه های شاگردانشان بی‌خبر هستند و چه بسا شاگرد مسئولیت شناس با هوشی ابتکارهایی در گوشه و کنار این کشور داشته که همه از آن بی‌خبریم. این شاگرد قرار هم نیست مقاله علمی پژوهشی بنویسد با اینهمه اگر استادانش در تالارها باشند،‌ در تکمیل تجربه وی می توانند کمک کنند و در ضمن بهترین این تجربه ها سر از کلاسهای درس استادان در خواهد آورد و پویایی کنگره بدین ترتیب می تواند حاصل شود.

پیشنهاد کمیته راهبری برای کنگره سوم، تشکیل «کمیته علمی» به ‌جای «کارگروه نشست» است. دبیران گرامی که توسط کمیته راهبری پیشنهاد و به تایید هیأت مدیره رسیده اند به جای اینکه از اکنون فکر کنند که چه کسانی را دعوت کنند که در نشست در تریبون یا پنل باشند و فقط با آنها در تماس باشند،  قرار است کمیته خود را تشکیل دهند. به این ترتیب تعداد زیادی از فعالان داوطلب می توانند با یک کمیته همکاری کنند. مسئله راه دور هم تا حدودی برداشته می شود، ‌مانند سالهای گذشته که ما دبیر نشستی خارج از تهران داشتیم که به بهترین وجه و از راه دور کمیته و نشستی را که مسئولیتش را تقبل کرده بود اداره کرد که سپاسگزار ایشان هستیم. قرار ما این است که همه عزیزانی که می توانند در موضوع یک نشست کمک کنند توسط دبیر شناسایی و دعوت شوند و کارها را پیش ببرند و در زمان برگزاری خودشان و از بین خودشان کسانی که بهتر می توانند مطلب را ارائه کنند،‌ به تریبون دعوت کنند. در نتیجه بزرگوارانی که قرار است در روز نشست در پنل حضور داشته باشند از هم اکنون مشخص نمی‌کنیم و به عهده خود کمیته می‌گذاریم. و اگر کمیته تا زمان برگزاری و حتی بعد از برگزاری کارش را ادامه دهد،‌ دبیر سال آینده را نیز خودشان انتخاب خواهند کرد و برای گرفتن احکام لازم به هیأت مدیره معرفی می کنند و در زمان کنگره خود و از بین اعضای کمیته افرادی را برای نشستن در پنل‌ها انتخاب کنید، ‌و در کنار آن اگر لازم بود مدعو یا سخنرانی هم داشته باشید دعوت کنید. نمونه این کار را در دو سال پیاپی کمیته مدیریت کیفیت اطلاعات (کلمه استاندارد در عنوان کمیته در کنگره اول وجود داشت) انجام داده اند و تجربه فوق العاده خوبی داشته اند. دبیر این کمیته در دوسال گذشته همه همکاران و اعضای هیأت علمی علاقه مند و فعال را در کمیته دعوت نموده و بحث خود را آماده کرده و بعد تصمیم  گرفتند که از بین افراد چه کسانی در تریبون قرار گیرند که به نظر من تجربه خیلی خوبی بود و در ارزیابی‌ها هم خوب بودن این روش به روشنی تایید شد.

این شیوه کار ضمن دادن نتایج کیفی، کمک می کند که اندکی از تعارفات هم از بین برود و کمتر شود. خیلی‌ها فقط به صرف اینکه دوست دارند در تریبون باشند، حتی اگر دعوتشان کرده باشیم، ‌چون در تریبون جایی برایشان خالی نشده قبول دعوت نکرده‌اند و تشریف نیاورده‌اند و بنده و امثال بنده هم بی تقصیر شرمنده شده ایم. البته که یادداشت توضیحی نوشتیم که نشستها حدود 60 تا 70  نفر،‌ اندکی کمتر یا بیشتر جا دارند و امکان حضور همه عزیزان نیست ولی برخی بر ما نبخشیدند. حال با این تغییر در شیوه، کمیته ها که شکل بگیرند، ‌این موضوع از گردن دبیر علمی و دبیر اجرایی و رئیس انجمن و همه کسانی که در تیررَس متقاضیان هستند ساقط می شود و می ماند حضور در کمیته ها و اینکه خودشان تصمیم بگیرند که کدامیک در پنل بنشینند و چه کسانی از تالار و بین شرکت کنندگان کمک کنند و بحث را هدایت کنند.

تشکیل کمیته های دائمی:

در نهایت دبیران امسال کار بزرگی که بر عهده دارند تشکیل کمیته های دائمی موضوعی انجمن است و همین کمیته ها قرار است برنامه سال های بعد را هم ادامه دهند ولی این بار را امسال بر شانه های این عزیزان می گذاریم و برای سالهای بعد واگذار می‌کنیم به کمیته‌ها که خود تصمیم بگیرند. این بزرگواران امسال با این روش سنگ بنا را خواهند گذاشت، سال بعد کمیته، خود دبیر هم تعیین خواهد کرد و دیگر کمیته راهبری یا هیأت مدیره انجمن چنین مسئولیتی را هم نخواهد داشت.

در این راستا این پیشنهاد را هم در دست داریم که کمیته‌های تخصصی بیشتری تشکیل شود، و فقط نشستهای اعلام شده قبلی نباشند، مانند کمیته کتابخانه های تخصصی و کمیته کتابداری ملی و کتابخانه ملی، و چند کمیته دیگر که وجودشان لازم است، ولی در نهایت در مهرماه ارزیابی کنیم که کدام کمیته آمادگی برگزاری نشست دارد و کدام موکول به سال بعد شود.

جوایز ملی و مسابقات:

کنگره سوم هنوز درباره جوایز ملی تصمیم نگرفته که به محض تصویب به اطلاع عمومی خواهد رسید. در مورد مسابقه کتابدار کتابخوان که مخصوص دانشجویان کارشناسی است،‌ باید عرض کنم که تصمیم بر این است که امسال این مسابقه را خود دانشجویان کتابخوان برگزار کنند. که جزئیات آن اعلام خواهد شد. یک مسابقه دیگر هم احتمالا داریم که پیشنهادش از سوی نهاد کتابخانه های عمومی کشور آمده است و بسیار برای شخص من جذابیت دارد و مخصوص کتابداران با مدرک کارشناسی است و شامل مدارک بالاتر نمی شود که تکیه بر تلفیق علم و تجربه ایشان خواهد داشت که جزئیات آن را هم متعاقبا اعلام خواهیم کرد.

از همه عزیزانی که فکری و ایده ای و تجربه ای دارند، ‌دعوت می کنیم که به کمیته ها بپیوندند و تلاش کنند که کنگره سوم باز هم بهتر از دو کنگره قبلی شود. یادتان باشد که نهال کنگره با آبیاری به موقع ریشه می گیرد و با هرس به موقع و ریختن شاخ و برگهای اضافی و مزاحم می‌بالد و به آسمان می رود. امیدوارم روزی در زیر سایه این درخت بنشینم و ببینم که جوانان برومند ما با نشاط و اعتماد به نفس بالا مشغول کار هستند. / دبیر اجرایی

عمرانی، ابراهیم. «نهال کنگره در آستانه سه سالگی: دست یاری به خِرد جمع». سخن هفته لیزنا، شماره 341، 22 خرداد ۱۳۹۶.