آموز شهای مهارتی در نظام برنامه‌ریزی دولت و وزارت علوم

لیزنا، ابراهیم عمرانی، سردبیر: داستان از جلسه‌های کمیته‌های انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران  در پیش نشستهای کنگره سوم شروع شد. در برخی کمیته ها همکاری می کردم و گاهی هم به عنوان دبیر اجرایی به کمیته‌ای یا کارگروهی دعوت می‌شدم که تدارکاتشان را دنبال کنم.  در چندین چند بحث از بحثها می‌رسیدیم به اینکه فارغ التحصیلان مهارت کافی ندارند. در صحن کنگره هم چندین بار مطرح شد،‌ در نشست افتتاحیه به زبان آمد،‌ در نشست آرشیو صراحتا فریاد شد،‌ در نشست سازماندهی اشاره شد و همینطور نشستهایی که یک نوع کتابخانه خاص در آن بررسی می شد، همه از اینکه فارغ التحصیلان مهارت کافی برای به کار گرفته شدن ندارند و حتی در کتابخانه هایی که کتابداران با تجربه و خبره هستند و می‌توانند در این زمینه به آموزش عملی جوانان کمک کنند، با فارغ‌التحصیلان تازه از دانشگاه درآمده مشکل دارند. مشکل چیست؟ فریاد می‌زنیم که فارغ التخصیلان ما بیکار هستند  و از ضوابط گذشته در پی روابط می‌رویم که کتابداران استخدام شوند، لیک از فارغ‌التحصیلان ما در موارد زیادی راضی نیستند. در همه دنیا بازار کار مهارت می‌خواهد و در ایران هم حتما باید این چنین باشد، و ما دعا می‌کنیم که ایدون باد. اگر بازار کار بطور جدی به سمت کیفیت حرکت کند و از پارتی و توصیه و اینها دورتر هم برود، مسلما بر آموزش تاثیر خود را خواهد گذاشت، و ظاهرا این تاثیر دست کم در کنگره خودش را نشان داده و بر زبان آمده است.

توجه بفرمائید عزیزان، من نمی گویم همه فارغ‌التحصیلان ما بی مهارت هستند،‌ لیکن بخشهایی از آنها واقعا مهارت خاصی ندارند که دیگران به زبان آمده اند.

مشکل واقعا کجاست؟

درسهایمان مشکل دارند و نمی توانند در ایجاد مهارت موثر باشند؟

معلمان ما نمی دانند چگونه باید مهارت را ایجاد یا منتقل کرد؟

معلمان ما بیشتر گرایش به مطالب نظری دارند و خودشان هم ماهر نیستند؟

در دانشگاههایی که استادانش کار عملی در محیطهای کتابخانه‌ای کرده اند، ‌دانش‌آموختگان وضع بهتری دارند؟

دانشجویان ما انگیزه یادگیری ندارند و به جزوه و نمره‌هایی که هیچ تاثیری در زندگی آینده شان ندارد دلخوش هستند؟

مهارتهای ما جزء اولویتهای جامعه نیست؟

به هر حال رشته ما از ابتدا که کتابداری بود تا الآن که علم اطلاعات و دانش شناسی شده رشته‌ای است کاربردی و سرفصلهای آن نشان از آن دارد که پس از پایان درس و مدرسه قرار است فنون و مهارتهایی آموزش ببینند که مشکلی را حل کنند ولی ظاهرا این دانش‌آموختگان انتظار بازار کار را برآورده نکرده است. با احترام فراوان به استادان خوبمان که کم هم نیستند، و با احترام به دانشجویان خوبمان که آنها هم کم نیستند، شاید معادله استاد تنبل دانشجوی تنبل باعث می شود که جزوه 30 صفحه‌ای مشکل هر دو را حل کند و نیازی به مهارت احساس نشود. و از شانس همین گروه پارتی و توصیه های بیشتری برای بازار کار دارند و بازار کار را از دانشجویان ماهر می گیرند و آبروی آنها را هم می برند؟؟؟!!!

کنگره چهارم با گزارشی از کنگره سوم به شورای سیاستگذاری کلید خورد و در جلسه بهار 1397 شورا، با ارائه ارزیابی کامل کنگره سوم، گزارشهای مالی و  آماری و تصویب زمینه موضوعی کارهای علمی و اجرایی آن آغاز شد.

پس از پایان کنگره سوم، و ارزیابی و نهایتا جمع بندی نکات مثبت و مشکلات آن، زمانی که به تم کنگره چهارم رسیدیم، یکی از اصلی ترین پیشنهادهایی که برای موضوع اصلی کنگره چهارم پیشنهاد شد، آموزشهای مهارتی بود. حتی شعاری پیشنهاد شد مانند" آموزشهای دانشگاهی و مهارتهای دانش‌آموختگان و امثال این که در نهایت به "  آموزش دانشگاهی، توانمندسازی نیروی انسانی، پویایی حرفه" انجامید.

از زمان انتشار فراخوان تا کنون یادداشتهای متعددی به دستم رسیده و پیشنهادهایی شده، از سوی کسانی که نمی‌شناختم و برخی نیز از دوستان و استادان گرامی که برگردن من حق دارند و همواره کمک انجمن بوده‌اند، لیکن آنچه از سوی اساتید طرح می شود، بیشتر مسایلی است که در نشست مجمع عمومی انجمن در فروردین 1397 نیز مطرح شد. طرح آن مسایل از سوی  اعضای شورای برنامه ریزی بسیار خوب بود و  بسیار هم لازم،‌ لیکن لازم می بینم به دوستان خودم یادآوری کنم که این کنگره،‌کنگره ای فراگیر است و تاکید مجدد بر ماهیت حرفه‌ای کنگره سالانه متخصصان علوم اطلاعات ایران، ‌شاید دوستان مرا به این باور برساند که در شعار کنگره چهارم بر جنبه مهارت آموزی و توانمند سازی دانش‌آموختگان تاکید شده و انتظار این است که مشکلات و مسایل فارغ التحصیلان بی مهارت یا کم مهارت را دنبال کنیم.

دانش‌آموختگان ما اعتراض دارند که چرا فرصتهای شغلی که باید به آنها داده شود، به ویژه در محلی مانند کتابخانه که باید متعلق به دانش‌آموختگان ما باشد، ‌به دانش‌آموختگان رشته های دیگر داده می شود و دانشجویان علوم اجتماعی و ادبیات و الهیات و تاریخ و جغرافیا استخدام می شوند و مدیرانی که فرصتها را در اختیار دارند و مسئول استخدامها هستند، ‌می گویند اینها مهارتهای لازم را ندارند یا کم دارند.

همینجا تکلیفمان را با مدیران روشن کنیم و این بهانه را به آنها ندهیم که فارغ التحصیلان سایر رشته ها را بر سر ما بکوبند. دانش آموختگان غیر کتابداری را هم که بکار می‌گیرید دیده‌ایم. آنانکه در رشته‌های خودشان موفق هستند، به سراغ رشته ما نمی‌آیند، ‌و اتفاقا از رشته‌های دیگر هم کسانی را دارید استخدام می‌کنید که در رشته خود موفق نیستند، ‌یعنی باز ترجیح شدید دارد که دانش آموختگان کتابداری را بکار بگیرید تا سایر رشته‌ها.

دراینجا می خواهم زوایای دیگری از مساله را نیز به عرض برسانم و آن هم زاویه نگاه آموزش عالی کشور است. آموزش عالی کشور در چند سال اخیر با روانه کردن دانش آموختگان بسیار (چندین برابر فرصتهای شغلی موجود)، با چالشی روبرو شده که حال باید پاسخ بدهد، ‌حتی اگر این چالش را گروهی و جناحی یا جناحهایی ایجاد کرده باشند که الآن پاسخگو نیستند. شعار تجاری سازی آموزش عالی طی دهسال گذشته تبدیل به بازار کاری در آموزش عالی  و در برخی موارد فروش مدرک شده و حال شعار دانشگاه کارآفرین شعار روز است. در امتیاز دانشگاهها در یک سال اخیر این شاخص را گنجانده اند که دانشگاهی برتر است که فارغ‌التحصیلان بیشتری روانه کار کند، و در سخنرانیهای مدیران آموزش عالی کشور، بحث آموزشهای مهارتی حجمش زیاد شده و امیدواریم که در حد شعار نماند.

دکتر منصور غلامی وزیر علوم،‌ تحقیقات و فناوری در سخنرانی خود که با عنوان "باید مز ایای رشته های کاردانی و مهارتی را برای جوانان تبیین کنیم" که در شماره 20 مجله "گاهنامه عتف" اسفند 96 منتشر شده می گوید: در سالهای اخیر که موضوع اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی با چالشهایی مواجه شده است توجه به آموز شهای مهارتی در نظام برنامه‌ریزی دولت و وزارت علوم جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. هم اکنون تقریباً توسعه رشته های نظری تا حدودی متوقف شده است ولی افز ایش رشته‌های  فنی و حرفه‌ای و علمی کاربردی در دستور کار است. باید به لحاظ وظیفه ملی و دغدغه برای اشتغال دانش آموختگان و در راستای هدایت د انشجویان به سمت مشاغلی که در جامعه پیش بینی شده گام برداریم.

غلامی اظهار کرد: طرح مهارت افزایی دانشجویان در حال تحصیل طراحی و در حال اجراست و قطعا دانشکده ها می‌توانند در موارد زیادی در کنار این طرح قرار بگیرند.

دکتر مجتبی شریعتی نیاسر، نیز در سخنرانی خود که در همان شماره گاهنامه عتف منتشر شده به نقش دانشگاهها در امر مهارت افزا یی، توسعه و گسترش مهارتها و قابلیتهای نسل جوان تاکید می‌کند. به گزارش نشریه عتف دکتر شریعتی  به بحث "یکپارچه سازی مهارت های آموزشی" و ا یجاد بستر سازی عملیاتی می پردازد و می‌گوید: این مقوله یکی از افتخارات وزارت علوم در دانشگاهها است که اگر به صورت جدی به آن توجه شود نگاه های فر اجهانی به ایر ان و سیستم آموزشی مهارتی آن خواهد شد. در شرایطی قرار گرفته ایم که یک هجمه حساب شده کارشناسانه و همه جانبه در جامعه نسبت به جا‌یگاه نظام آموزش عالی مبتنی بر مهارت شکل گرفته است و اکنون وقت آن فر ا رسیده که این معادله بر هم ریخته شود و با بالا برد ن انگیزه تحصیل و روانه کردن آن به سوی تولید، کار های زیادی انجام دهیم. وی از حمایت همه جانبه سازمان برنامه و بودجه از ر اهکار های تولیدی بخش‌های دانشگاهی ابر از خرسندی کرد و گفت: با توجه به جایگاه آموزش های مهارتی، خواهیم توانست گامهای اساسی برداریم وخوشبختانه با اقدا م اخیر شورای برنامه ریزی آموزش های مهارتی، این بخش مهم د انشگاه ها، می تواند جایگاه حقوقی خود ر ا پید ا کند. یکی از بند های مهم تکالیف هشتگانه آموزش عالی، نظام مهارتی است.

مثل اینکه این بار کتابداران قبل از اینکه این سخنرانیها را بشنوند، تصمیم خود را برای بررسی نقائص مهارت آموزی در گروههای آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی گرفته اند و امیدواریم با همکاری همه استادان، مدیران و حرفه مندان دلسوز بتوانیم مشکلات این کار را بررسی و به شورای برنامه ریزی وزارت علوم درجهت بهبود آموزشها و تاکید بر مهارتی بودن آنها کمک کنیم. با امید به اینکه دانش‌آموختگان ما از اولین گروه دانش‌آموختگانی باشند که سطح مهارتهایشان بهبود یابد و در بازار کار بتوانند جایگاه خود را مستحکم نمایند.

عمرانی، سید ابراهیمآموز شهای مهارتی در نظام برنامه‌ریزی دولت و وزارت علوم». سخن هفته لیزنا، شماره ۳۹5، 11 تیر ۱۳۹۷.