کتابخانه‌ها یاد بگیرند متناسب با نیاز جامعه مخاطب خود فعالیت کنند

به گزارش لیزنا، دومین نشست از سلسله‌نشست‌های «هفت خوان خدمت» با موضوع «چگونه کتابخانه های عمومی برای جوامع روستایی در کشورهای در حال توسعه ارزش آفرینی می کنند؟» به دبیری لیلی سیفی، دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه بیرجند و با حضور دیوندرا پوتنیس، استاد و رئیس آزمایشگاه دانشکده علوم اطلاعات دانشگاه تنسی ناکسویل امریکا برگزار شد.

رئیس آزمایشگاه دانشکده علوم اطلاعات دانشگاه تنسی ناکسویل امریکا با اشاره به تنوع نقش های کتابخانه ها، اظهار داشت: کتابخانه های عمومی روستایی می توانند نقش های متفاوتی شامل منبع اطلاعاتی، واسط اطلاعاتی، ارائه دهنده فناوری، سازنده شایستگی ها و صلاحیت ها و ارائه کننده فضا داشته باشند یا به عنوان لنگرگاه اجتماعی عمل کنند.

وی با اشاره به ایفای نقش کتابخانه از طریق فراهم آوری منابع اطلاعاتی، گفت: کتابخانه می تواند برای دانش آموزان یا دانشجویان ضعیف، منابع کمک آموزشی تهیه کرده و طی دوران تحصیل آن ها را بیش از پیش توانمند سازد. علاوه بر این، می تواند در حوزه اقتصادی و حرفه ای با فراهم کردن اطلاعاتی در خصوص نحوه پیدا کردن شغل، توسعه اقتصاد محلی، توسعه فرهنگ منطقه، نحوه اخذ وام و ... کمک کننده باشند. همچنین کتابخانه ها می توانند با ارائه اطلاعات به اصلاحات اجتماعی بپردازند؛ برای نمونه خرافات، آسیب های اجتماعی و ... در جامعه با ارائه اطلاعات صحیح از سوی کتابخانه، قابل اصلاح است. کتابخانه ها می توانند اطلاعات مفیدی در زمینه های مختلف ورزش، اقتصاد، مذهب، سفر، ادبیات، هنر و سرگرمی و سلامت ارائه دهند، تا میزان کیفیت زندگی مردم روستا افزایش یابد.

پوتنیس ادامه داد: نقش دیگر کتابخانه ها عمل کردن به عنوان یک میانجی  یا واسط است؛ در این نقش کتابخانه می تواند اطلاعات را برای جامعه مخاطب ترجمه و تفسیر کند. ارائه خدمات ترجمه، خدمات مرجع، تشریح مفاهیم و موضوعاتی که جامعه درک درستی از آن ندارد، سازماندهی بسترهایی برای اصلاح تصورات اشتباه موجود در جامعه، ارائه کتاب ها و نشریات متنوع و منابع الکترونیکی، توانمندسازی جامعه مخاطب در زمینه سلامت، برگزاری ورکشاپ های آموزشی، استفاده از تصاویر، موسیقی و ابزار متنوع برای افزایش اطلاعات کاربران، برگزاری سخنرانی های مختلف در زمینه های متنوع و ... از جمله موارد قابل انجام برای پیشرفت افراد و جامعه آن ها است. ارائه اطلاعات می تواند در قالب ارتباط چهره به چهره، کتاب، مجله، وبسایت های الکترونیکی، حضور کتابداران در برنامه های رادیویی به عنوان سخنران مهمان برای افزایش اطلاعات جامعه کاربران در موضوعات متنوع، انجام شود و به این ترتیب کتابخانه نقش برجسته ای در افزایش میزان مطالعه و اطلاعات مردم یک منطقه خواهد داشت.

وی اضافه کرد: کتابخانه می تواند، فراهم کننده تکنولوژی باشد و با در اختیار قرار دادن راه حل هایی که تکنولوژی پیشنهاد می کند، کیفیت زندگی ساکنان روستا را افزایش دهد. موارد قابل انجام در این زمینه عبارت است از: آموزش نحوه استفاده از تکنولوژی های مدرن، فراهم کردن دسترسی به اینترنت و فضای مجازی، ارائه آموزش در زمینه بازاریابی محصولات برای کمک به اقتصاد خانواده، ارائه اطلاعات مفید برای افزایش کیفیت محصولات.

رئیس آزمایشگاه دانشکده علوم اطلاعات دانشگاه تنسی ناکسویل امریکا ادامه داد: کتابخانه ها در جوامع روستایی می توانند باعث افزایش توانمندی های افراد شوند و در واقع کتابخانه، دانشگاهی مردم محور است؛ این نقش کتابخانه با فعالیت هایی چون ارائه خدمات مشاوره برای پیشرفت بیشتر در حوزه کاری، ارائه آموزش های غیررسمی در زمینه های متفاوت برای ایجاد اشتغال و دانش افزایی، آموزش مهارت های مورد نیاز در زندگی روزمره و ... قابل انجام است.

وی تصریح کرد: در بسیاری از کشورهای در حال توسعه کتابخانه های عمومی با ایجاد فضا برای جامعه مخاطب به ایفای نقش می پردازند؛ مثلا در برخی از جوامع روستایی منازل خانواده ها فضای کافی برای مطالعه بچه ها ندارند که کتابخانه می تواند این فضا را در اختیار آن ها قرار دهد. همچنین کتابخانه می تواند محلی برای برگزاری جلسات مشاغل کوچک باشد. در برخی از جوامع سرویس بهداشتی به اندازه کافی در فضاهای عمومی وجود ندارد و کتابخانه ها می توانند این فضا یا پارکینگ را نیز در اختیار جامعه قرار دهند.

پوتنیس اضافه کرد: کتابخانه عمومی می تواند به جمع آوری اطلاعات برای یک شغل بپردازد. یک راه ارتباطی بین گروه های مختلف است و با برگزاری جشن های قومی، ملی، سنتی و بین المللی افراد را گرد هم می آورد. کتابخانه، مرکز فرهنگی و هنری یک جامعه و نیز مرکز اطلاعات محسوب می شود که نیازی از مخاطب را برطرف می کند. در جوامع مختلف به کتابخانه ها احترام گذاشته می شود. در واقع کتابخانه ها با اجرای برنامه های فرهنگی، سوادآموزی، آگاه سازی و ... قدم بزرگی برای کمک به جامعه و فرهنگ برداشته اند.

وی ادامه داد: در جوامع در حال توسعه، کتابخانه راه حلی کمک کننده است. در یک منطقه ممکن است اقشار مختلف با زبان ها، مذاهب، قومیت ها و ایدئولوژی های متفاوت وجود داشته باشد که کتابخانه می تواند محل اجتماع و گفتگوی این افراد باشد و با ارائه راهکارهای خلاقانه به رفع مشکلات کمک کند. در واقع کتابخانه می تواند نقش راهبری داشته باشد. فعال سازی افراد و گروه های مختلف، ایجاد تغییر در جامعه از طریق نهادینه سازی فرهنگ، افزایش اعتماد به نفس و توانمندی افراد و کمک به توسعه اقتصادی، از فعالیت های موثر یک کتابخانه محسوب می شود

پوتنیس تصریح کرد: در گام نخست ضروری است کتابخانه ها یاد بگیرند متناسب با نیاز جامعه مخاطب خود فعالیت کنند. شناسایی و فهم نیاز جامعه محلی بسیار مهم است، چراکه مسیر ما را برای کمک به آن جامعه مشخص می کند. باید با مدیریت ارتباطاتمان با جوامع محلی، ترکیبی از کتابخانه، اعضای کتابخانه و فعالیت ها را سازماندهی کنیم. کتابخانه ها می توانند راهبرنده توسعه اقتصادی، فرهنگی، تاریخی و ... در جوامع محلی باشند. یک کتابدار باید خود را همچون یک رهبر در جامعه محلی خود بپندارد؛ چراکه با استراتژی های مختلف می تواند از منابع به درستی استفاده کند. همچنین باید با همکاری ارگان های مختلف کیفیت زندگی روستاییان را ارتقا داد. استفاده از تکنولوژی برای ارائه خدمات، سیاستگذاری فرهنگی و سنجش مزایا و معایب خدمات طراحی شده، توجه به لزوم بازگشت سرمایه(مثلا ایجاد تعلق در بین جامعه کاربران) و توسعه محتوا از طرق متفاوت، از دیگر فعالیت های لازم الاجرا است.

وی اضافه کرد: باید بدانیم تنها ارائه خدمات مهم نیست. توجه کتابداران به یادگیری مستمر و افزایش دانش و مهارت نیز بسیار حائز اهمیت است. علاوه بر این توانایی برقراری ارتباط موثر با کاربر، جلب اعتماد وی و رازداری، از دیگر محورهای مورد توجه است.