جلسه نقد و بررسی دیوان نالی به همت کتابخانه مستوره کردستانی بوکان انجام شد

به گزارش لیزنا، وبینار نقد و بررسی دیوان نالی شاعر و عارف برجسته قرن سیزدهم هجری کرد با حضور دکتر مهری پاکزاد عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد برگزار شد.در ابتدای این جلسه پروین عبداله زاده خلاصه ای از زندگینامه نالی ارائه کرد و افزود: ملاخدر شاویسی مکائیلی ملقب به نالی در سال 1795 میلادی در روستای خاک و خول شهرزور به دنبا آمد. بعد از اتمام درس قرآن و صرف و نحو عربی و سایر علوم زمانه، در شهرهای مهاباد، حلبچه، سنندج هم به محضر اساتید علوم دینی زمانه خود رسی دو از محضر آنان تلمذ نمود. نالی بعد از حمله ترکان عثمانی به سلیمانیه به شام رفت و قصیده بلندی خطاب به استاد سالم نوشت و از حال و هوای دیار خود پرسید. مکاتبات این دو شاعر یکی از ماندگارترین نمونه های نامه نگاری درادبیات کردی است. نالی بنیانگذار مکتب شعری بابان در سال 1850میلادی در استانبول دیده از جهان فروبست و در گورستان ابوایوب انصاری به خاک سپرده شد.

دکتر پاکزاد دیوان نالی را چکیده افکار و احساسات عمر پنجاه و چند ساله ایشان خواند و افزود: مورخان زیادی درباره زندگینامه ایشان سخن گفته اند اما پژوهشی که شایان و شایسته شان مقام نالی باشد هنوز صورت نگرفته است. پاکزاد نالی را عاشقی دانست که در عشق به عرفان رسیده است. تسلط نالی به چند زبان کردی، فارسی، عربی و ترکی و سرودن شعر به این زبانها را از دیگر وجه های شاخص شعر نالی دانست چنانکه خود می فرماید:

فارس و کورد وعه ره ب هه ر سیم به ده فته ر گرتووه / نالی ئه مرو حاکمی سی مولکه دیوانی هه یه

(فارس و کرد و عرب را هر سه با دفتر تسخیر کرده ام، نالی امروز حاکم سه ملک ادب هست و دیوان شعر دارد. واژه دیوان دارای ایهام است). از دیگر سو نالی جایگاه والای خود را در شعر کردی درک کرده است و می فرماید:

شیعری خه لکی که ی ده گاته شیعری من بو ناسکی          / که ی له دیققه ت دا په تک ده عوا له گه ل هه ودا ده کا

(از لحاظ قدرت و دقت هیچگاه طناب با نخ باریک قابل مقایسه نیست) نالی لطافت خیالات خود را به نخ باریک و تخیل دیگران را به طنابی ضمخت تشبیه می کند.

نالی در قصیده مناجات گونه ی نایابی که خطاب به رسول اکرم (ص) در مسیر سفر به مکه سروده به کرد بودن خود هم در اشعارش اشاره می کند و می فرماید:

مورادم زیلله ت و پارانا وه ی حاله نه وه ک نه عته /         به چه ند به یتیکی کوردانه که قورئانت سه نا خوانه

ئه گه ر چی کوردی دووری شاره زووری قسوه تم ئه مما/  وه سیله م ته یبه و حیلمی شه فیع و فه زلی مه ننانه

(مراد من از این شعر فقط نعت نیست بلکه این است که با چند بیت کردی به درگاه تو ستایش کنم و ذلت و خواری خود را به درگاهت بیاورم تا بر من رحم کنی )

پاکزاد با اشاره به یکه تاز بودن نالی در بین شاعران کرد به ویژگی های شعری او پرداخت و افزود: استناد به آیات و احادیث و اصطلاحات صوفیه از ویژگی های اصلی شعر اوست. کاربرد لغات کردی در کنار واژه های عربی و پرهیز از استفاده بیش از حد و فاضل مابانه از لغات عربی به رغم رسم شاعران کلاسیک همعصر خودش به عنوان نمونه در غزلی می فرماید:

نالی چی یه وا میسلی جوعه ل غه رقی شیاکه ی  (نالی تو را چه شده که مثل سرگین غلطان غرق سرگین شده ای ( مطاع دنیا را  جمع آوری می کنی) )که تعبیری بسیار زیبا از زندگی دنیوی ارائه می دهد).

صنایع ادبی بسیار زیاد در دیوان نالی از جمله تضاد، طباق، ایهام تناسب، تناسب، حسن تعلیل، کنایه، انواع جناس، تشبیه، استعاره، مجاز، لف و نشر، مبالغه، لطافت و زبان طنزگونه به چشم می خورد برای نمونه:

ئه لا ئه ئاسکی ناسک به باسک          شکاندت گه ردنی سه د شیری شه رزه (الا ای آهوی نازک اندام که با بازوی لطیفت گردن صدها شیر شرزه را شکسته ای ) که ضمن اینکه واژگان ئاسک، ناسک و باسک با هم جناس لاحق دارند؛ پارادوکس هم وجود دارد ( برخلاف شیوه طبیعت آهو، گردن شیرها را می شکند!)؛ یا:

ئه ستیره هه موو مه حوه له نیو نوری قه مه ر دا /یا شه مسی جه مالت شه وی گیرواه به فه ردا

(ستاره ها در مقابل نور قمر محو هستند یا شمس جمال توست (مراد حضرت رسول اکرم (ص))که شب را به فردا تبدیل کرده است:آرایه تجاهل العارف)

این استاد دانشگاه در پایان واژه را همچون مومی در دستان نالی توصیف و تاکید کرد: مقام شعری و عرفانی نالی چنان بلند است که اکثر محققان دست به عصا به نقد دیوان فاخر او می روند ولی لازم است رساله، مقاله و پایان نامه هایی در باب دیوان نالی نگارش یابد تا همگان با تصویرسازی های شاعرانه و احساسات لطیف این عارف طراز اول کرد آشنا شوند.